Πώς η γυναίκα επηρέασε τα λογοτεχνικά ρεύματα  κάθε εποχής

Της Κωνσταντίνας Δούκα

Χωρίς αμφιβολία η γυναίκα είναι το μοτίβο, η πηγή έμπνευσης και η αφηγηματική κατάληξη στην παλαιότερη και σύγχρονη λογοτεχνία.

Αυτό όμως το γεγονός παραγνωρίζεται μερικές φορές με μια παραφιλολογία γύρω από τον φεμινισμό, που είναι αποτέλεσμα της ανδροκρατίας ανά τους αιώνες.

Η καταπίεση του γυναικείου φύλου είναι βέβαια μια πραγματικότητα, που δυστυχώς εξακολουθεί να προκαλεί ηθικούς και κοινωνικούς κραδασμούς, ιδιαίτερα στην Ελλάδα μας. Δεν θα μπορούσε και δεν μπορεί κανείς να το αμφισβητήσει με όσα έχουν γίνει πρόσφατα με θύμα οικογενειακής βίας την γυναίκα.

Η σύγκρουση Παρέν – Ροΐδη

Αυτή η καταπίεση με βαθιές ρίζες ώθησε την λογία Καλλιρρόη Παρρέν να γίνει η ψυχή της «Εφημερίδος των κυριών» το 1887  γεγονός που προκάλεσε την αντίδραση του Ροΐδη, ο οποίος συγκρούσθηκε με την Παρρέν, στηρίζοντας την άποψη του ότι η γυναίκα πρέπει να είναι νοικοκυρά ή εταίρα!

Την Παρρέν υποστήριξαν ο Κωστής Παλαμάς, ο Γρηγόριος Ξενόπουλος καί ο Βλάσης Γαβριηλίδης. Αλλά και πέρα από τον ελληνικό χώρο στα μέσα του 1800 στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, στην Γαλλία και αλλού, απλές γυναίκες αγωνίστηκαν τότε για καλύτερες συνθήκες ζωής για μόρφωση και ψήφο και έγραψαν ιστορία, εμπνέοντας σπουδαίους συγγραφείς.

Έτσι, θα ήταν σκόπιμο να δοθεί το σωστό στίγμα της προσφοράς της γυναίκας σαν ισότιμη ανθρώπινη ύπαρξη και σαν οντότητα σε όλα αυτά τα στοιχεία που δημιουργούν την πρόοδο και συνεπώς την ανάπτυξη του πνεύματος. Εκείνο που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι ο ρόλος της γυναίκας από τα βάθη των αιώνων, άλλοτε σαν πνευματικός δημιουργός, άλλοτε σαν πηγή έμπνευσης της λογοτεχνίας και της ποίησης, άλλοτε σαν ηρωίδα, σαν αγωνίστρια, σαν μητέρα, η γυναίκα τοποθετείται στο βάθρο που της αξίζει.

Από την λυρική ποιήτρια της Λέσβου Σαπφώ που εμπνεύστηκε την αιολική ποίηση και τον σαπφικό στίχο μέχρι την ανώνυμη Σπαρτιάτισσα μητέρα, η οποία παραδίδει την ασπίδα για τον πόλεμο λέγοντας το δωρικό « ἢ τάν ἢ ἐπί τᾶς» , την Λυσιστράτη που  αποτέλεσε το σύμβολο κατάλυσης του πολέμου διά της γυναίκας, την Ιφιγένεια, την Ηλέκτρα, την Εκάβη, την Ιωάννα της Λωραίνης, πολλούς αιώνες αργότερα, που έγινε αιτία να δημιουργηθεί ο γαλλικός πατριωτισμός, υπάρχουν πάμπολλα ερεθίσματα για την ανάπτυξη του λόγου.

