Ατσαλάκης – Τσούμπρης : Πού θα φτάσει η τιμή του σιταριού;

Σύνταξη: Γιώργος Ατσαλάκης Αναπλ. Καθηγητής Πολυτεχνείου Κρήτης
Βασίλης Τσούμπρης ερευνητής Εργαστήριο Ανάλυσης Δεδομένων και Πρόβλεψης

Τόσο ο καιρός όσο και η ζήτηση για προϊόντα που παράγονται από τα δημητριακά, επηρεάζουν την τιμή του σιταριού. Οι ακραίες καιρικές συνθήκες κατά τη διάρκεια της καλλιεργητικής περιόδου ή της συγκομιδής θα μπορούσαν να μειώσουν τις παραγόμενες ποσότητες οπότε οι προσφερόμενες ποσότητες υπολείπονται των ζητούμενων, με αποτέλεσμα την άνοδο των τιμών. Οι γεωπολιτικές εντάσεις στις οποίες εμπλέκονται οι χώρες εξαγωγής σιταριού έρχονται να προστεθούν ως ένας ακόμα παράγοντας που επηρεάζουν τις τιμές του σιταριού. Οι εμπλεκόμενες χώρες είτε θα μειώσουν την παραγωγή τους επειδή θα μειώσουν την σπορά την τρέχουσα σεζόν, είτε επειδή την παραγόμενη ποσότητα θα την κρατήσουν για το εσωτερικό της χώρας τους. Περαιτέρω η κατάληψη των λιμανιών εξαγωγής του Ουκρανικού σιταριού θα συμβάλει στην μείωση των εξαγωγών.

Ο πόλεμος εκτινάσσει την τιμή του σιταριού

Η εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία θα γίνει ακόμα πιο αισθητή στα τραπέζια των καταναλωτών όλου του κόσμου οι οποίοι προετοιμάζονται για την αύξηση των τιμών του ψωμιού, των ζυμαρικών και άλλων βασικών προϊόντων, καθώς ο πόλεμος μεταξύ των μεγάλων εξαγωγέων σιταριού έχει εκτοξεύσει τις τιμές του σιταριού στα ύψη. Η Ρωσία και η Ουκρανία μαζί αντιπροσωπεύουν περίπου το 14% της παγκόσμιας παραγωγής σιταριού, σύμφωνα με στοιχεία του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας (FAO). Μαζί, οι δύο αντιμαχόμενες χώρες αντιπροσωπεύουν σχεδόν το 30% των παγκόσμιων εξαγωγών σιταριού.

Το 2021 οι τιμές του δείκτη δημητριακών FAO αυξήθηκε κατά μέσο όρο 27,2% σε σύγκριση με το 2020 με το σιτάρι να σημειώνει άνοδο κατά 31,3%. Τέτοιες υψηλές τιμές σιταριού μπορεί να παρακινήσουν τους αγρότες σε μεγάλες χώρες εξαγωγής σιταριού να φυτέψουν περισσότερο σιτάρι από άλλα σιτηρά, όπως το καλαμπόκι. Το καλαμπόκι ως βασική τροφή των πουλερικών θα επηρεάσει την τιμή του κοτόπουλου, αλλά και των αυγών. Η αγορά σιταριού ήταν ήδη υπό πίεση από τα μέσα του 2021 λόγω της χαμηλότερης παραγωγής από τη Ρωσία, τον Καναδά και τις ΗΠΑ. Αυτή η μείωση διατήρησε τις τιμές των σιτηρών σε πολυετή υψηλά επίπεδα και οδήγησε τον παγκόσμιο πληθωρισμό των τροφίμων.

Αυξήθηκαν στο ιστορικό υψηλό όλων των εποχών στα $13,50 το μπουσέλ στις 5 Μαρτίου 2022

Το σιτάρι, είναι ένα εμπόρευμα που διαπραγματεύεται χρηματιστηριακά μέσω των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης με ελάχιστη ποσότητα τα 5.000 bushels (1 bushel σιταριού =18.62 κιλά). Οι κύριες αγορές όπου το σιτάρι διαπραγματεύται είναι των ΗΠΑ όπως το Σικάγο, η Μινεάπολη και το Κάνσας, στην Αγγλία, στην Μαύρη Θάλασσα, στην Ευρώπη, στην Αυστραλία στην Ασία και στην Αργεντινή. Τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης σιταριού στο CBOT (Chicago Board of Trade ) κέρδισαν 20,34% το 2021, με την υψηλότερη τιμή για το έτος στα 8,63 $ ανά μπουσέλ τον Νοέμβριο του 2021, η οποία ήταν και η υψηλότερη τιμή από το 2012.

