Αρχική Special Topics Στόουνχεντζ: Νέα έρευνα καταρρίπτει τη θεωρία του γιγαντιαίου ημερολογίου

Στόουνχεντζ: Νέα έρευνα καταρρίπτει τη θεωρία του γιγαντιαίου ημερολογίου

0
Stonehenge, Avebury and Associated Sites (United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland) © UNESCO
Διαφήμιση

Αγγελική Γυπάκη 2023 01 30

Επιμέλεια: Αγγελική Γυπάκη

Πρόκειται για ένα από τα πιο εμβληματικά μνημεία του αρχαίου κόσμου. Το Στόουνχεντζ (Stonehenge)  στη νότια Βρετανία είναι ένα νεολιθικό μνημείο που χτίστηκε γύρω στο 2600 π.Χ. και εξακολουθεί να γοητεύει και να προβληματίζει τους επιστήμονες. Με την πάροδο των ετών, έχουν διατυπωθεί διάφορες θεωρίες σχετικά με το λόγο κατασκευής του, δηλαδή τη χρησιμότητα και τη λειτουργία του Στόουνχεντζ.

 

Χάρτης Stonehenge Wiltshire Eng World Heritage site 1986 1 1024x801

Μία νεώτερη έρευνα πάντως που  δημοσιεύεται στο περιοδικό Antiquity, ανατρέπει την πλέον καθιερωμένη θεωρία σύμφωνα με την οποία ήταν μια γιγαντιαία ημερολογιακή συσκευή. Οι συγγραφείς της έρευνας ( δημοσιεύθηκε στο Cambridge University Press:  23 March 2023)  υποστηρίζουν ότι η πρόταση αυτή είναι ατεκμηρίωτη, καθώς βασίζεται σε έναν συνδυασμό αριθμολογίας, αστρονομικού σφάλματος και ατεκμηρίωτης αναλογίας. Το άρθρο των ερευνητών Juan Antonio Belmonte (Instituto de Astrofísica de Canarias και Universidad de La Laguna, Τενερίφη, Ισπανία) και  Giulio Magli (Politecnico του Μιλάνου) δημοσιεύθηκε στο «Antiquity».

Η νέα μελέτη

Οι συγγραφείς της νέας μελέτης  Magli και Belmonte που ανατρέπουν τη θεωρία του ημερολογίου δείχνουν ότι αυτή βασίζεται σε μια σειρά από αναγκαστικές ερμηνείες των αστρονομικών συνδέσεων του μνημείου, καθώς και σε αμφισβητήσιμη αριθμολογία και αβάσιμες αναλογίες.

Πρώτα απ’ όλα, η αστρονομία.

Αν και η ευθυγράμμιση του ηλιοστασίου είναι αρκετά ακριβής, οι Magli και Belmonte δείχνουν ότι η αργή κίνηση του ήλιου στον ορίζοντα τις ημέρες κοντά στα ηλιοστάσια καθιστά αδύνατο τον έλεγχο της σωστής λειτουργίας του υποτιθέμενου ημερολογίου, καθώς η συσκευή (θυμηθείτε: αποτελείται από τεράστιες πέτρες) θα έπρεπε να είναι σε θέση να διακρίνει θέσεις με ακρίβεια μερικών λεπτών τόξου, δηλαδή λιγότερο από το 1/10 της μοίρας.  Έτσι, αν και η ύπαρξη του άξονα δείχνει ενδιαφέρον για τον ηλιακό κύκλο με την ευρεία έννοια, δεν παρέχει καμία απολύτως απόδειξη για την εξαγωγή συμπερασμάτων σχετικά με τον αριθμό των ημερών του έτους που είχαν συλλάβει οι κατασκευαστές.

Δεύτερον, είναι η αριθμολογία.

Η απόδοση νοήματος στους “αριθμούς” ενός μνημείου είναι πάντα μια επικίνδυνη διαδικασία. Στην προκειμένη περίπτωση, ένας “αριθμός-κλειδί” του υποτιθέμενου ημερολογίου, το 12, δεν είναι αναγνωρίσιμος πουθενά, όπως επίσης και κανένα μέσο για να ληφθεί υπόψη η πρόσθετη επιφαινόμενη ημέρα κάθε τέσσερα χρόνια, ενώ άλλοι “αριθμοί” απλώς αγνοούνται (για παράδειγμα, η πύλη του Στόουνχεντζ ήταν κατασκευασμένη από δύο πέτρες). Έτσι, η θεωρία πάσχει επίσης από το λεγόμενο “φαινόμενο επιλογής”, μια διαδικασία κατά την οποία από τα υλικά αρχεία εξάγονται μόνο τα στοιχεία που ευνοούν μια επιθυμητή ερμηνεία.

