Το 26% του Αμαζονίου χάθηκε – Πώς θα αναστραφεί η οικολογική καταστροφή

Μια νέα μελέτη που δημοσιεύτηκε αναφέρει ότι μόνο δύο από τα εννέα κράτη που περιλαμβάνουν μέρος του τροπικού δάσους του Αμαζονίου έχουν τουλάχιστον το ήμισυ του τροπικού τους δάσους ανέπαφο. Υπολογίζεται ότι το 26% των τροπικών δασών έχει χαθεί ή υποβαθμιστεί σημαντικά και οι επιστήμονες κάνουν λόγο για “κρίσιμο σημείο καμπής”.

Όπως προειδοποίησαν την Τρίτη οι ηγέτες αυτοχθόνων – σε συνάντησή τους στην Λίμα του Περού –  η Αμαζονία έχει μολυνθεί και καταστραφεί κατά 26%.

Κόκκινος συναγερμός για τον Αμαζόνιο

«Σημαίνουμε κόκκινο συναγερμό όταν λέμε ότι, αν δεν κάνουμε τίποτα τώρα, δεν θα επιτύχουμε τους στόχους ανάπτυξης του 2030 ούτε αυτούς των μεγάλων συμφωνιών που συνήφθησαν στην COP της Γλασκώβης» υπογράμμισε στο AFP ο Γκρεγκόριο Μιραμπάλ από τη Βενεζουέλα που είναι επικεφαλής του οργάνου Συντονισμός Οργανώσεων Αυτοχθόνων της Λεκάνης του Αμαζονίου (COICA), το οποίο εκπροσωπεί 3,5 εκατομμύρια ιθαγενείς που κατοικούν στην περιοχή.

Σύμφωνα με τον Γκρεγκόριο Μιραμπάλ, στη Λεκάνη του Αμαζονίου υπάρχουν περίπου 511 αυτόχθονες λαοί και μιλιούνται 500 διαφορετικές γλώσσες.

Κατά την συνάντησή τους για την 5η σύνοδο κορυφής των Αυτόχθονων Λαών, ηγέτες της Αμαζονίας και ερευνητές από 9 χώρες και περιοχές παρουσίασαν έκθεση που καταδεικνύει ότι η Αμαζονία βρίσκεται σε μη αναστρέψιμο σημείο λόγω των υψηλών ποσοστών της αποψίλωσης και της υποβάθμισης που συνδυαστικά αντιπροσωπεύουν πλέον το 26% της περιοχής.

Το υπόλοιπο 74% χρήζει άμεσα προστασίας, υπογραμμίζεται στην έκθεση.

Ένα άλλο πρόβλημα που θίχτηκε στην σύνοδο κορυφής: οι δολοφονίες υπέρμαχων και ηγετών της Αμαζονίας, οι οποίες ανέρχονται σε περισσότερες από 280 στις εννέα χώρες και περιοχές που καλύπτει το τροπικό δάσος του Αμαζονίου.

«Η Αμαζονία υποφέρει επειδή υφιστάμεθα εισβολή από την υλοτομία, τις πετρελαϊκές εταιρείες και αυτούς που επιτίθενται στα εδάφη μας. Θέλουμε να απευθύνουμε έκκληση για βοήθεια», δήλωσε στο AFP η Βραζιλιάνα Μαρσιέλι Τουπάρι, του οργάνου Συντονισμού Οργανώσεων Αυτοχθόνων της Αμαζονίας στη Βραζιλία.

Οι εννέα χώρες και περιοχές της Αμαζονίας είναι το Περού, η Βραζιλία, ο Ισημερινός, η Κολομβία, η Βενεζουέλα, η Βολιβία, η Γουιάνα, η Γαλλική Γουιάνα (Γαλλία) και το Σουρινάμ.

Η αποψίλωση συνεχίζεται 

Η αποψίλωση των δασών στη Βραζιλία έφτασε σε νέα τραγικά ύψη το 2022, καθώς δορυφορικά δεδομένα αποκάλυψαν ότι περίπου 3. 988 τετραγωνικά χιλιόμετρα δάσους έχουν αποψιλωθεί τους πρώτους έξι μήνες του έτους.

Πρόκειται για μια έκταση τετραπλάσια από το μέγεθος της Νέας Υόρκης και είναι το υψηλότερο ποσοστό αποψίλωσης που έχει καταγραφεί από τότε που υιοθετήθηκε η τρέχουσα μέθοδος καταγραφής πριν από επτά χρόνια.

Πριν από δέκα μήνες, στη διάσκεψη για το κλίμα Cop26 στη Γλασκώβη, φάνηκε ότι οι ημέρες τέτοιων ανακοινώσεων θα μπορούσαν να αποτελούν παρελθόν. Πάνω από 140 χώρες – συμπεριλαμβανομένων των μεγάλων κρατών με τροπικά δάση, όπως η Βραζιλία, η Ινδονησία και η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό – συμφώνησαν να θέσουν τέρμα στην αποψίλωση των δασών μέχρι το 2030. Ακόμα πιο δελεαστικό είναι ότι η δέσμευση περιλάμβανε τη δέσμευση να “αντιστραφεί η απώλεια δασών” – με άλλα λόγια, να αποκατασταθεί ό,τι έχει ήδη καταστραφεί.

Τα τελευταία στοιχεία από τη Βραζιλία δείχνουν πόσο ζωτικής σημασίας θα είναι η τήρηση της παγκόσμιας δέσμευσης για την αποψίλωση των δασών. Όσον αφορά όμως το δεύτερο σημείο, είναι ποτέ δυνατόν να αντικατασταθούν τα χαμένα φυτά και οικοσυστήματα των αρχαίων δασών ή θα πρέπει να αποδεχτούμε ότι χάθηκαν για πάντα;

Υπάρχει ελπίδα με την αναδάσωση;

Σε παγκόσμιο επίπεδο, περίπου 10 εκατομμύρια εκτάρια δασών υλοτομούνται κάθε χρόνο, με περίπου το 95% να πραγματοποιείται στους τροπικούς, σύμφωνα με την ερευνήτρια του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης Hannah Ritchie, του Our World in Data.

Σε μια δεκαετία, αυτό αντιπροσωπεύει μια δασική έκταση στο μέγεθος της Πορτογαλίας. Η αναδάσωση μειώνει την ετήσια καθαρή απώλεια σε περίπου 5 εκατομμύρια εκτάρια και οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, οι ΗΠΑ και η Κίνα είναι πλέον καθαροί αναδασωτές. Ωστόσο, αυτά τα έθνη έχουν ήδη χάσει το μεγαλύτερο μέρος της παλαιάς δασικής τους κάλυψης. Μόνο το 5,6% των εναπομεινάντων δασών της Κίνας είναι παρθένα δάση, σε σύγκριση με το 41,1% στη Βραζιλία.

Από την άποψη του κλίματος αυτό έχει μεγάλη σημασία, καθώς τα δέντρα ηλικίας χιλιάδων ετών αποθηκεύουν πολύ περισσότερο άνθρακα από τις νέες φυτείες.

Το ιερό δισκοπότηρο της αναδάσωσης θα ήταν να αντιστραφεί η επιταχυνόμενη αποψίλωση του Αμαζονίου και να συνδεθούν εκ νέου τμήματα αρχαίων δασών, ώστε να αυξηθεί η ανθεκτικότητα των “πνευμόνων της Γης”.

Όπως έχουν τα πράγματα, οι ζημιές που προκαλούνται από τις πυρκαγιές και την αποψίλωση των δασών – οι οποίες σε μεγάλο βαθμό οφείλονται στην καταναλωτική ζήτηση του παγκόσμιου Βορρά – σημαίνουν ότι ο Αμαζόνιος κινείται στα πρόθυρα να γίνει καθαρός παράγοντας εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα.
Από οικολογική άποψη, τα καλά νέα είναι ότι οι έρευνες δείχνουν ότι τα αποψιλωμένα τροπικά δάση μπορούν να ανακάμψουν με αξιοσημείωτη ταχύτητα.

Εάν παραμείνει κάποιο τμήμα παλαιού δάσους – είτε πρόκειται για τράπεζες σπόρων, είτε για γόνιμο έδαφος είτε για υπολείμματα δέντρων – το δάσος μπορεί να αναγεννηθεί, όταν παραμείνει ανέγγιχτο από τον άνθρωπο για 20 χρόνια, σε περίπου 80 τοις εκατό της κατάστασης παλαιάς βλάστησης.

Αγροδασοπονία ως τρόπος αντιστροφής της καταστροφής

Η περιβαλλοντολόγος Jenny Henman και η φιλανθρωπική της οργάνωση Plant Your Future συνεργάζεται με μικροκαλλιεργητές αγρότες για να ασχοληθούν με την αγροδασοπονία στον Αμαζόνιο του Περού, μια χώρα που έχει χάσει μέχρι σήμερα μια έκταση πρωτογενούς τροπικού δάσους περίπου ισοδύναμη με το μέγεθος της Σκωτίας.

