Ἡ ἀποθέωση τοῦ δυσυπόστατου Ὀδυσσέα.ΔΥΟ ΕΚΠΛΗΚΤΙΚΗΣ ΑΚΡΙΒΕΙΑΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΕΣ ΑΘΛΗΤΙΚΩΝ ΑΓΩΝΩΝ, ΜΙΑ ΕΚ ΤΟΥ ΜΑΚΡΟΘΕΝ ΚΑΙ ΜΙΑ ΕΚ ΤΟΥ ΣΥΝΕΓΓΥΣ ΠΟΥ ΟΔΗΓΕΙ ΣΕ ΑΠΙΣΤΕΥΤΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ.
Γράφει ο Κώστας Δούκας*
Ἐκπληκτικές ἀποκαλύψεις γιά τόν δυσυπόστατο Ὀδυσσέα γίνονται στήν ραψωδία Ψ τῆς Ἰλιάδος. Ὁ Ἀχιλλέας ἀθλοθετεῖ στήν μνήμη του θανόντος Πατρόκλου μεγαλοπρεπεῖς ταφικούς ἀγῶνες, πού ἀποτελοῦν τό προοίμιο τῶν μετέπειτα Ὀλυμπιακῶν Ἀγώνων τῆς ἀρχαιότητος καί τῶν σημερινῶν. Στήν ραψωδία αὐτή τεκμηριώνεται ἀδιαμφισβήτητα καί πανηγυρικά ἡ θεωρία μου περί ταυτοπροσωπίας Ὁμήρου καί Ὀδυσσέα, ἢ τουλάχιστον ἡ στενή σχέση ραψωδοῦ καί πρωτοήρωα. Καί νά πῶς:
Στούς ἀγῶνες πού ἀθλοθετεῖ Ἀχιλλέας περιλαμβάνονται ἁρματοδρομία καί ἀγῶνας δρόμου. Οἱ Ἀχαιοί βρίσκονται μαζεμένοι στόν χῶρο τῆς ἀφετηρίας, ἀπό ὃπου παρακολουθοῦν τήν ἐξέλιξη τῶν ἀγώνων. Μεταξύ αὐτῶν βρίσκεται καί ὁ Ὀδυσσέας.
Ὃταν οἱ ἁρματοδρόμοι παρακάμπτουν μακρυά ἀπό τήν ἀφετηρία τό σημάδι ὃπου στρίβουν τά ἃρματα γιά τήν ἐπιστροφή, οἱ θεατές, λόγω ἀποστάσεως, δέν μποροῦν νά διακρίνουν καθαρά ποιός εἶναι πρῶτος καί ποιός δεύτερος, κάνοντας διάφορες εἰκασίες. Ἒτσι διαπληκτίζονται μεταξύ τους, ἀπαράλλακτα σάν τούς σημερινούς φιλάθλους στά γήπεδα καί τσακώνονται μέ τόν πολιόν (γκριζομάλη) Ἰδομενέα, ὁ ὁποῖος λόγω ἡλικίας θά εἶχε κάποιον βαθμό πρεσβυωπίας καί δέν μποροῦσε να διακρίνει καλά ἀπό μακριά. Ὁ Ὀδυσσέας δέν παίρνει μέρος στόν καυγά.
Στόν ἑπόμενο ἀγῶνα πού εἶναι τό τρέξιμο (δρόμος), ὃπου παίρνει μέρος καί ὁ Ὀδυσσέας, ἡ περιγραφή δέν γίνεται ἀπό τόν χῶρο τῶν θεατῶν, ὃπως στίς ἁρματοδρομίες, ἀλλά ἀπό κάποιον ἂλλον, πού παρακολουθεῖ τόν Αἲαντα τοῦ Ὀϊλέως, τόν ταχύτερο ἣρωα μετά τόν Ἀχιλλέα, καί τόν Ὀδυσσέα, ἐκ τοῦ σύνεγγυς, ἐνῶ προηγουμένως ἡ περιγραφή γινόταν ἐκ τοῦ μακρόθεν. Σάν μιά κάμερα νά ἒχει κάνει «ζούμ» στούς δύο ἀθλητές, τόν Αἲαντα καί τόν Ὀδυσσέα πού ἀνταγωνίζονται γιά τήν πρωτιά, δείχνοντάς μας τίς ἀγωνιώδεις προσπάθειες τοῦ Ὀδυσσέα νά ξεπεράσει τόν Αἲαντα, πού προπορεύεται μέ βραχεῖα κεφαλή.
