Σε σπιράλ χρεοκοπίας η Ρωσία μετά από «προεπιλεγμένο» εφιάλτη 150 δισ. δολαρίων

Η οικονομία της Ρωσίας μετά την κήρυξη πολέμου στην Ουκρανία και το «σφυροκόπημα» των ασφυκτικών κυρώσεων της Δύσης, υφίσταται τους πλέον απορρυθμιστικούς τριγμούς. Το νόμισμά της καταρρέει και το χρέος της υποβαθμίζεται στην κατηγορία των «σκουπιδιών», ενώ η πιθανότητα αδυναμίας αποπληρωμής τόκων δύο ομολόγων της ύψους 117 δισ. δολαρίων απειλούν να την βυθίζουν σε μακρά ταλαιπωρία.

Οικονομικοί αναλυτές και στελέχοι επενδυτικών τραπεζών θεωρούν εξαιρετικά πιθανή την πτώχευση της Ρωσίας καθώς απαξιώνονται τα ομόλογά της, η ύφεση πλησιάζει και συσσωρεύονται πολλών ειδών περιορισμοί στη δυνατότητα πληρωμών της χώρας, με κορυφαία τη σημερινή.

Την περασμένη εβδομάδα, ο οίκος αξιολόγησης Fitch Ratings υποβάθμισε το ρωσικό χρέος στην κατηγορία C, λέγοντας ότι η προθυμία και η ικανότητα της Μόσχας να εξυπηρετήσει τα χρέη της έχει υπονομευτεί και ότι η χρεοκοπία «είναι επικείμενη». 

Πρόκειται για τη δεύτερη υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας κατά το μήνα Μάρτιο, η προηγούμενη ανακοινώθηκε στις 2 Μαρτίου, ως απόρροια των αυξανόμενων διεθνών κυρώσεων μετά την εισβολή της στην Ουκρανία.

Οι αξιολογήσεις έχουν σκοπό να βοηθήσουν τους επενδυτές να κατανοήσουν το επίπεδο κινδύνου που αντιμετωπίζουν όταν αγοράζουν χρέος – ή ομόλογα μιας χώρας. Μια χαμηλή βαθμολογία σημαίνει ότι οι πιθανότητες μη αποπληρωμής θεωρούνται υψηλές – και έτσι ένας επενδυτής θα χρεώσει περισσότερα για να δανείσει τη συγκεκριμένη χώρα.

Η ανακοίνωση της Fitch ήρθε μετά την ανακοίνωση των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου ότι θα απαγορεύσουν τις εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου. Ο Αμερικανός πρόεδρος μάλιστα παραδέχτηκε ότι η κίνηση στόχευε «την κύρια αρτηρία της ρωσικής οικονομίας».

Εν τω μεταξύ, η Ευρωπαϊκή Ένωση δήλωσε ότι θα τερματίσει την εξάρτησή της από το ρωσικό αέριο.

Οι κυρώσεις στοχεύουν να πλήξουν την οικονομία της Μόσχας, ως σημαντικός εξαγωγέας ενέργειας,  αν και οι ειδικοί προειδοποιούν ότι αυτό είναι επίσης πιθανό να αυξήσει την τιμή του πετρελαίου και του φυσικού αερίου στις παγκόσμιες αγορές.

Η Μόσχα παραδέχτηκε ότι οι πληρωμές των ομολόγων της ενδέχεται να επηρεαστούν από τις κυρώσεις.

Την Κυριακή, η Μόσχα είπε στους επενδυτές ότι θα συνεχίσει να εξυπηρετεί το δημόσιο χρέος της. Ωστόσο, προειδοποίησε ότι οι διεθνείς κυρώσεις που επιβλήθηκαν στην ενεργειακή της βιομηχανία θα μπορούσαν να περιορίσουν την ικανότητα και την προθυμία της να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της.

