Ἡ γυναίκα καί ἡ θάλασσα

Του Κώστα Δούκα*

Ἀπό τό 480 π.Χ ὃταν ἡ βασίλισσα τῆς Ἀλικαρνασοῦ Ἀρτεμισία, στόλαρχος καί σύμμαχος τῶν Περσῶν, ἒκανε τόν Ξέρξη νά ἀναφωνήσει ἀπό τό Αἰγάλεω βλέποντας τό κατόρθωμά της στήν ἐξέλιξη τῆς ναυμαχίας τῆς Σαλαμῖνος, «ἰδοῦ αἱ γυναῖκες γεγόνασί μοι ἂνδρες…», κύλησαν πολλοί αἰῶνες γιά νά καταδειχθεῖ ἡ ἀξία τῆς γυναίκας στίς θαλασσινές δεξιότητες, ὂχι μόνο τίς πολεμικές, ἀλλά καί τίς καθαρά ἐμποροναυτιλιακές.

Σήμερα οἱ γυναῖκες ὑποστηρίζονται ἀπό διεθνεῖς Ὀργανισμούς, ὃπως ὁ ΙΜΟ, ὣστε νά καλύπτουν ἓνα εὐρύτατο φάσμα ἁρμοδιοτήτων, πού ἀφορᾶ τό σύνολον σχεδόν τοῦ ναυτιλιακοῦ πλέγματος. Ὃσο βελτιώνονται οἱ τεχνολογίες τῶν πλοίων κι αὐτά γίνονται ἀσφαλέστερα, ἀποδοτικότερα καί προσφορότερα για ἐπαγγελματική σταδιοδρομία, καί ὃσο οἱ ἀνισότητες μεταξύ τῶν δύο φύλων ἐκμηδενίζονται ἢ ἒστω ἐλαττώνονται αἰσθητά, τόσο οἱ γυναῖκες δείχνουν τίς ἐπαγγελματικές τους ἱκανότητες στήν ναυτιλιακή ἐπιχείρηση,  ἀπό τόν τομέα τοῦ καθαροῦ ναυτιλιακοῦ ἐπαγγέλματος, μέχρι τήν ἲδια τήν ἐκμετάλλευση τοῦ πλοίου.

Ἂλλες ἡγοῦνται ναυτιλιακῶν ἑταιριῶν, ὃπως ἡ Ἀγγελική Φράγκου, ἡ Μελίνα Τραυλοῦ, ἡ Μαρία Ἀγγελικούση, ἡ Δρακοπούλου, ἡ Χαρίκλεια Μουνδρέα, ἂλλες διαπραγματεύονται ἀγοραπωλησίες πλοίων, ἂλλες ναυπηγήσεις πλοίων, ἂλλες παρέχουν ὑπηρεσίες πρός τίς ναυτιλιακές ἑταιρίες (πλοίαρχοι καί μέλη πληρώματος), ἂλλες ἀναπτύσουν ἐκπαιδευτικά προγράμματα (Καλλιόπη Λυριτζή), ἂλλες διευθύνουν ναυτιλιακές ἑταιρίες εἰσηγμένες σέ χρηματιστήρια (ὃπως ἡ Χριστίνα Ἀναγνωσταρά) καί ἂλλες βρίσκονται πίσω ἀπό πλῆθος ἐπαγγελματικῶν δραστηριοτήτων πού ἀφοροῦν τήν ναυτιλιακή ἐπιχείρηση.

Φαίνεται ὃμως ὃτι ἡ παρουσία τῆς γυναίκας στό πλοῖο ἀρχίζει τώρα νά ἐκτιμᾶται στίς πραγματικές της διαστάσεις, ἀφοῦ ἡ προσφορά τῶν γυναικῶν μπορεῖ νά ἐκτοξεύσει τά κέρδη καί τήν λειτουργικότητα τῶν ναυτιλιακῶν ἑταιριῶν. Ἀκόμη καί ὁ ΙΜΟ ἐπισημαίνει ὃτι «ὑπάρχουν πολλές ἐνδείξεις πώς ἡ ἐπένδυση σέ γυναῖκες εἶναι ὁ πιό ἀποτελεσματικός τρόπος γιά τήν ἀνέλιξη ἐπιχειρήσεων καί ἑταιριῶν, ἀλλά ἀκόμη καί γιά τήν πρόοδο ὁλοκλήρων χωρῶν». Διαρκῶς ἀκούγονται ὃλο καί περισσότερες φωνές ὃτι ἡ ἰσότητα τῶν δύο φύλων σέ ἓνα ἀνδροκρατούμενο ἐπαγγελματικό χῶρο, ὃπως εἶναι τό πλοῖο, σημαίνει πρόοδος γιά ὃλους.