Ἀς δοῦμε ἀκριβῶς πῶς περιγράφει ὁ Ὃμηρος τόν ἀγῶνα δρόμου μεταξύ τῶν δύο ἀθλητῶν. Προηγεῖται ὁ Αἲας:
(Ἒμμετρη μετάφραση του γράφοντος, ἐκδ. ΑΙΓΗΪΣ)
Ἀπ᾽ τήν αφετηρία αὐτοί πῆραν τόν δρόμο. Γρήγορα
ξεχώριζε τοῦ Ὀϊλέως ὁ γιός κι ἒτρεχε στό κατόπι του
ὁ Ὀδυσσέας πολύ κοντά, ὃσο γυνῆς καλλίζωνης
ἡ βέργα ἀπό τό στῆθος της, πού τείνει μέ τά χέρια της
ἀπ᾽ τό στημόνι ἓλκουσα τό ὑφάδι πού κρατεῖ
σιμά στό στῆθος. Τόσο ἐγγύς ὁ Ὀδυσσέας πίσω του
ἒτρεχε πάς στά ἲχνη του πρίν ἁπλωθεῖ ἡ σκόνη
κι ὁ Ὀδυσσέας τοῦ ἒχυνε ἀνάσα στό κεφἀλι
γρήγορα πάντα τρέχοντας. Κι οἱ πάντες ἰαχούσαν,
καθώς πρός νίκη πήγαινε καί τοῦ ᾽λεγαν νά σπεύδη.
Εἶναι προφανές ὃτι κανένας Ἀχαιός δέν μποροῦσε νά ἰδῆ ἀπό τόσο μακριά τίς ἀπειροελάχιστες αὐτές διαφορές βραχείας κεφαλῆς Ὀδυσσέα καί Αἲαντος, ἀφοῦ μόλις προηγουμένως δέν μποροῦσαν νά διακρίνουν οὒτε ποιός προηγεῖτο στίς ἁρματοδρομίες. Κάποιος ἂλλος ἒκανε τήν περιγραφή, ἐκ τοῦ σύνεγγυς αὐτή τήν φορά. Κι αὐτός ὁ κάποιος δέν μποροῦσε νά εἶναι ἂλλος ἀπό τόν ἲδιο τόν Ὀδυσσέα, πού ξεφυσοῦσε πάνω στόν αὐχένα τοῦ Αἲαντος καί πατοῦσε πάνω στήν πατούσα τοῦ προπορευομένου πρίν κατακάτσει ἡ σκόνη τοῦ πέλματός του. Κι ὁ Ὀδυσσέας ἀπεῖχε μόλις 30-40 ἑκατοστά ἀπό τόν ἀντίπαλό του, ὃσο ἡ βέργα ἀπό τό στῆθος γυναίκας πού τραβᾶ τό ὑφάδι ἀπό τό στημόνι σιμά στό στῆθος, στόν ἀργαλειό.
Ἡ σκηνή μοιάζει μέ αὐτό πού βλέπουμε σήμερα στόν στίβο ὃταν οἱ δρομεῖς τερματίζουν καί σκύβουν χαρακτηριστικά πρός τά ἐμπρός τό κεφάλι τους γιά νά τούς φωτογραφήσει τό «φῶτο φίνις». Μόνο πού τότε δέν ὑπῆρχαν τέτοια μέσα καί ὁ Ὃμηρος προσπαθεῖ μέ τίς ἀλλεπάλληλες αὐτές ἐπιτυχεῖς παρομοιώσεις, παρμένες ἀπό τήν ζωή τῆς τότε ἐποχῆς, νά μᾶς δώσει μία εἰκόνα τοῦ σκληροῦ ἀνταγωνισμοῦ.
Τό βέβαιο εἶναι ἀπό τήν ὁμηρική περιγραφή, ὃτι ὁ Αἲας καί ὁ Ὀδυσσέας, ἐνῶ πλησίαζαν πρός τό τέλος καί προηγεῖτο ὁ Αἲας, οἱ Ἀχαιοί τούς παρότρυναν, ἀλλά ὁ πολυμήχανος Ὀδυσσέας προσευχήθηκε στήν Ἀθηνᾶ νά τόν βοηθήσει νά νικήσει. Κι αὐτή τόν ἂκουσε, καί ὁ φημιζόμενος γιά τήν ταχυποδία του Αἲας ἒχασε τελικά. Διότι γλίστρησε μέσα στίς λάσπες, ἒπεσε καί ἦλθε δεύτερος. Ὁ Ὀδυσσέας δέν εἶναι ποτέ ὁ χαμένος. Ἀκόμη καί τώρα, κι ἀς εἶναι ἀκόμη καί τραυματισμένος, πρᾶγμα πού τόν ὑποχρέωσε νά μή πάρει μέρος στίς φονικότατες καί κρισιμότατες μάχες τῆς 26ης ἡμέρας, ὃπως ἀνοήτως χώρισαν οἱ Καζαντζάκης καί Κακριδής τήν Ἰλιάδα λέγοντας πώς ὁ Ὃμηρος ἀφηγεῖται τίς… τελευταῖες 50 ἡμέρες τοῦ Τρωικοῦ πολέμου. Ὁποία ἀφέλεια!
Ἀφοῦ λοιπόν αὐτός περιγράφει ἐκ τοῦ σύνεγγυς τόν κρίσιμο ἀγῶνα, αὐτός καί τά διηγήθηκε κατά τεκμήριο στόν Ὃμηρο. Ἀλλά καί πάλι οἱ λεπτομέρειες εἶναι τόσες πολλές, πού ὁ Ὃμηρος δέν θά μποροῦσε νά τίς συγκρατήσει, κι οὒτε χρειαζόταν νά τό κανει. Τό πιό πιθανό εἶναι ὃτι τήν δραματική κούρσα περιγράφει ὁ ἲδιος ὁ δυσυπόστατος Ὃμηρος-Ὀδυσσέας Λαερτιάδης. Αὐτή εἶναι καί ἡ ταυτότητα τοῦ Ὁμήρου ἂν κρίνουμε ἀπό τίς πάμπολλες ἂλλες περιγραφές τῶν ἐπῶν, πού ἐνισχύουν τήν άντίληψη αὐτή περί συσχετισμοῦ ποιητοῦ καί ἣρωα, καί μεγάλης πιθανότητος συγγραφῆς τῶν ἐπῶν στήν ἀληθινή Ἰθάκη, τήν Λευκάδα.
Ταφικές συνήθειες τῶν Ἀχαιῶν
Ὃπως εἶναι π.χ. οἱ πολυσήμαντοι στίχοι τῆς Ἰλιάδος Ψ 253-256, ὃπου πληροφορούμεθα μέ τόν πιό ἐπίσημο καί ἀναμφισβήτητο τρόπο τίς ταφικές συνήθειες τῶν Ἀχαιῶν. Χάραζαν ἓνα κύκλο γιά τύμβο, ἒβαζαν τά θεμέλια γύρω ἀπό τήν πυρά, ὃπου εἶχαν τοποθετήσει τόν νεκρό καί μετά σώριαζαν χῶμα ἀπό πάνω, δημιουργῶντας τίς περισσότερες φορές θολωτό τάφο. Ἀκόμη μαθαίνουμε ὃτι ἒβαζαν τά ὀστά τοῦ νεκροῦ μέσα σέ πύθο. Προηγουμένως ἒχουμε πληροφορηθεῖ (Ἰλ. Ψ 237) ὃτι ἡ πυρά σβηνόταν μέ κρασί.
