Η κοινωνική απομόνωση αλλάζει τη δομή του εγκεφάλου μας

Γιατί νιώθουμε μια έξαψη όταν βρισκόμαστε σε μεγάλες ομάδες, σε φεστιβάλ, εορτασμούς και άλλες δημόσιες εκδηλώσεις; Σύμφωνα με την υπόθεση του κοινωνικού εγκεφάλου, αυτό συμβαίνει επειδή ο ανθρώπινος εγκέφαλος εξελίχθηκε ειδικά για να υποστηρίζει τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις. Μελέτες έχουν δείξει ότι η συμμετοχή σε μια ομάδα μπορεί να οδηγήσει σε βελτίωση της ευεξίας και σε μεγαλύτερη ικανοποίηση από τη ζωή.

Δυστυχώς, όμως, πολλοί άνθρωποι είναι μοναχικοί ή κοινωνικά απομονωμένοι. Και αν ο ανθρώπινος εγκέφαλος εξελίχθηκε πραγματικά για κοινωνική αλληλεπίδραση, θα πρέπει να περιμένουμε ότι αυτό θα τον επηρεάσει σημαντικά.

Η πρόσφατη μελέτη μας, που δημοσιεύθηκε στο Neurology, δείχνει ότι η κοινωνική απομόνωση συνδέεται με αλλαγές στη δομή του εγκεφάλου και τη νόηση – τη νοητική διαδικασία απόκτησης γνώσεων – και μάλιστα ενέχει αυξημένο κίνδυνο άνοιας στους ηλικιωμένους.

Υπάρχουν ήδη πολλά στοιχεία που υποστηρίζουν την υπόθεση του κοινωνικού εγκεφάλου.

Μια μελέτη χαρτογράφησε τις περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με την κοινωνική αλληλεπίδραση σε περίπου 7.000 άτομα. Έδειξε ότι οι περιοχές του εγκεφάλου που εμπλέκονται σταθερά σε ποικίλες κοινωνικές αλληλεπιδράσεις συνδέονται στενά με δίκτυα που υποστηρίζουν

• τη νόηση, συμπεριλαμβανομένου του δικτύου προεπιλεγμένης λειτουργίας (το οποίο είναι ενεργό όταν δεν εστιάζουμε στον έξω κόσμο),
• του δικτύου προσοχής (το οποίο μας βοηθά να επιλέγουμε σε τι δίνουμε προσοχή),
• του υποφλοιώδους δικτύου (που εμπλέκεται στη μνήμη, το συναίσθημα και τα κίνητρα) και
• του κεντρικού εκτελεστικού δικτύου (το οποίο μας επιτρέπει να ρυθμίζουμε τα συναισθήματά μας)

Θέλαμε να εξετάσουμε πιο προσεκτικά πώς η κοινωνική απομόνωση επηρεάζει τη φαιά ουσία – περιοχές του εγκεφάλου στο εξωτερικό στρώμα του εγκεφάλου, που αποτελούνται από νευρώνες. Ως εκ τούτου, ερευνήσαμε δεδομένα από σχεδόν 500. 000 άτομα από τη Βιοτράπεζα του Ηνωμένου Βασιλείου, με μέση ηλικία 57 ετών.

Η έρευνα στα κοινωνικά απομονωμένα άτομα

Τα άτομα χαρακτηρίστηκαν ως κοινωνικά απομονωμένα εάν ζούσαν μόνα τους, είχαν κοινωνικές επαφές λιγότερο από κάθε μήνα και συμμετείχαν σε κοινωνικές δραστηριότητες λιγότερο από κάθε εβδομάδα.

Η μελέτη μας περιλάμβανε επίσης δεδομένα νευροαπεικόνισης (MRI) από περίπου 32. 000 άτομα. Αυτό έδειξε ότι τα κοινωνικά απομονωμένα άτομα είχαν φτωχότερη γνωστική ικανότητα, συμπεριλαμβανομένης της μνήμης και του χρόνου αντίδρασης, και μικρότερο όγκο φαιάς ουσίας σε πολλά μέρη του εγκεφάλου.

