Δουλέμποροι ὁδηγοῦν τόν Ὀδυσσέα στήν Λευκάδα, πού κατονομάζεται… Ἰθάκη!ΜΙΑ ΑΠΙΘΑΝΗ ΨΕΥΔΗΣ ΑΦΗΓΗΣΗ ΤΟΥ ΟΔΥΣΣΕΑ, ΠΟΥ ΟΜΩΣ ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΕΙ  ΤΗΝ ΜΕΓΑΛΗ ΑΛΗΘΕΙΑ.Ό Ὀδυσσέας ὡς…ἀοιδός.

Του Κώστα Δούκα

Ἓνα ἀπό τά πιό ἠχηρά συμπεράσματα πού ἀποκομίζει ὁ ἀναγνώστης τῶν Ὁμηρικῶν Ἐπῶν εἶναι ἡ ἀναγνώριση τοῦ Ὀδυσσέα ὡς ἀοιδοῦ, δηλαδή ὡς ποιητοῦ, ἀπό τρεῖς διαφορετικοῦ κοινωνικοῦ ὑποβάθρου ἣρωες: Ἀπό ἓνα βασιλιά, τόν Ἀλκίνοο πού ἂνασσε στούς Φαίακες, ἓνα Τρῶα δημογέροντα, τόν Ἀντίνοο καί ἓνα χοιροβοσκό, τόν Εὒμαιο.

Στήν Ἰλιάδα (ραψωδία Γ) ὁ Ἀντίνοος διαβεβαιώνει τόν Πρίαμο καί τούς λοιπούς δημογέροντες ὃτι ὁ Ὀδυσσέας, τόν ὁποῖο εἶχε συναντήσει μέσα στήν Τροία προφανῶς κατά τήν διάρκεια διαπραγματεύσεων γιά νά σταματήσει ὁ πολυδάκρυτος πόλεμος, ἒχει τό χάρισμα τοῦ λόγου, ἐπειδή ὃταν ἀρχίζει νά ἀγορεύει ὃλοι κρέμονται ἀπό τά χείλη του, πού μοιάζουν μέ τουλοῦπες χιονιοῦ.

Δεύτερος ὁ Ἀλκίνοος έντυπωσιάζεται ἀπό τίς ἀφηγήσεις τοῦ Ὀδυσσέα γιά τίς περιπέτειες πού πέρασε καί τοῦ ἐκφράζει τόν θαυμασμό του γιά τήν ποιητική του δεινότητα καθώς ἀπαγγέλει σάν ἀοιδός. Τρίτος, ἓνας ἁπλός ἂνθρωπος τοῦ λαοῦ, ὁ χοιροβοσκός Εὒμαιος, ἡ εὐγενεστέρα φυσιογνωμία τοῦ ἒπους τῆς Ὀδυσσείας, πού συνάντησε τόν Ὀδυσσέα στό μαντρί του μεταμφιεσμένο σέ ἐπαίτη, χωρίς νά γνωρίζει τήν ταυτότητά του, πληροφορεῖ τήν Πηνελόπη ὃτι ὁ ξένος πού φιλοξένησε στήν χοιροσπηλιά, ἀφηγεῖται τίς περιπέτειές του μέ μοναδική ποιητική δεινότητα, σάν νά εἶναι ἀοιδός.