Τις δύο εβδομάδες μετά τη ρωσική εισβολή στις 24 Φεβρουαρίου, ο δείκτης συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης σίτου CBOT κέρδισε 47,7% και συνολικά 67% μέχρι σήμερα. Αυξήθηκαν στο ιστορικό υψηλό όλων των εποχών στα $13,50 το μπουσέλ στις 5 Μαρτίου 2022, καθώς ο πόλεμος αναπτύσσεται μέρα με τη μέρα, εντείνοντας τις ανησυχίες για την προσφορά. Σήμερα έχουν υποχωρήσει περίπου στα $11.

Οι αγορές των δώδεκα μεγάλων εισαγωγέων σίτου, δηλαδή της Ινδονησίας, της Τουρκίας, της Αιγύπτου, της Νιγηρίας, της Κίνας, της Ιταλίας, της Αλγερίας, των Φιλιππίνων, της Βραζιλίας, του Μπαγκλαντές, του Μαρόκου και της Ιαπωνίας, αντιπροσώπευαν περισσότερο από το 34% του συνολικού όγκου.

Ο άμεσος φόβος είναι προφανώς ότι η αγορά τελειώνει από προμήθεια σιταριού.

Αυξήσεις αναμένονται εξαιτίας των δυτικών κυρώσεων στη Ρωσία. Οι τιμές των λιπασμάτων οι οποίες έχουν διπλασιαστεί σε σχέση με το 2021 θα αυξήσουν περαιτέρω το κόστος παραγωγής των σιτηρών για το 2022. με τις καλλιέργειες σιταριού στις ΗΠΑ, την Αργεντινή και τη Βραζιλία να αντιμετωπίζουν ξηρασία, οι υψηλές τιμές θα συνεχίσουν να αποτελούν πρόβλημα.

Οι τιμές συνήθως απεικονίζονται σε μετρικούς τόνους (1.000 κιλά). Στο παρελθόν η μικρότερη τιμή ήταν $85.3 ανά μετρικό τόνο τον Ιούλιο του 1999 και η υψηλότερη τιμή ήταν τον Μάρτιο του 2008 στα $419.61. Τον Ιούλιο του 2021 η τιμή ήταν $197, στις 21/3 η τιμή ήταν $376, δηλαδή αυξήθηκε κατά 91% σε διάστημα 8 μηνών.

Στο διάγραμμα, φαίνεται η πρόβλεψη των τιμών του σιταριού ανά μετρικό τόνο που υπολόγισε το μοντέλο μας πρόβλεψης μέχρι αρχές του 2023. Οι γκρι κουκίδες δείχνουν την απότομη πρόσφατη αύξηση των τιμών, η οποία προεξοφλεί τις ελλείψεις στη παραγωγή που πρόκειται να συμβούν αυτή την χρονιά εξ αιτίας της εισβολής στην Ουκρανία. Σύμφωνα με την πρόβλεψη μας η τιμή του σιταριού ανά μετρικό τόνο θα κινηθεί κοντά στα $390 (μπλε γραμμή) με ένα εύρος τιμών μεταξύ $340 έως $480 (πορτοκαλί γραμμές) μέχρι τις αρχές του 2023.

Αλλά προς το παρόν, ο άμεσος φόβος είναι προφανώς ότι η αγορά τελειώνει από προμήθεια σιταριού. Οι τόσο υψηλές τιμές σιταριού μπορεί να παρακινήσουν τους αγρότες να αξιοποιήσουν αυτήν την ευκαιρία για να αποφασίσουν τι θα σπείρουν φέτος. Επίσης θα πρέπει τα κράτη ή Ε.Ε. να επιδοτήσει άμεσα το υψηλό κόστος παραγωγής των αγροτών για να ανταπεξέλθουν στο υπερβολικό κόστος των λιπασμάτων, των καυσίμων και του ρεύματος ώστε να στραφούν στην σπορά σίτου η οποία σε πολλές περιοχές ξεκινά τις επόμενες εβδομάδες. Σε κάθε περίπτωση οι ενδεδειγμένες ενέργειες είναι εκείνες που συμβάλουν στην αύξηση της παραγωγής σίτου τουλάχιστον βραχυχρόνια.

Γιώργος Ατσαλάκης Αναπλ. Καθηγητής Πολυτεχνείου Κρήτης