Τατόι: Στον απόηχο…του ενταφιασμού

Όπως τα περισσότερα ιστορικά μέρη, έτσι και το Τατόι, έχει την… ιστορία του.

Το βασιλικό κοιμητήριο στο Τατόι είναι η τελευταία κατοικία του τέως βασιλιά Κωνσταντίνου, καθώς ενταφιάστηκε πλάι στους προγόνους του στο χώρο που κάποτε βρίσκονταν τα βασιλικά κτήματα.

Ποια είναι όμως η ιστορία του Τατοΐου και ποια ήταν η αρχική ονομασία του;

Στη σημερινή τοποθεσία των ανακτόρων πιστεύεται ότι βρισκόταν η Αρχαία Δεκέλεια, Δήμος των Μεσογείων της αρχαίας Αθήνας.

Ωστόσο, όμως, η περιοχή επιλέχθηκε να ονομαστεί «Τατόι» αντί να εξακολουθήσει να φέρει την αρχαία ελληνική της ονομασία.

Γιατί αυτό;

Αρκετούς αιώνες αργότερα, επί Τουρκοκρατίας, το Τατόι υπήρξε οθωμανικό τσιφλίκι μαζί με τα γειτονικά του Μαχούνια και του Λιόπεσι.

Το τοπωνύμιο προέρχεται από το όνομα του αλβανοβλάχου φύλαρχου Τατόη.

1 του 6

H τοποθεσία της Αρχαίας Δεκέλειας

Ο Δήμος της Δεκελείας ήταν Δήμος των Μεσογείων. Η Δεκέλεια βρισκόταν στις πλαγιές του όρους της Πάρνηθας, στην αρχαία οδό μεταξύ Αθήνας και Ωρωπού. Στην περιοχή της αρχαίας πόλης, βρίσκεται σήμερα η παλαιά θερινή κατοικία της πρώην ελληνικής βασιλικής οικογένειας, γνωστή και ως ανάκτορο του Τατοΐου.

Το κέντρο του αρχαίου Δήμου της Δεκέλειας τοποθετείται στην έκταση όπου βρίσκονταν οι στάβλοι του παλατιού. Από την Δεκέλεια ήταν ορατή η αρχαία Αθήνα και από τα υψηλότερα σημεία του Δήμου μπορούσε κάποιος να δει τα πλοία που εισέρχονταν στα λιμάνια του Πειραιά.

Σύμφωνα με τον Θουκυδίδη, η Δεκέλεια βρισκόταν περίπου 120 στάδια βόρεια των Αθηνών και άλλα τόσα τη χώριζαν από τη Θήβα -ίσως και λίγο παραπάνω, όπως γράφει ο ίδιος.

Αυτή η απόσταση σήμερα αντιστοιχεί στα 22 χιλιόμετρα. Το Τατόι απέχει από το κέντρο της Αθήνας 15 χιλιόμετρα και συνεπώς η Δεκέλεια απλωνόταν λίγο βορειότερα.

Πώς πέρασε στα χέρια της βασιλικής οικογένειας

Το 1871, ύστερα από παρότρυνση του Ερνέστου Τσίλλερ, ο Βασιλιάς Γεώργιος Α΄ αγόρασε το κτήμα, συνολικής έκτασης 20.000 στρεμμάτων, από την οικογένεια Σούτσου αντί τριακοσίων χιλιάδων (300.000) δραχμών. Αν και ο Τσίλλερ προσδοκούσε να κατασκευάσει ένα τεράστιο ανακτορικό συγκρότημα, ο Βασιλιάς Γεώργιος Α΄ επιθυμούσε να αποκτήσει ένα κτήμα αναψυχής παρά ακόμα ένα ανάκτορο.

Ο Τσίλλερ σχεδίασε ένα απλό διώροφο σπίτι ελληνοελβετικού ρυθμού, με δίρρικτη στέγη, το οποίο παραδόξως προοριζόταν όχι ως ανάκτορο,αλλά ως βασιλικός ξενώνας, χρήση για την οποία ουδέποτε διατέθηκε. Το πρώτο αυτό κτήριο περατώθηκε το 1874 και χρησίμευσε ως η πρώτη εξοχική κατοικία της βασιλικής οικογένειας.