Ερεθίσματα που γίνονται τα μοτίβα της αρχαίας και της σύγχρονης πεζογραφίας, της ηθογραφίας και της δραματουργίας. Σε κάθε χώρα και σε κάθε εποχή. Ο Σαίξπηρ, για παράδειγμα, εμπνέεται από την Κλεοπάτρα. Ο Μπαλζάκ από την γυναίκα που της δίνει το όνομα της Ευγενίας Γκραντέ, ο δικός μας Παπαδιαμάντης εμπνέεται από τις γυναίκες του τόπου του της σκληρής ζωής της εποχής του, όπου η ιστορία τους μας γίνεται γνωστή από τον περίτεχνο λόγο ευαισθησίας και ανθρωπιάς του μεγάλου μας δημιουργού.

Μέσα από τα κλασικά λογοτεχνήματα, παγκοσμίως, η συμβολή της γυναίκας στην ζωή μας είναι ουσιαστική. Υπογραμμίζεται η δύναμη, η ζωτικότητα πολλές φορές η κακή ζωή του γυναικείου φύλου, που σε πείσμα κάθε μορφής καταπίεσης από τις ανδροκρατούμενες κοινωνίες, έδειξε πρωτοφανή αντοχή και εκπλήσσουσα δημιουργικότητα.

Ο πεζός λόγος, όπως και όλα τα είδη του έντεχνου λόγου θεωρείται όχι μόνο σπουδαίος, αλλά και αναγκαίος. Ερμηνεύει μια εποχή, εξασφαλίζει την διάρκεια των πολιτισμών. Και αυτό είναι το μεγαλείο του.

Τα κλασικά ελληνικά έργα – ας μιλήσουμε για την χώρα μας αφού το δένδρο της δημιουργίας ευδοκίμησε στην Ελλάδα – έχουν βαθιά ανθρώπινο περιεχόμενο και εκφράζουν υψηλά συναισθήματα. Η Γη μήτηρ, η Δήμητρα εκτός από την γυναικεία καταγωγή της, έδωσε το βαθύτερο νόημα της ζωής, που εκφράζεται με τα Ελευσίνια Μυστήρια. Η Αφροδίτη αντιπροσωπεύει τo κάλλος, η Αθηνά τη σοφία, οι Μούσες την γνώση, την τέχνη και τα γράμματα.

Οι προκαταλήψεις

Σήμερα η ισοτιμία των φύλων πρέπει να αποτελεί αυτονόητη κοινωνική συμπεριφορά με ισορροπημένη ηθική εκτίμηση, τόσο του άντρα όσο και της γυναίκας και αγάπη για ομόφρονη συμβίωση και δημιουργία. Υπάρχει ένα μεγάλο μέρος γυναικών που συνεχίζει να συμβιώνει με τις προκαταλήψεις και τους άγραφους νόμους της ανδροκρατίας, μιας ανδροκρατίας, πού θεωρεί την γυναίκα κατώτερο ον, φυλακίζει την ψυχή της στις μέρες μας και κάποιες δυστυχώς φορές τελειώνει την ζωή της…

Άνδρας και γυναίκα είναι δύο αξίες που ακόμα τις ταλανίζει η προκατάληψη ως κανόνας στους αιώνες που πέρασαν, με αποτέλεσμα να είναι κι οι δύο αποδέκτες αντικοινωνικής συμπεριφοράς, ενώ θα έπρεπε να ομοφρονούν για την εξέλιξη και την πρόοδο του ανθρωπίνου γένους.

Ο λογοτέχνης θα εξακολουθήσει να εμπνέεται από την γυναίκα που αποτελεί τον συμβολισμό της ζωής και την ομορφιά της φύσης που δεν φθείρεται στον χρόνο.

—

Η Κωνσταντίνα Δούκα  είναι λογοτέχνης, θεατρική συγγραφέας μέλος του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου από το 1979, της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών και της Εταιρείας θεατρικών συγγραφέων, βραβευμένη πέντε φορές από το Υπουργείο Πολιτισμού για τρία θεατρικά έργα και δύο διηγήματα, με μεταφράσεις στην Αγγλία, Ιαπωνία και Βουλγαρία.