Στις περιοχές αυτές περιλαμβάνονταν

• η κροταφική περιοχή (η οποία επεξεργάζεται τους ήχους και βοηθά στην κωδικοποίηση της μνήμης),
• ο μετωπιαίος λοβός (ο οποίος εμπλέκεται στην προσοχή, τον προγραμματισμό και τα σύνθετα γνωστικά καθήκοντα) και
• ο ιππόκαμπος – μια βασική περιοχή που εμπλέκεται στη μάθηση και τη μνήμη, η οποία συνήθως διαταράσσεται νωρίς στη νόσο Αλτσχάιμερ.

Βρήκαμε επίσης μια σύνδεση μεταξύ του χαμηλότερου όγκου φαιάς ουσίας και συγκεκριμένων γενετικών διεργασιών που εμπλέκονται στη νόσο Αλτσχάιμερ.

Υπήρξαν παρακολουθήσεις με τους συμμετέχοντες 12 χρόνια αργότερα. Αυτό έδειξε ότι όσοι ήταν κοινωνικά απομονωμένοι, αλλά όχι μοναχικοί, είχαν 26% αυξημένο κίνδυνο άνοιας.

Χρόνιο στρες από την κοινωνική απομόνωση

Η κοινωνική απομόνωση πρέπει να εξεταστεί λεπτομερέστερα σε μελλοντικές μελέτες για να προσδιοριστούν οι ακριβείς μηχανισμοί πίσω από τις βαθιές επιπτώσεις της στον εγκέφαλό μας. Αλλά είναι σαφές ότι, αν είστε απομονωμένοι, μπορεί να υποφέρετε από χρόνιο στρες. Αυτό με τη σειρά του έχει σημαντικό αντίκτυπο στον εγκέφαλό σας, αλλά και στη σωματική σας υγεία.

Ένας άλλος παράγοντας μπορεί να είναι ότι αν δεν χρησιμοποιούμε ορισμένες περιοχές του εγκεφάλου, χάνουμε μέρος της λειτουργίας τους. Μια μελέτη με οδηγούς ταξί έδειξε ότι όσο περισσότερο απομνημόνευαν διαδρομές και διευθύνσεις, τόσο περισσότερο αυξανόταν ο όγκος του ιππόκαμπου.

Είναι πιθανό ότι αν δεν συμμετέχουμε τακτικά σε κοινωνικές συζητήσεις, για παράδειγμα, η χρήση της γλώσσας και άλλων γνωστικών διεργασιών, όπως η προσοχή και η μνήμη, θα μειωθούν. Αυτό μπορεί να επηρεάσει την ικανότητά μας να εκτελούμε πολλές σύνθετες γνωστικές εργασίες – η μνήμη και η προσοχή είναι ζωτικής σημασίας για τη σύνθετη γνωστική σκέψη γενικά.

Αντιμετώπιση της μοναξιάς

Γνωρίζουμε ότι ένα ισχυρό σύνολο ικανοτήτων σκέψης καθ‘ όλη τη διάρκεια της ζωής, που ονομάζεται “γνωστικό απόθεμα“, μπορεί να δημιουργηθεί μέσω της διατήρησης του εγκεφάλου σας ενεργού. Ένας καλός τρόπος για να το κάνετε αυτό είναι να μάθετε νέα πράγματα, όπως μια άλλη γλώσσα ή ένα μουσικό όργανο.

Έχει αποδειχθεί ότι η γνωστική εφεδρεία βελτιώνει την πορεία και τη σοβαρότητα της γήρανσης. Για παράδειγμα, μπορεί να προστατεύσει από διάφορες ασθένειες ή διαταραχές της ψυχικής υγείας, όπως μορφές άνοιας, σχιζοφρένειας και κατάθλιψης, ιδίως μετά από τραυματική εγκεφαλική βλάβη.