Ὃμως οἱ γυναῖκες δέν διαπρέπουν μόνο στόν ἐπιχειρηματικό ναυτιλιακό στίβο. Δραστηριοποιοῦνται καί στόν καθαρά ἐπαγγελματικό χῶρο τῆς ναυτιλίας, δείχνοντας ἒτσι τήν ἀναγκαιότητα τοῦ γυναικείου φύλου στήν ναυτιλία, ἡ ὁποια καί αὐτή εἶναι…γένους θηλυκοῦ.

Διακρίνονται λοιπόν ἐπαξίως καί στόν τομέα αὐτόν, δηλαδή σέ ὁλόκληρο τό φάσμα τῆς ναυτιλιακῆς ἐπιχειρήσεως, ἡ ὁποία μεταφέρει διά θαλάσσης τό 90% τῶν μεταφορικῶν ἀναγκῶν τῆς ἀνθρωπότητος σέ ἀγαθά καί ἐνέργεια.

Αὐτό φάνηκε καί στόν πόλεμο τῆς Οὐκρανίας, ὃταν ἡ ναυτιλία, παρά τίς παγκόσμιες κυρώσεις πού ἐπεβλήθησαν στήν Ρωσία, κατώρθωσε νά καλύψει ἓνα μεγάλο μέρος τῶν ἐνεργειακῶν ἀναγκῶν τοῦ κόσμου,( ἐνῶ ἡ ΕΕ ἒκανε…τά στραβά μάτια) διότι στήν κρίσιμη αὐτή μεταβατική φάση ἡ κατάσταση θά ἦταν ἀκόμη χειρότερη.

Ὡστόσο θά πρέπει νά ἀναγνωρίσουμε ὃτι οἱ γυναῖκες, ὡς ναυτικοί, ἀντιπροσωπεύουν μόλις τό 2% τῶν 1,2 ἑκατομμυρίων ναυτικῶν παγκοσμίως. Οἱ περισσότερες γυναῖκες εἶναι ναυτολογημένες σέ κρουαζιερόπλοια (94%) ἐνῶ στά φορτηγά πλοῖα, τά πλοῖα κοντέϊνερς, τά τάνκερς καί τά συναφῆ ὑπηρετεῖ μόλις τό 6%.

Φαίνεται ὃτι ὑπάρχει δισταγμός καί δυσπιστία στήν χρησιμοποίηση γυναικῶν ἐπί τῶν πλοίων. Ἐξαίρεση ἀποτελοῦν οἱ μεγάλες ναυτιλιακές ἑταιρίες, ὃπως ἡ MARAN τοῦ ὁμίλου Ἀγγελικούση καί ἡ ΤΕΝ τοῦ ὁμίλου Τσάκου. Ὃμως ἡ κατάσταση αὐτή φαίνεται ὃτι θά ἀλλάξει στά ἑπόμενα χρόνια, καθώς ἡ διαβίωση τῶν γυναικῶν σέ ἀνδροκρατούμενα πλοῖα θά γίνει λιγώτερο δύσκολη, καθώς τά ἢθη ἀλλάζουν.

Δείτε επίσης : Οι αρχαίοι Έλληνες για τη γυναίκα: «Πυρ, γυνή και θάλασσα»

Μεγαλύτερη ἰσορροπία παρατηρεῖται στίς θέσεις γραφείου ναυτιλιακῶν ἑταιριῶν, καθώς οἱ γυναῖκες καταλαμβάνουν σημαντικό μερίδιο τῆς ἀγορᾶς. Ὁ ΙΜΟ ἒχει τόσο πολύ πεισθεῖ γιά τίς ἱκανότητες τῶν γυναικῶν στά πλοῖα, ὣστε καταρτίζει προγράμματα γιά τήν ἐνίσχυση τῆς συμβολῆς τῶν γυναικῶν στήν ναυτιλία, τόσο σέ θέσεις γραφείου, ὃσο καί σέ πλοῖα, δίνοντας ὑποτροφίες γυναικῶν γιά ὑψηλή τεχνολογική κατάρτιση, ὣστε αὐτές νά μποροῦν νά ἀναγνωρίζονται καί νά ἐπιλέγονται σέ ναυτιλιακές διοικήσεις, σέ λιμάνια, σέ ἰνστιτούτα ναυτικῆς κατάρτισης, καθώς καί σέ ναυτιλιακές ἑνώσεις.