Ποιός θα μποροῦσε νά εἶναι ὁ Ὃμηρος

Οἱ ἀναγνῶστες μας ἀς συγκρατήσουν τίς πληροφορίες αὐτές, ὃταν θά παραθέσουμε πληροφορίες γιά τό ποιός μποροῦσε νά εἶναι ὁ Ὃμηρος, ὁ ὁποῖος φέρεται ὡς ἂγνωστος, γιατί ἒτσι τόν θέλει τό φιλολογικό κατεστημένο, παρά τήν συγκλονιστική μαρτυρία τοῦ μεγαλυτέρου ἐπιστήμονος ὃλων τῶν ἐποχῶν, τοῦ Ἀριστοτέλους.Καί μόνο ἀπό τά γεγονότα αὐτά (διότι ὑπάρχουν καί πάμπολλες ἂλλες περικοπές καί ἀφηγήσεις στά ἒπη) συμπεραίνεται ὃτι ὑπάρχει ταυτοπροσωπία τοῦ ἀγνώστων λοιπῶν στοιχείων Ὁμήρου μέ τόν πρωτοήρωά του Ὀδυσσέα, ἐκδοχή πού πρῶτος παγκοσμίως ὑποστηρίζω ἐδῶ καί μισό αἰῶνα μέ τά βιβλία μου, ἀντλῶντας στοιχεῖα μόνο ἀπό τήν Ἰλιάδα καί τήν Ὀδύσσεια. Ἀλλά ἀφήνουμε τό μεγάλο αὐτό θέμα γιά ἀργότερα. Ἐπιμένω ὃτι σ᾽αὐτά τά τρία περιστατικά, τῆς ἀναγνωρίσεως δηλαδή τοῦ Ὀδυσσέως ὡς ἀοιδοῦ, καί ἰδιαίτερα στίς ἀφηγήσεις τοῦ ψευδοεπαίτη Ὀδυσσέως στόν χοιροβοσκό Εὒμαιο, διότι ἀπό τίς ἀφηγήσεις αὐτές προκύπτει ἀβιάστως τό συμπέρασμα ὃτι ἡ ἀληθινή Ἰθάκη εἶναι ἡ Λευκάδα. Ἐπικαλοῦμαι συνεπῶς τήν προσοχή τῶν καλοπίστων ἀναγνωστῶν.

Ὁ Ὀδυσσέας λοιπόν, μετά τήν ἀποβίβασή του κοιμώμενος ἀπό τούς Φαίακες στήν Ἰθάκη, ἐπισκέπτεται τό χοιροστάσιο τοῦ Εὐμαίου μεταμφιεσμένος ἀπό τήν Ἀθηνᾶ σέ ἐπαίτη. Τότε ἀφηγεῖται στόν στόν Εὒμαιο μία ἀπίθανη ψευδῆ ἱστορία γιά νά μήν ὑποπτευθεῖ αὐτός τήν σχεδιαζομένη ἐξόντωση τῶν μνηστήρων. Ἢθελε νά κρατήσει μέχρι τήν τελευταία στιγμή τήν ἀνωνυμία του. Λέει λοιπόν στόν χοιροβοσκό ὃτι εἶχε δῆθεν συναντήσει τόν…Ὀδυσσέα στήν Δωδώνη, ὃπου ὁ βασιλιάς Φείδων τόν εἶχε γεμίσει μέ πλούτη, τόσα πολλά πού θά μποροῦσε νά θρέψει ἂνετα τρεῖς γεναιές. Ὁ Ὀδυσσέας ὃμως εἶχε πάει, λέει, στήν Δωδώνη γιά νά πάρει χρησμό ἀπό τήν ἱερά δρῦ. Ὁ ψευδοεπαίτης, δηλαδή ὁ…Ὀδυσσέας, βρῆκε ἓνα θεσπρωτικό πλοῖο πού πήγαινε στό Δουλίχιο. Ἐπιβιβάσθηκε λοιπόν γιά τήν Ἰθάκη, ἀλλά οἱ ἰδιοκτῆτες τοῦ πλοίου ἦσαν δουλέμποροι καί εἶχαν βάλει στόν νοῦ τους νά πωλήσουν τόν ἐπιβάτη τους σάν δοῦλο. Τόν ἒντυσαν λοιπόν μέ παλιόρρουχα, μ᾽αὐτά πού τόν ἒβλεπε ὁ Εὒμαιος, καί τόν ἒδεσαν στό κατάρτι. Ὃταν ἒφθασαν στήν Ἰθάκη οἱ δουλέμποροι ἀποβιβάσθηκαν στήν στεριά γιά νά δειπνήσουν. Τότε ὁ Ὀδυσσέας μέ τήν βοήθεια κάποιου θεοῦ λύθηκε, ἒπεσε στήν θάλασσα καί κολυμπῶντας μέ τά χέρια βγῆκε στήν στεριά τῆς Ἰθάκης καί κρύφτηκε καλά στίς λόχμες. Οἱ δουλέμποροι  γύρισαν στό πλοῖο καί ἂρχισαν ματαίως νά τόν ἀναζητοῦν. Στό τέλος, μή βρίσκοντάς τον, ἐπιβιβάσθηκαν τοῦ πλοίου καί συνέχισαν τό ταξίδι τους πρός τόν τελικό τους προορισμό, τό Δουλίχιον (Κεφαλληνία). Καί καταλήγει τήν ἀφήγησή του ὁ Ὀδυσσέας:

                                                         …καί οἱ θεοί μέ ἒκρυψαν

                        εὒκολα ὁδηγῶντας με, μέ πῆγαν σέ μαντρί

                        ἀνδρός πού νιώθει. Φαίνεται γραφτό μου εἶναι νά ζήσω.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Ὃταν κάποιος ταξιδεύει ἀπό τήν Θεσπρωτική πρός νότον, πρός τά Ἰόνια νησιά, τό πρῶτο νησί πού συναντᾶ εἶναι ἡ Λευκάδα. Αὐτό τό νησί ὁ Ὃμηρος ἀποκαλεῖ  Ίθάκη. Εἶναι ἡ πανυπερτάτη Ἰθάκη πρός ζόφον ὃπως μᾶς πληροφορεῖ στήν ραψωδία ι 21-26, δηλαδή ἡ ἐξωτάτη ιὃλων τῶν νήσων πρός δυσμάς. Ἂν τό θεσπρωτικό πλοῖο πήγαινε στήν σημερινή Ἰθάκη, τό Θιάκι, δέν ὑπῆρχε κανένας λόγος νά ἀποβιβασθοῦν οἱ ἐπιβάτες του καί νά δειπνήσουν ἐκεῖ, γιά τόν ἁπλούστατο λόγο ὃτι τό Δουλίχιον, πού ἦταν ὁ τελικός τους προορισμός, βρίσκεται ἀπέναντι, μόλις 3 χιλιόμετρα ἀπό τό βόρειο σημεῖο. Ἂν ὃμως ἡ Ἰθάκη εἶναι ἡ Λευκάδα, τότε ναί, χρειάζεται διακοπή τοῦ ὁλοήμερου κοπιαστικοῦ ταξιδίου ἀπό τήν Θεσπρωτία, γιά νά δειπνήσει τό πλήρωμα, διότι τούς περιμένει ἀκόμη μεγάλο ταξίδι μέχρι τό Δουλίχιο (Κεφαλληνία). Ἰδοῦ λοιπόν πού μία ψευδής ἀφήγηση ἀποκαλύπτει τήν μεγάλη ἀλήθεια. Ὃ Ὃμηρος ἢξερε πολύ καλά τί ἒγραφε γιά τήν πατρίδα του. Γι᾽αυτό ὃλοι ψάχνουν τό πληροφοριακό του ὑλικό γιά νά τό συνταιριάσουν μέ τό νησί τους. Ἀλλά μᾶλλον ματαιοπονοῦν, διότι ὃλες οἱ περιγραφές ταιριάζουν μόνο μέ τήν Λευκάδα.

Δείτε τα προηγούμενα άρθρα εδώ

Ο Κώστας Δούκας είναι δημοσιογράφος  (μέλος της ΕΣΗΕΑ) ειδικευμένος στο ναυτιλιακό ρεπορτάζ, ερευνητής και συγγραφέας (μέλος της Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών). Ασχολείται επί 40ετία με την ομηρική γραμματεία. Έχει μεταφράσει την Ιλιάδα και την Οδύσσεια σε πεζό λόγο και, τελευταία, σε έμμετρο μετά σχολίων, με την διάσωση του 80% των λέξεων του Ομήρου. Όλα τα άρθρα του ιδίου εδώ.