Τέλος, τα πολιτιστικά πρότυπα.

Η πρώτη επεξεργασία του ημερολογίου των 365 συν 1 ημέρα τεκμηριώνεται στην Αίγυπτο μόλις δύο χιλιετίες αργότερα από το Στόουνχεντζ (και τέθηκε σε χρήση περαιτέρω αιώνες αργότερα). Έτσι, ακόμη και αν οι κατασκευαστές πήραν το ημερολόγιο από την Αίγυπτο, το τελειοποίησαν μόνοι τους. Επιπλέον, επινόησαν από μόνοι τους επίσης ένα κτίριο για τον έλεγχο του χρόνου, αφού τίποτα τέτοιο δεν υπήρχε ποτέ στην αρχαία Αίγυπτο – πιθανότατα οι Αιγύπτιοι αντανακλούσαν την παρέκκλιση του 365ήμερου ημερολογίου μέσω των εποχών στην αρχιτεκτονική τους, αλλά αυτό είναι πολύ διαφορετικό. Εξάλλου, μια μεταφορά και επεξεργασία των εννοιών με την Αίγυπτο συνέβη γύρω στο 2600 π.Χ. και δεν έχει καμία αρχαιολογική βάση.

“Η ύπαρξη περισσότερο ή λιγότερο ακριβών ηλιακών ευθυγραμμίσεων θα μπορούσε ίσως να χρησιμοποιηθεί για την ακύρωση των σεληνιακών Πρωτοχρονιών, αλλά δύσκολα θα ήταν επαρκής για την ανάπτυξη ενός λειτουργικού ηλιακού ημερολογίου. Γι’ αυτό, πριν από την εφεύρεση του τηλεσκοπίου, θα χρειαζόταν κανείς συσκευές τόσο ακριβείς όσο το ηλιακό ρολόι στο Jantar Matar στην Τζαϊπούρ. Το Στόουνχεντζ δεν είναι, προφανώς, μια τέτοια συσκευή”, καταλήγουν οι συγγραφείς της μελέτης.

Συνολικά, το υποτιθέμενο “νεολιθικό” ημερολόγιο Stonehenge με ηλιακή ακρίβεια αποδεικνύεται ότι είναι ένα καθαρά σύγχρονο κατασκεύασμα του οποίου οι αρχαιοαστρονομικές και ημερολογιακές βάσεις είναι ελαττωματικές.

Όπως συνέβη πολλές φορές στο παρελθόν – για παράδειγμα, για τους ισχυρισμούς (που αποδείχθηκαν αβάσιμοι από τη σύγχρονη έρευνα) ότι το Στόουνχεντζ χρησιμοποιήθηκε για την πρόβλεψη εκλείψεων – το μνημείο επιστρέφει στο ρόλο του σιωπηλού μάρτυρα του ιερού τοπίου.

Stonehedge Unesco
Stonehenge, Avebury and Associated Sites (United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland) © UNESCO

Η πληθώρα θεωριών για τον σκοπό του Στόουνχεντζ

 Σύμφωνα με το site www.geografikoi.gr Οι εμπνευστές του Στόουνχεντζ δεν άφησαν γνωστά γραπτά αρχεία, έτσι οι μελετητές (και οι μη μελετητές) εικάζουν εδώ και καιρό γιατί κατασκευάστηκε.