Βαθμηδόν, καθώς τά ἀναχρονιστικά μοντέλα κοινωνικῆς δομῆς, οἱ δυσιδαιμονίες, οἱ παρανοήσις καί ὁ φόβος σεξουαλικῶν παρενοχλήσεων προσαρμόζονται σέ πιό φιλελεύθερες καί πολιτισμένες ἀντιλήψεις, φαίνεται ὃτι δεν βρίσκεται μακριά ἡ ἐποχή, συμβαλλούσης καί τῆς ραγδαίως ἐξελισσομένης τεχνολογίας καί τῶν προτύπων διαχείρισης τῶν πλοίων, πού θά βλέπουμε αἰσθητά ηὐξημένο ἀριθμό γυναικῶν νά ὑπηρετοῦν σέ ὃλους τούς τύπους τῶν πλοίων.

Ἀπό τήν ἂλλη πλευρά, ἒχομε φωτεινά παραδείγματα ἐξεχουσῶν γυναικῶν, πού διαχειρίζονται μεγάλους καί διεθνῶς ὑπολογίσιμους στόλους, ὃπως ἡ Μαρία Ἀγγελικούση τῆς MARAN, πού ἀποφεύγει τά φῶτα τῆς δημοσιότητος, ἡ Ἀγγελική Φράγκου (ὃμιλος NAVIOS μέ 6 ἑταιρίες), ἀπό τίς πρῶτες πού ἂνοιξαν τόν δρόμο γιά ἡγετικές θέσεις στήν ναυτιλία, ἡ Μελίνα Τραυλοῦ (Neptume Lines μέ στόλο pure car carriers), ἡ Σεμίραμις Παλιοῦ (DIANA SHIPPING) καί δεκάδες ἀκόμη σπουδαῖες καπετάνισες πού στιχίζονται πίσω ἀπό αὐτές.

Μέ τόν ἲδιο σκοπό, δηλαδή τήν δυναμική παρουσία τῆς γυναίκας στήν ναυτιλία, ἐργάζεται καί ἡ μή κερδοσκοπική ὀργάνωση WISTA (Women International Shipping and Trading Association), πού ἒχει ὡς βασικό στόχο τήν δικτύωση τῶν γυναικῶν στόν χῶρο τῆς ναυτιλίας, τήν ἀλλαγή τεχνογνωσίας καί τήν εὐκαιρία παροχῆς ἐκπαίδευσης μέσω συνεργασιῶν μέ ἐκπαιδευτικούς φορεῖς.

Ἡ ΝΑΥΣ παρακολουθεῖ ἐκ τοῦ σύνεγγυς τίς καταλυτικές αὐτές ἐξελίξεις, μέ τίς γυναῖκες νά ἀναμιγνύονται ἐνεργά, διαπραγματευόμενες ἀγοραπωλησίες πλοίων, ναυπηγήσεις πλοίων, παροχές ὑπηρεσιῶν πρός ναυτιλιακές ἐπιχειρήσεις, ἀνάπτυξη ἐκπαιδευτικῶν προγραμμάτων, ἀλλά καί ἐπιτελικές “ἐπανδρώσεις” ναυτιλιακῶν γραφείων, ἐλπίζοντας ὃτι θά ἐπέλθει ἐπαγγελματική ἐξισορρόπηση μεταξύ τῶν δύο φύλων, ἀλλά χωρίς νά ἐπαληθευθεῖ τό δεύτερο μέρος τῆς δραματικῆς ἀναφωνήσεως τοῦ Ξέρξη: “…οἱ δέ ἂνδρες γεγόνασί μοι γυναῖκες”.

Ἐμεῖς ἐλπίζουμε ὃτι στό ἐγγύς μέλλον θά ἐπικρατήσει μᾶλλον ἡ ρήση τοῦ Ἀλεξάνδρου Δουμᾶ: “ Ὃλοι γιά τόν ἓνα (τήν ναυτιλία) καί ὁ ἓνας γιά ὃλους (ἂνδρες καί γυναῖκες γιά τήν ναυτιλία).

*Ο Κώστας Δούκας είναι δημοσιογράφος (μέλος της ΕΣΗΕΑ), ερευνητής και συγγραφέας (μέλος της Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών). Ασχολείται επί 40ετία με την ομηρική γραμματεία. Έχει μεταφράσει την Ιλιάδα και την Οδύσσεια σε πεζό λόγο και, τελευταία, σε έμμετρο μετά σχολίων, με την διάσωση του 80% των λέξεων του Ομήρου.

*ΑΠΟ ΤΟ ΝΑΥΤΙΛΙΑΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΝΑΥΣ