Η “τοξική σούπα” που εξαφάνισε τα περισσότερα είδη στη Γη επανέρχεται

Επιμέλεια: Δήμητρα Τσώτση

Η υπερθέρμανση του πλανήτη τροφοδότησε την υπερανάπτυξη μικροβίων και άλγης στο τέλος της Πέρμιας περιόδου (πριν 252 εκατομμύρια χρόνια ) που είχε ως αποτέλεσμα τη μεγαλύτερη και μαζικότερη εξαφάνιση ειδών στη Γη. Όπως δείχνουν στοιχεία επιστημονικής έρευνας η τοξική αυτή σούπα επανεμφανίζεται.

Τότε πάνω από το 70% των ειδών της ξηράς και το 80% των ειδών των ωκεανών εξαφανίστηκαν, οδηγώντας ορισμένους παλαιοντολόγους να ονομάσουν αυτό το θλιβερό επεισόδιο το Μεγάλο Θάνατο.

Είναι ολοένα και πιο σαφές ότι διανύουμε την έκτη μαζική εξαφάνιση

Οι μικροβιακές ανθίσεις του γλυκού νερού, οι πυρκαγιές, η λεύκανση των κοραλλιών και οι αυξήσεις της θερμοκρασίας των ωκεανών γίνονται όλο και πιο συχνές και έντονες στον κόσμο μας που θερμαίνεται.

Το πού θα μας τοποθετήσει η σημερινή αύξηση της θερμοκρασίας στο φάσμα των γεγονότων εξαφάνισης εξαρτάται, για πρώτη φορά στην ιστορία της Γης, από ένα μόνο είδος, τον άνθρωπο.

Τα συστατικά της “τοξικής σούπας”

Σήμερα οι άνθρωποι παρέχουν τα συστατικά για την τοξική μικροβιακή σούπα σε γενναιόδωρες ποσότητες. Οι δύο πρώτες συνιστώσες -το CO2 και η υπερθέρμανση- είναι υποπροϊόντα της τροφοδοσίας του σύγχρονου πολιτισμού μας εδώ και σχεδόν 200 χρόνια.

Το είδος μας έχει μετατρέψει βιομηχανικά τους υπόγειους υδρογονάνθρακες σε αέρια του θερμοκηπίου με πολύ μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα από οποιοδήποτε ηφαίστειο.

Το τρίτο συστατικό – τα θρεπτικά συστατικά – τα διοχετεύουμε στις υδάτινες οδούς μας με τη μορφή απορροής λιπασμάτων από τη γεωργία, διαβρωμένου εδάφους από την υλοτομία και ανθρώπινων αποβλήτων από την κακή διαχείριση των λυμάτων.

Οι τοξικές ουσίες έχουν αυξηθεί απότομα ως αποτέλεσμα. Το ετήσιο κόστος τους για την αλιεία, τις υπηρεσίες οικοσυστημάτων, όπως το πόσιμο νερό, και την υγεία μετριέται σε δισεκατομμύρια δολάρια και πρόκειται να αυξηθεί.

Οι πυρκαγιές μπορούν να επιδεινώσουν αυτό το πρόβλημα. Σε έναν κόσμο που θερμαίνεται, οι ξηρασίες εντείνονται και οι πυρκαγιές γίνονται πιο συχνές ακόμη και σε περιβάλλοντα πλούσια σε υγρασία, όπως τα τυρφώδη δάση της Ινδονησίας και οι υγρότοποι Pantanal της Νότιας Αμερικής.

Οι πυρκαγιές όχι μόνο αυξάνουν τα επίπεδα θρεπτικών συστατικών στο νερό, εκθέτοντας το έδαφος και ενισχύοντας την απορροή θρεπτικών συστατικών στα ρέματα, αλλά ρίχνουν επίσης τεράστιες ποσότητες αιθάλης και μικροθρεπτικών συστατικών στην ατμόσφαιρα, τα οποία στη συνέχεια καταλήγουν στους ωκεανούς και τις υδάτινες οδούς.

Πρόσφατες μελέτες έχουν εντοπίσει ανθίσεις φυκιών σε ρυάκια γλυκού νερού των δυτικών ΗΠΑ μετά από μεγάλες πυρκαγιές. Πιο μακριά, μετά τις πυρκαγιές του Μαύρου Καλοκαιριού της Αυστραλίας το 2019-2020, εντοπίστηκε μια εκτεταμένη άνθιση θαλάσσιων φυκιών στον νότιο ωκεανό, στα προσήνεμα της ηπείρου.

Οι πυρκαγιές θα μπορούσαν επίσης να έχουν συμβάλει στη θρέψη των υδρόβιων μικροβίων στο μακρινό παρελθόν.

Η έρευνά μας στα ιζήματα πάνω από τα ανθρακικά κοιτάσματα γύρω από το Σίδνεϊ αποκάλυψε άφθονο κάρβουνο, ένα σαφές σημάδι εκτεταμένης καύσης στα τελευταία απομεινάρια των Περμιανών ανθρακικών βάλτων.

Όπως και στα σύγχρονα παραδείγματα, ένας συνδυασμός επιφανειακής απορροής και τέφρας από πυρκαγιές μπορεί κάλλιστα να οδήγησε σε εισροή θρεπτικών συστατικών στις υδάτινες οδούς της ύστερης Περμίου και στον πολλαπλασιασμό θανατηφόρων βακτηρίων και φυκιών.

Η αξιολόγηση της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC)

Αυτές οι αρχαίες μαζικές εξαφανίσεις περιέχουν διδάγματα για το παρόν και το μέλλον. Σκεφτείτε τις ακόλουθες δύο προϋποθέσεις της επιστήμης του γήινου συστήματος.

Πρώτον, η ατμόσφαιρα, η υδρόσφαιρα, η γεώσφαιρα και η βιόσφαιρα συνδέονται μεταξύ τους. Εάν ένα από αυτά τροποποιηθεί σημαντικά, τα άλλα θα αντιδράσουν με προβλέψιμους τρόπους.

Δεύτερον, η αρχή αυτή ισχύει σήμερα όπως και στο παρελθόν της Γης.

Η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) εφάρμοσε αυτή τη λογική στην τελευταία της αξιολόγηση των αιτιών και των επιπτώσεων της υπερθέρμανσης του πλανήτη.

Βασιζόμενη σε αρχεία πάγων, πετρωμάτων και απολιθωμάτων, η κοινοπραξία αυτή, αποτελούμενη από περισσότερους από 200 επιστήμονες, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο κόσμος δεν έχει βιώσει τα σημερινά επίπεδα CO2 εδώ και περισσότερα από δύο εκατομμύρια χρόνια.

Τα απολιθώματα και τα πετρώματα μπορούν να μας πουν τα αποτελέσματα της αύξησης της θερμοκρασίας από μόνα τους

Σε περιόδους με τέτοια επίπεδα CO2 στο παρελθόν, πόσο υψηλά ήταν τα επίπεδα της θάλασσας; Πώς αυτές οι συνθήκες επηρέασαν τα ποσοστά διαβροχής του εδάφους; Πώς κατανέμονται τα δάση;

Με άλλα λόγια, πώς αυτή η διαφορά στον αέρα επηρέασε τους ωκεανούς, την ξηρά και τη ζωή;

Η κοινωνία μας θα πρέπει να είναι απελπισμένη να απαντήσει σε τέτοια ερωτήματα σε σχέση με τα σύγχρονα επίπεδα CO2 των 415 ppm, για να μην αναφέρουμε τα 800 ή 900 ppm, όπου η IPCC εκτιμά ότι θα φτάσουμε το 2100, αν ο κόσμος συνεχίσει να καίει ορυκτά καύσιμα με τον σημερινό ρυθμό.

Βλέποντας το παρελθόν προβλέπουμε το μέλλον

Καθώς το CO2 συνεχίζει να αυξάνεται, πρέπει να κοιτάξουμε πιο πίσω στο χρόνο για να βρούμε ενδείξεις για το τι πρέπει να περιμένουμε. Τα αρχεία των προηγούμενων ακραίων θερμικών φαινομένων γίνονται όλο και πιο σημαντικά.

Η αναλογία μεταξύ του γεγονότος του τέλους της Πέρμιας και του σήμερα καταρρέει σε δύο τουλάχιστον σημαντικούς τρόπους, αλλά οι αποκλίσεις αυτές μπορεί να μην είναι τόσο παρήγορες όσο ελπίζουμε.