  • Στις αρχές του 12ου αιώνα, ο Geoffrey του Monmouth, ένας από τους πρώτους ανθρώπους που έγραψε για την αρχαία τοποθεσία, ισχυρίστηκε ότι είχε στηθεί ως μνημείο για εκατοντάδες Βρετανούς που σκοτώθηκαν από τους Σάξονες. Σύμφωνα με τον Geoffrey, ο μάγος Μέρλινυποτίθεται ότι ζήτησε οι πέτρες για το μνημείο να αποκτηθούν από το Δαχτυλίδι των Γιγάντων, έναν πέτρινο κύκλο με μαγικές θεραπευτικές δυνάμεις που λέγεται ότι βρίσκεται στην Ιρλανδία.
  • Μια άλλη θεωρία, που προτάθηκε από τον John Aubrey και τον αρχαιολόγο του 18ου αιώνα, William Stukeley, είναι ότι το Στόουνχεντζ χτίστηκε ως ναός των Δρυιδών. Οι σύγχρονοι μελετητές πάντως σημειώνουν ότι η κατασκευή του Στόουνχεντζ προϋπήρχε των Δρυιδών. Ωστόσο, οι σημερινοί Δρυίδες το βλέπουν ως ιερό σημείο.
  • Μια άλλη θεωρία, που διατυπώθηκε τη δεκαετία του 1960, υποστηρίζει ότι το Στόουνχεντζ ήταν ένας αστρονομικός υπολογιστήςπου χρησιμοποιήθηκε για την πρόβλεψη των εκλείψεων.
  • Και το 2008, οι αρχαιολόγοι πρότειναν ότι το Στόουνχεντζ ήταν ένα κέντρο θεραπείας, μια προϊστορική εκδοχή της Λούρδης που προσέλκυε αρρώστους και τραυματίες.
  • Εν τω μεταξύ, υπάρχει μια ομάδα ανθρώπων που πιστεύουν ότι το Στόουνχεντζ είναι ένα σημείο προσγείωσης για αρχαίους διαστημικούς εξωγήινους και οι βρετανικές αρχές έχουν λάβει αναφορές από το κοινό για UFO που αιωρούνται κοντά στο διάσημο μνημείο.

Πώς προήλθε η θεωρία του ημερολογίου

Η ιδέα ότι το Στόουνχεντζ ήταν μια «συσκευή» χρονομέτρησης προτάθηκε για πρώτη φορά από τον Βρετανό αρχαιολόγο Γουίλιαμ Στάκλεϊ στις αρχές του 18ου αιώνα, ο οποίος έγραψε εκτενώς για το αρχαίο μνημείο. Ο Στάκλεϊ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ορισμένοι μεγάλιθοι ήταν ευθυγραμμισμένοι ώστε να συντονίζονται με τα δύο ηλιοστάσια και ότι ο χώρος λειτουργούσε ως αστρονομικό παρατηρητήριο.

Πέρυσι (2022), ο Τιμ Ντάρβιλ (Darvill) αρχαιολόγος στο Πανεπιστήμιο του Μπόρνμουθ στη Βρετανία, σε άρθρο του στο Antiquity, υποστήριξε ότι το μνημείο λειτουργούσε ως ένα είδος «αέναου ημερολογίου», το οποίο βασιζόταν σε ένα ηλιακό έτος που ισοδυναμούσε με 365,25 ημέρες. Ότι δηλαδή στα μέσα της τρίτης χιλιετίας π.Χ. τα σαρσένια σύνολα του Σταδίου 2 του Στόουνχεντζ (που περιλαμβάνουν το τρίλιθο πέταλο, τον κύκλο Σαρσέν και το ορθογώνιο πέτρινο σταθμό) σχεδιάστηκαν για να αναπαραστήσουν ένα ημερολογιακό έτος 365,25 ημερών, δηλαδή ένα ημερολόγιο πανομοιότυπο σε διάρκεια με το Ιουλιανό ημερολόγιο.

Στόουνχετζ Stonehenge plan

Αυτό το ημερολόγιο, σύμφωνα με τον ερευνητή, βοηθούσε τους ανθρώπους να παρακολουθούν τις ημέρες, τις εβδομάδες και τους μήνες. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι εβδομάδες διαρκούσαν δέκα ημέρες και οι μήνες ήταν περισσότεροι από όσους έχουμε σήμερα.

«Το προτεινόμενο ημερολόγιο λειτουργεί με πολύ απλό τρόπο. Κάθε μία από τις 30 πέτρες στον κύκλο αντιπροσωπεύει μια ημέρα μέσα σε έναν μήνα, ο οποίος είναι χωρισμένος σε τρεις εβδομάδες των 10 ημερών η κάθε μία», είχε δηλώσει τότε ο Ντάρβιλ.