Οι αυξανόμενες, όμως, ανάγκες της βασιλικής οικογένειας με την έλευση νέων μελών ανάγκασαν τον Γεώργιο Α΄ να ανεγείρει μια νέα εξοχική κατοικία αγγλικού τύπου.

Επιλέχθηκε ο αρχιτέκτονας Σάββας Μπούκης, ο οποίος και εστάλη στη Ρωσία, προκειμένου να αποτυπώσει μια αγροικία αγγλικού τύπου, έργο του Άγγλου αρχιτέκτονα Άνταμ Μένελαους, στο συγκρότημα ανακτόρων του «Πέτερχοφ»,το οποίο ανήκε στον τσάρο Αλέξανδρο Β΄, θείο της βασίλισσας Όλγας.

Το 1884 άρχισε η κατασκευή του νέου ανακτόρου, συνολικού εμβαδού 1.100 τ.μ.

Το 1891, ωστόσο, ο Γεώργιος ο Α’ προέβη σε αμοιβαία ανταλλαγή έκτασης 1.000 στρ. στη θέση Αδάμες, με διάφορους κατοίκους του Μενιδίου.

Η τύχη του κτήματος Τατοΐου και του ομώνυμου παλατιού

Συνδέθηκε με τη νεοελληνική ιστορία και ακολούθησε τις περιπέτειες του θεσμού αυτού στην Ελλάδα:

• Το 1916, με την παραίτηση της κυβέρνησης Βενιζέλου και τον επακολουθήσαντα εθνικό διχασμό, μεγάλο τμήμα του κτήματος Τατοΐου (28.000 στρ.) και βοηθητικά κτίρια του παλατιού αποτεφρώθηκαν.
• Μετά τη Μικρασιατική καταστροφή (1922) και την ανακήρυξη της Α’ Ελληνικής Δημοκρατίας [1923 ή 1924 μέχρι το 1935–,αυτή που ωστόσο αναφέρεται συχνότερα ως «Β΄ Ελληνική Δημοκρατία»] το Τατόι με τα παλάτια του γίνεται δημόσια περιουσία, εκτός από μια έκταση 3.500 στρ. περίπου, στην οποία εγκαταστάθηκαν μικρασιάτες πρόσφυγες και οι οποίοι συγκρότησαν τη σημερινή Κοινότητα Κρυονερίου.
• Το 1936, με την παλινόρθωση της βασιλείας, επανέρχεται στους πρώτους ιδιοκτήτες του.
• Το 1946, ύστερα από δημοψήφισμα, εγκαθίσταται ξανά η τέως βασιλική οικογένεια.
• Το 1973, με νέο δημοψήφισμα, απαλλοτριώνεται αναγκαστικά υπέρ του δημοσίου.

Επίλογος

Η μη επίλυση για χρόνια του ιδιοκτησιακού θέματος της όλης «βασιλικής περιουσίας», όχι μόνο δεν επέτρεψε την ανάδειξη των μνημείων αυτών, αλλά συνετέλεσε στη σημαντική φθορά τους από τη χρόνια εγκατάλειψή τους.

Το παλάτι και πολλά κτίρια μπορούν ακόμη να διατηρηθούν και να αποτελέσουν τουριστικό προορισμό με Ιστορικό Μουσείο, Κέντρο περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, Μουσείο φυσικής ιστορίας, χώρους αναψυχής, κλπ.

Η απόστασή τους από την Αθήνα είναι ελάχιστη και το περιβάλλον, στο οποίο βρίσκονται ιδεώδες.

(ΥΓ : Η συρραφή της ανάρτησης βασίστηκε σε πληροφορίες από ιστορικές αναφορές, εγκυκλοπαίδειες, διαδίκτυο, δημοσιογραφικούς ιστότοπους, κλπ.)

Επιμέλεια: Γιώργος Καραχάλιος

Δημοσιογράφος – Φιλόλογος