«Η πραγματική δυνατότητα πραγματοποίησης τέτοιων πληρωμών θα εξαρτηθεί από τα περιοριστικά μέτρα που έχουν επιβάλει ξένα κράτη στη Ρωσική Ομοσπονδία», ανέφερε σε ανακοίνωσή του το υπουργείο Οικονομικών.

Τις τελευταίες ημέρες, οι αντίπαλοι οίκοι αξιολόγησης Moody’s Investors Service και S&P Global Ratings μείωσαν επίσης τις εκτιμήσεις τους για το ρωσικό κρατικό χρέος.

Αυτό σημαίνει ότι το δημόσιο χρέος της χώρας απειλείται ανοικτά με την κατηγορία των «σκουπιδιών», από τις μεγαλύτερες εταιρείες αξιολόγησης στον κόσμο.

Ο «προεπιλεγμένος» εφιάλτης των 150 δισ.

Με το ρούβλι να καταρρέει και το χρέος της χώρας να είναι στα «σκουπίδια», η πιθανότητα χρεοκοπίας πλέον φαντάζει μονόδρομος με κόστος δισεκατομμυρίων για τους επενδυτές και αποκλεισμό της χώρας από τις περισσότερες αγορές χρηματοδότησης.

Σήμερα, Τετάρτη 16 Μαρτίου, ξεκινά τη διαδικασία πληρωμής τόκων 117 εκατομμυρίων δολαρίων, με την ρωσική κυβέρνηση να λέει ότι όλο το χρέος θα εξυπηρετηθεί, αν και θα γίνει σε ρούβλια, εφόσον οι κυρώσεις που επιβλήθηκαν λόγω του πολέμου δεν επιτρέπουν διακανονισμούς σε δολάρια.

Η αποτυχία πληρωμής ή η πληρωμή σε ρούβλια αντί για δολάρια, θα σημάνει συναγερμό για πιθανό κύμα χρεοκοπίας περίπου 150 δισεκατομμυρίων δολαρίων για χρέη σε ξένο νόμισμα που οφείλουν τόσο η κυβέρνηση όσο και οι ρωσικές εταιρείες, συμπεριλαμβανομένων των Gazprom, Lukoil και Sberbank.

Σημάδια επικείμενης οικονομικής ζημιάς γίνονται εμφανή σε πολλούς από τους μεγαλύτερους διαχειριστές χρημάτων στον κόσμο, συμπεριλαμβανομένης της BlackRock Inc. και της Pacific Investment Management Co.

Ωστόσο, το «ντόμινο» δεν είναι πιθανό να περιοριστεί σε αυτά τα, ομολογουμένως, τεράστια κεφάλαια, επειδή μεγάλο μέρος του χρέους της Ρωσίας «αλλάζοντας» επενδυτική βαθμίδα τις προηγούμενες εβδομάδες, θα επηρεάσει όλους τους τίτλους που ειναι διάχυτοι σε παγκόσμια χαρτοφυλάκια σταθερού εισοδήματος και σημεία αναφοράς. Πράγμα που σημαίνει ότι ο αντίκτυπος θα μπορούσε να κυμανθεί σε συνταξιοδοτικά ταμεία, δωρεές και ιδρύματα.

«Αυτό θα είναι μια μνημειώδης χρεοκοπία», δήλωσε ο Jonathan Prin, διαχειριστής χαρτοφυλακίου στην Greylock Capital Associates. «Σε όρους δολαρίου, θα είναι η πιο σημαντική χρεοκοπία στις αναδυόμενες αγορές, μετά από αυτή της Αργεντινής. Όσον αφορά τον ευρύτερο αντίκτυπο στην αγορά, θα είναι ίσως η πιο ευρέως αισθητή χρεοκοπία των αναδυόμενων αγορών από την ίδια τη ρωσική χρεοκοπία του 1998».