Υπάρχουν επίσης στοιχεία του τρόπου ζωής που μπορούν να βελτιώσουν τη νόηση και την ευεξία σας, τα οποία περιλαμβάνουν μια υγιεινή διατροφή και άσκηση.

Για τη νόσο Αλτσχάιμερ υπάρχουν μερικές φαρμακολογικές θεραπείες, αλλά η αποτελεσματικότητά τους πρέπει να βελτιωθεί και οι παρενέργειες να μειωθούν. Υπάρχει ελπίδα ότι στο μέλλον θα υπάρξουν καλύτερες θεραπείες για τη γήρανση και την άνοια. Μια οδός έρευνας από αυτή την άποψη είναι οι εξωγενείς κετόνες – μια εναλλακτική πηγή ενέργειας σε σχέση με τη γλυκόζη – οι οποίες μπορούν να προσλαμβάνονται μέσω συμπληρωμάτων διατροφής.

Αλλά όπως δείχνει η μελέτη μας, η αντιμετώπιση της κοινωνικής απομόνωσης θα μπορούσε επίσης να βοηθήσει, ιδίως στην τρίτη ηλικία. Οι υγειονομικές αρχές θα πρέπει να κάνουν περισσότερα για να ελέγχουν ποιοι είναι απομονωμένοι και να οργανώνουν κοινωνικές δραστηριότητες για να τους βοηθήσουν.

Όταν οι άνθρωποι δεν είναι σε θέση να αλληλεπιδράσουν αυτοπροσώπως, η τεχνολογία μπορεί να τους αντικαταστήσει. Ωστόσο, αυτό μπορεί να ισχύει περισσότερο για τις νεότερες γενιές που είναι εξοικειωμένες με τη χρήση της τεχνολογίας για την επικοινωνία. Αλλά με εκπαίδευση, μπορεί επίσης να είναι αποτελεσματική στη μείωση της κοινωνικής απομόνωσης των ηλικιωμένων.

Η κοινωνική αλληλεπίδραση είναι εξαιρετικά σημαντική

Μια μελέτη διαπίστωσε ότι το μέγεθος της κοινωνικής μας ομάδας συνδέεται στην πραγματικότητα με τον όγκο του τροχιομετωπιαίου φλοιού (που εμπλέκεται στην κοινωνική νόηση και το συναίσθημα). Αλλά πόσους φίλους χρειαζόμαστε; Οι ερευνητές αναφέρονται συχνά στον “αριθμό του Dunbar” για να περιγράψουν το μέγεθος των κοινωνικών ομάδων, διαπιστώνοντας ότι δεν είμαστε σε θέση να διατηρήσουμε περισσότερες από 150 σχέσεις και συνήθως διαχειριζόμαστε μόνο πέντε στενές σχέσεις.

Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένες αναφορές που υποδηλώνουν έλλειψη εμπειρικών στοιχείων γύρω από τον αριθμό του Dunbar και απαιτείται περαιτέρω έρευνα σχετικά με το βέλτιστο μέγεθος των κοινωνικών ομάδων.

Είναι δύσκολο να αμφισβητήσει κανείς το γεγονός ότι οι άνθρωποι είναι κοινωνικά ζώα και απολαμβάνουν τη σύνδεση με άλλους, σε όποια ηλικία κι αν βρίσκονται. Αλλά, όπως ανακαλύπτουμε όλο και περισσότερο, είναι επίσης ζωτικής σημασίας για την υγεία της νόησής μας.

Ερευνητική ομάδα: Barbara Jacquelyn Sahakian, Professor of Clinical Neuropsychology, University of Cambridge; Christelle Langley, Postdoctoral Research Associate, Cognitive Neuroscience, University of Cambridge; Chun Shen, Postdoctoral research fellow, Fudan University, and Jianfeng Feng, Professor of Science and Technology for Brain-Inspired Intelligence, Fudan University

ΠΗΓΗ: https://www.sciencealert.com/