Σήμερα ( 2023)  δυο ερευνητές, ο Τζούλιο Μάγκλι, μαθηματικός στο Πολυτεχνείο του Μιλάνου και ο αστρονόμος Χουάν Αντόνιο Μπελμόντε από το Ινστιτούτο Αστροφυσικής των Καναρίων Νήσων της Ισπανίας, αντικρούουν τον ισχυρισμό του Ντάρβιλ, υποστηρίζοντας ότι η θεωρία του βασίζεται σε λανθασμένες υποθέσεις. Ενώ οι ερευνητές δέχονται ότι η βασική ευθυγράμμιση του Στόουνχεντζ- η οποία σηματοδοτεί την ανατολή του θερινού ηλιοστασίου και τη δύση του χειμερινού ηλιοστασίου- «ήταν σκόπιμη», δεν πιστεύουν ότι επρόκειτο για ένα είδος γιγάντιου ημερολογίου που χρησιμοποιούσαν οι αρχαίες κοινότητες.

Οι συγγραφείς σημειώνουν ότι οι περισσότεροι αρχαίοι πολιτισμοί δεν χρησιμοποιούσαν ηλιακά ημερολόγια αλλά σεληνιακά, με τις αξιοσημείωτες εξαιρέσεις των αρχαίων Αιγυπτίων και των Μάγια. Υποστηρίζουν επίσης, ότι η αργή κίνηση του ήλιου στον ορίζοντα, τις ημέρες πριν τα ηλιοστάσια, καθιστά αδύνατο τον έλεγχο της σωστής λειτουργίας του υποτιθέμενου ημερολογίου του Στόουνχεντζ.

Οι αρχαιολόγοι σήμερα έχουν μια μάλλον ξεκάθαρη εικόνα του πολύπλοκου αυτού μνημείου ως “τόπου για τους προγόνους”, που βρισκόταν μέσα σε ένα ιδιαίτερο αρχαίο τοπίο.

Γιατί θεωρήθηκε ημερολόγιο

Το Στόουνχεντζ ε προσελκύει την προσοχή κυρίως για τον εντυπωσιακό μεγαλιθικό κύκλο και το “πέταλο” του, που χτίστηκε γύρω στο 2600 π.Χ. Η αρχαιοαστρονομία διαδραματίζει βασικό ρόλο στην ερμηνεία αυτή, καθώς το Στόουνχεντζ παρουσιάζει μια αστρονομική ευθυγράμμιση με τον ήλιο, η οποία, λόγω της επιπεδότητας του ορίζοντα, παραπέμπει τόσο στην ανατολή του θερινού ηλιοστασίου όσο και στη δύση του χειμερινού ηλιοστασίου. Αυτό εξηγεί ένα συμβολικό ενδιαφέρον των κατασκευαστών για τον ηλιακό κύκλο, που πιθανότατα σχετίζεται με τις συνδέσεις μεταξύ της μεταθανάτιας ζωής και του χειμερινού ηλιοστασίου στις νεολιθικές κοινωνίες.

Αυτό βέβαια απέχει πολύ από το να λέμε ότι το μνημείο χρησιμοποιήθηκε ως γιγαντιαία ημερολογιακή συσκευή, όπως περί του αντιθέτου  υποστηρίζει πλέον η  νέα θεωρία που δημοσιεύθηκε στο ανανεωμένο αρχαιολογικό περιοδικό Antiquity.

Στοουνχετζ

Για να δικαιολογηθεί αυτό το ” πέτρινο ημερολόγιο “,  υποστηρίχθηκε ότι ο αριθμός των ημερών προκύπτει από τον πολλαπλασιασμό των 30 σαρσένιων υπέρθυρων (πιθανότατα) που υπάρχουν στο αρχικό έργο επί 12 και προσθέτοντας στα 360 τον αριθμό των όρθιων τριλίθων του πετάλου, ο οποίος είναι πέντε. Η προσθήκη ενός δίσεκτου έτους κάθε τέσσερα χρόνια σχετίζεται με τον αριθμό των “λίθων σταθμών“, ο οποίος είναι πράγματι τέσσερις. Αυτός ο μηχανισμός φέρεται να διατηρήθηκε σε λειτουργία χρησιμοποιώντας την ευθυγράμμιση του άξονα του ηλιοστασίου και υποτίθεται ότι λήφθηκε από την Αίγυπτο, βελτιώνοντας, ωστόσο, πολύ το αιγυπτιακό ημερολόγιο, το οποίο ήταν 365 ημερών (η διόρθωση του δίσεκτου έτους δεν υπήρχε μέχρι τη ρωμαϊκή εποχή).

ΠΗΓΗ: Γεωγραφικοί  EurekalertIFL Science

 

 

Διαφήμιση