Πρώτον, ο ρυθμός της αύξησης της θερμοκρασίας ήταν πιθανώς διαφορετικός. Η ζωή δυσκολεύεται να ανταπεξέλθει σε μεγάλες περιβαλλοντικές αλλαγές σε σύντομες χρονικές κλίμακες, οπότε ίσως το φαινόμενο του τέλους της Πέρμιας, ο χειρότερος αγώνας στην ιστορία, να συνέβη πολύ πιο γρήγορα από τη σύγχρονη αύξηση της θερμοκρασίας.

Ωστόσο , είναι πιο πιθανό η σύγχρονη αύξηση της θερμοκρασίας να είναι πολύ ταχύτερη. Η ομάδα μας και άλλοι έχουν δείξει ότι η εξαπλάσια αύξηση του CO2 κατά τη διάρκεια της κατάρρευσης του τέλους της Πέρμιας συνέβη κατά τη διάρκεια ίσως δεκάδων χιλιάδων ετών.

Με τους συνήθεις ρυθμούς, η IPCC προβλέπει την ίδια αύξηση της συγκέντρωσης του CO2 μέσα σε εκατοντάδες, όχι χιλιάδες, χρόνια.

Η επίδραση του ανθρώπου στο περιβάλλον ισοδυναμεί με πτώση βράχου από το διάστημα

Ένα δεύτερο χτύπημα κατά της αναλογίας είναι το ανθρώπινο στοιχείο. Οι άνθρωποι γίνονται μια δύναμη της φύσης, όπως ένα πλουμ μάγματος ή ένας βράχος από το διάστημα, αλλά η ποικιλία των οικολογικών παραγόντων πίεσης που ασκούν είναι μοναδική στην ιστορία της Γης.

Για το λόγο αυτό, υποστηρίζουμε ότι ακραία θερμικά φαινόμενα του παρελθόντος, όπως αυτό που συνέβη στο τέλος της Πέρμιας περιόδου, αποτελούν ενδεχομένως ένα σαφές μήνυμα για τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής.

Αν ακούσουμε αρκετά προσεκτικά, τα απολιθώματα και τα πετρώματα μπορούν να μας πουν τα αποτελέσματα της αύξησης της θερμοκρασίας από μόνα τους, χωρίς πρόσθετες, πιθανώς συγκεχυμένες επιδράσεις από τον άνθρωπο, όπως η εισροή θρεπτικών συστατικών από τη γεωργία, η αποψίλωση των δασών μέσω της υλοτομίας ή η εξαφάνιση από τη λαθροθηρία.

Να το μήνυμα που μας λένε με όλο και μεγαλύτερη σαφήνεια αυτά τα γεγονότα του παρελθόντος: μπορεί κανείς να προκαλέσει την εξαφάνιση μεγάλου αριθμού ειδών απλά και μόνο με την ταχεία απελευθέρωση πολλών αερίων του θερμοκηπίου.

Δεν έχει σημασία από πού προέρχονται τα αέρια – είτε η πηγή είναι τα ηφαίστεια, τα αεροπλάνα ή οι μονάδες ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα, τα αποτελέσματα είναι τελικά τα ίδια.

Αν προσθέσουμε σε αυτό το μείγμα και τους αμέτρητους άλλους στρεσογόνους παράγοντες που δημιουργούνται από τον άνθρωπο, η μακροπρόθεσμη πρόβλεψη για τη βιοποικιλότητα φαίνεται δυσοίωνη.

Πώς μπορεί να αποτραπεί η εξαφάνιση των ειδών;

Υπάρχει, ωστόσο, ένας τρίτος τρόπος με τον οποίο το είδος μας θα μπορούσε να σπάσει την αναλογία, ο οποίος είναι πολύ πιο ελπιδοφόρος. Σε αντίθεση με τα είδη που υπέστησαν τις μαζικές εξαφανίσεις του παρελθόντος, μπορούμε να αποτρέψουμε την απώλεια της βιοποικιλότητας μέσω της έξυπνης εφαρμογής των ιδεών και των τεχνολογιών μας.

Μπορούμε για παράδειγμα να αποτρέψουμε την κατάληψη της εξουσίας από τα μικρόβια διατηρώντας τις υδάτινες οδούς μας καθαρές και περιορίζοντας τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.

Με πληροφορίες από : www.scientificamerican.com