Η φιλανθρωπική οργάνωση ενθαρρύνει τους αγρότες να καλλιεργούν σε αποψιλωμένα εδάφη αυτοφυή είδη δέντρων ξυλείας, ανάμεσα σε αυτοφυή είδη οπωροφόρων δέντρων όπως το κακάο ή το βραζιλιάνικο μήλο κρέμας, τα οποία μπορούν να συγκομιστούν με σκοπό το κέρδος.

Μέσα σε δέκα χρόνια, έχουν φυτέψει περισσότερα από 80.000 δέντρα. Στις αποκατεστημένες εκτάσεις επέστρεψαν οι πίθηκοι και η ορνιθοπανίδα, ενώ οι κλιματολογικές συνθήκες για τη γεωργία βελτιώθηκαν λόγω της εξάτμισης από τα δέντρα που ξαναφυτεύτηκαν.

Μετά από μια δεκαετία και πλέον αποδείξεων για τα περιβαλλοντικά και οικονομικά οφέλη της αγροδασοπονίας, “πολλοί αγρότες θέλουν να ενταχθούν στο πρόγραμμα”.

Στους μεγαλύτερους οργανισμούς που ασχολούνται με την αναδάσωση περιλαμβάνεται η Trillion Trees Partnership. Ιδρύθηκε από το WWF, τη Birdlife International και την Wildlife Conservation Society και στοχεύει στην αποκατάσταση ενός τρισεκατομμυρίου δέντρων παγκοσμίως έως το 2050.

Και ενώ χώρες όπως το Περού, ο Ισημερινός και η Βραζιλία δεσμεύτηκαν το 2011 να αποκαταστήσουν εκατομμύρια εκτάρια δασών στο πλαίσιο της Πρόκλησης της Βόννης, μια αξιολόγηση του 2019 που δημοσιεύθηκε στο Nature διαπίστωσε ότι σχεδόν το ήμισυ των εκτάσεων που καλύπτονται από την πρωτοβουλία θα είναι τεράστιες μονοκαλλιεργητικές φυτείες ξυλείας που θα υλοτομηθούν σε μία ή δύο δεκαετίες.

Εάν η αποψιλωμένη γη καλύπτει μεγάλη έκταση και δεν έχει απομείνει τίποτα από την αρχική χλωρίδα, η αναδημιουργία πλούσιων τροπικών οικοσυστημάτων γίνεται εξαιρετικά δύσκολη.

“Αν το δάσος έχει εξαφανιστεί για μεγάλο χρονικό διάστημα, το ανώτερο έδαφος ξεπλένεται και μαζί με αυτό και η φυσική τράπεζα σπόρων”, δήλωσε ο Rayden. “Στη συνέχεια, χρειάζεται σκληρή διαμόρφωση του τοπίου για να επανέλθουν τα δάση, και θα χρειαστούν πολλές δεκαετίες για να πλησιάσουν την κατάσταση που ήταν, ενώ η πυρκαγιά αποτελεί μεγαλύτερη απειλή, επειδή τα πρότυπα βροχοπτώσεων δεν είναι πλέον τόσο αξιόπιστα”.

Ο Rayden πιστεύει ότι ο κόσμος πρέπει να συνεχίσει να προσπαθεί να αποκαταστήσει τα δάση, αλλά οι σημαντικές προκλήσεις που συνδέονται με αυτό σημαίνουν ότι ο περιορισμός της αποψίλωσης των δασών πρέπει πάντα να αποτελεί προτεραιότητα.

“Μιλάμε για την αντικατάσταση δασών ηλικίας χιλιάδων ετών, τα οποία έχουν υλοτομηθεί τα τελευταία χρόνια”, δήλωσε η Alaine Ball, συντονίστρια του έργου One Tree Planted, ενός μη κερδοσκοπικού οργανισμού που χρηματοδοτεί έργα αναδάσωσης. “Συχνά, οι συνθήκες θα μας επιτρέψουν να βελτιώσουμε την έκταση και τη λειτουργική ποικιλομορφία όσων έχουν απομείνει. Αλλά πρέπει να αποδεχτούμε ότι ό,τι χάθηκε, χάθηκε, και πιθανότατα δεν θα επανέλθει ποτέ ξανά”.

ΠΗΓΗ: https://www.newstatesman.com