Το χρέος της Ρωσίας και οι ασφυκρικές κυρώσεις

Η Ρωσία στο σύνολό της έχει περίπου 491 δισ. δολάρια σε εξωτερικό χρέος, με 80 δισ. δολάρια ληξιπρόθεσμα τους επόμενους 12 μήνες. Από αυτά, τα 20,5 δισ. δολάρια είναι σε ομόλογα σε δολάρια που κατέχονται από μη κατοίκους της χώρας.

Η ρωσική κυβέρνηση βλέποντας την μαζική «έξοδο» κορυφαίων εταιρειών από τη χώρα, απάντησε με ελέγχους κεφαλαίων, περιορίζοντας τις εκροές χρημάτων για να προστατεύσει την οικονομία και το ρούβλι.

Οι επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά αντιμετωπίζουν διψήφια οικονομική ύφεση και ο πληθωρισμός επιταχύνεται στο 20%. Περίπου τα μισά από τα συναλλαγματικά αποθέματα της χώρας – περίπου 300 δισεκατομμύρια δολάρια – έχουν παγώσει, σύμφωνα με τον υπουργό Οικονομικών.

Ανεξάρτητα από την πολιτική του Κρεμλίνου για τις πληρωμές εξωτερικού χρέους, οι εταιρείες θα δυσκολευτούν να εξυπηρετήσουν τις υποχρεώσεις τους καθώς η πτώση της ζήτησης πλήττει τις πωλήσεις και τα κέρδη.

Λόγω των κυρώσεων και των διάφορων διαταγμάτων που εισήγαγε η Ρωσία ως απάντηση, μια χρεοκοπία φαίνεται αναπόφευκτη. Εκτός από τα ομόλογα που καταρρέουν σε δυσμενή επίπεδα, η σύγκρουση έχει αφήσει το στίγμα της σε πολλές αγορές. Το ρούβλι έχει υποχωρήσει περίπου 35% έναντι του δολαρίου φέτος και οι τοπικές χρηματιστηριακές συναλλαγές έχουν κλείσει για δύο εβδομάδες.

Όπως διευκρινίζεται σε ανάλυση του Bloomberg «Η χρεοκοπία της Ρωσίας στα τέλη της δεκαετίας του 1990 αφορούσε στο εσωτερικό της χρέος, επομένως μια χρεοκοπία σε ξένο νόμισμα θα ήταν η πρώτη μετά την Επανάσταση του 1917, όταν οι Μπολσεβίκοι αρνήθηκαν να αναγνωρίσουν τα χρέη του τσάρου».

Στο μεταξύ, πέραν των ρωσικών ομολόγων, πλησιάζουν πολλαπλές προθεσμίες. Η εταιρεία χάλυβα και εξόρυξης Severstal έχει δάνειο λήξης την Τετάρτη και τόσο η Evraz όσο και η Tinkoff Bank έχουν πληρωμές τόκων την Κυριακή. Η Gazprom έχει πληρωμές την επόμενη εβδομάδα, με τους Sibur και Polyus να ακολουθούν.

Αυτό σημαίνει ότι ο αριθμός των συναλλασσόμενων εταιρειών και προμηθευτών θα εμπλακούν σε μία παρατεταμένη δίνη αναμονής και ανασφάλειας.

Οι συνέπειες μιας πιθανής ρωσικής χρεοκοπίας

Η πιθανότητα έχει γίνει κάτι περισσότερο από εικασία στις αγορές, αφού και η επικεφαλής του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, Κρισταλίνα Γκεοργκίεβα, παραδέχτηκε ότι μια ρωσική χρεοκοπία δεν είναι πλέον ένα «απίθανο γεγονός».

Οι δυτικές κυρώσεις για τον πόλεμο στην Ουκρανία έχουν θέσει αυστηρούς περιορισμούς στις τράπεζες για τις οικονομικές συναλλαγές τους με τη Ρωσία και έχουν παγώσει μεγάλο μέρος των συναλλαγματικών της αποθεμάτων. Ο Ρώσος υπουργός Οικονομικών Anton Siluanov είπε ότι η κυβέρνηση έχει εκδώσει οδηγίες πληρωμής σε δολάρια, αλλά πρόσθεσε ότι εάν οι τράπεζες δεν μπορούν να το κάνουν αυτό λόγω κυρώσεων, η πληρωμή θα γίνει σε ρούβλια.