Στήν περιοχή Στενοῦ Νυδρίου ὁ Γουλιέλμος Ντέρπφελντ βρῆκε πολλούς κυκλικούς θολωτούς βασιλικούς τάφους τῆς τρίτης χιλιετίας π.Χ. (χρονολόγηση Ἲμμα Κίλλιαν) καθώς καί νεκρούς μέσα σέ πύθους ἢ ἀμφορεῖς. Δέν βρῆκε καθόλου στάχτες ξυλανθράκων, κι αὐτό εἶναι πολύ σημαντικό, ἀφοῦ ἡ νεκρική πυρά σβυνόταν μέ κρασί, ὃπως μᾶς πληροφορεῖ ὁ Ὃμηρος. Δεδομένου ὃτι τά ἀρχαιολογικά αὐτά εὑρήματα στήν περιοχή Στενοῦ Νυδρίου ἀνάγονται στήν ἀχαϊκή ἐποχή, γύρω στό 2500-3000 π.Χ., θεωρεῖται βέβαιο ὃτι οἱ τάφοι εἶναι βασιλικοί καί ἀνήκουν στήν ἐποχή τοῦ Λαέρτη καί τοῦ Ὀδυσσέα. Σήμερα τά σπουδαῖα αὐτά εὑρήματα ἒχουν κατακαλυφθεῖ ἐκ νέου ἀπό τά χώματα λόγω τῆς ἀδιαφορίας τῆς δημοτικῆς ἀρχῆς. Ἡ φιλόστοργη γῆ προστατεύει τά πολύτιμα καί πολυσήμαντα εὑρήματα ἀπό τήν καταστροφική μανία τῶν σημερινῶν ἀνθρώπων καί ἀπό τήν σύλληση ἀκόμη. Ἀλλά παραμένουν ἐκεῖ, ἀδιάψευστα τεκμήρια τῆς πραγματικῆς ταυτότητος τῆς Λευκάδος (βλέπε σχετικές δημοσιεύσεις σέ προηγούμενα ἂρθρα μας). Λευκάδα, πρώην Ἰθάκη, μετέπειτα Νηρίτις, ἐν συνεχεία Λευκαδία, (ἀπό τήν Λευκάδα πέτρην τοῦ Ὁμήρου στό ω 11 τῆς Ὀδυσσείας), μετά Σάντα Μαῦρα καί σήμερα πάλι Λευκάδα.
Πέρασαν τοῦ Ὠκεανοῦ ροές καί τήν Λευκάδα πέτρην…
Ἡ ἀληθινή ἱστορία τῆς Ἰθάκης κάποτε θά ἀποκαλυφθεῖ. Τά στοιχεῖα βρίσκονται στό χῶμα καί στά ἒπη, ἂθικτα ἀπό τούς αἰῶνες. Ἀρκεῖ νά ἒλθουν νέοι ἂνθρωποι, καλόπιστοι, μέ νέες ἀντιλήψεις, νά ἀξιοποιήσουν τά ἀδιάψευστα ἀρχαιολογικά τεκμήρια καί τίς περιγραφές τῶν Ὁμηρικῶν Ἐπῶν.
Tέλος 3ου Μέρους/Το άρθρο συνεχίζεται.Δείτε τα προηγούμενα σχετικά άρθρα εδώ
*Ο Κώστας Δούκας είναι δημοσιογράφος (μέλος της ΕΣΗΕΑ) ειδικευμένος στο ναυτιλιακό ρεπορτάζ, ερευνητής και συγγραφέας (μέλος της Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών). Ασχολείται επί 40ετία με την ομηρική γραμματεία. Έχει μεταφράσει την Ιλιάδα και την Οδύσσεια σε πεζό λόγο και, τελευταία, σε έμμετρο μετά σχολίων, με την διάσωση του 80% των λέξεων του Ομήρου. Όλα τα άρθρα του ιδίου εδώ.