Εάν η Ρωσία δεν εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της, υπάρχει τεχνικά μια
περίοδος χάριτος 30 ημερών που της δίνει προθεσμία
έως τις 15 Απριλίου για να τα καταφέρει.

Ωστόχο, μια επίσημη δήλωση αθέτησης υποχρεώσεων θα μπορούσε να ενεργοποιήσει αξιώσεις για συμβάσεις ανταλλαγής πιστωτικής αθέτησης. Σε έκτακτες όμως περιστάσεις, όπως της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, τη λύση θα μπορούσαν να τη δώσουν μόνον τα δικαστήρια.

Οι οίκοι αξιολόγησης μπορούν να μειώσουν την αξιολόγηση σε προεπιλογή ή ένα δικαστήριο μπορεί να αποφασίσει το ζήτημα. Οι κάτοχοι ομολόγων όμως, που έχουν συμβάσεις ανταλλαγής πιστωτικής αθέτησης -παράγωγα που λειτουργούν σαν ασφαλιστήρια συμβόλαια έναντι αθέτησης- μπορούν να ζητήσουν από μια «επιτροπή προσδιορισμού» εκπροσώπων χρηματοπιστωτικών εταιρειών να αποφασίσει σε περίπτωση αποτυχίας πληρωμής.

Τι συμβαίνει όταν το χρέος μιας χώρας βρίσκεται σε «προεπιλογή»

Συχνά οι επενδυτές και η αθετούμενη κυβέρνηση διαπραγματεύονται έναν διακανονισμό κατά τον οποίο δίνονται στους κατόχους ομολόγων νέα ομόλογα μικρότερης αξίας αλλά που τους δίνουν τουλάχιστον κάποια μερική αποζημίωση. Γεγονός δύσκολο για την προκειμένη, για όσο τουλάχιστον ο πόλεμος συνεχίζεται και οι δυτικές κυρώσεις απαγορεύουν τις συναλλαγές με τη Ρωσία, τις τράπεζες και τις εταιρείες της.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι πιστωτές μπορούν να ασκήσουν αγωγή. Σε αυτήν την περίπτωση, τα ρωσικά ομόλογα πιστεύεται ότι συνοδεύονται από ρήτρες που επιτρέπουν στην πλειοψηφία των πιστωτών να συμφωνήσουν σε έναν διακανονισμό και στη συνέχεια να επιβάλλουν αυτόν τον διακανονισμό στη μειοψηφία, αποτρέποντας τις αγωγές. Και πάλι, δεν είναι σαφές πώς θα λειτουργούσε αυτό όταν πολλά δικηγορικά γραφεία δεν συναλλάσσονται με τη Ρωσία.

Μόλις μια χώρα χρεοκοπήσει, μπορεί να αποκοπεί από τον δανεισμό της στην αγορά ομολόγων έως ότου διευθετηθεί το χρέος και οι επενδυτές ανακτήσουν την εμπιστοσύνη στην ικανότητα και την προθυμία της κυβέρνησης να πληρώσει. Η κυβέρνηση της Ρωσίας μπορεί ακόμα να δανείζεται ρούβλια εσωτερικά, βασιζόμενη κυρίως σε ρωσικές τράπεζες για να αγοράσει τα ομόλογά της.

Η χρεοκοπία όμως θα ήταν ένα ακόμη σύμπτωμα της ευρύτερης πολιτικής και οικονομικής απομόνωσης της Μόσχας, ως αποτέλεσμα της εισβολής της στην Ουκρανία.

Με πληροφορίες από Bloomberg και AP