Αρχική Ειδήσεις Τόνγκα: Επιστήμονες προειδοποιούν για megaτσουνάμι – Που θα «χτυπήσει» και πως

Τόνγκα: Επιστήμονες προειδοποιούν για megaτσουνάμι – Που θα «χτυπήσει» και πως

0
tonga1
Εικόνα: Δορυφορική φωτογραφία
Διαφήμιση

Σοκαρισμένη παρακολουθεί η παγκόσμια κοινότητα τις συνέπειες της έκρηξης του υποθαλάσσιου ηφαιστείου της Τόγκα στον Ειρηνικό ωκεανό, που έγιναν αντιληπτές μέχρι και στην ατμόσφαιρα της Ελλάδας. Ο Καθηγητής Δυναμικής Τεκτονικής Εφαρμοσμένης Γεωλογίας, Ευθύμης Λέκκας, όπως και πλήθος επιστημόνων σε όλο τον κόσμο, αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο ενός mega-τσουνάμι από τη συνέχιση της ηφαιστειακής δραστηριότητας.

Πολλοί μετεωρολογικοί σταθμοί του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών κατέγραψαν τη διακύμανση της ατμοσφαιρικής πίεσης που σχετίζεται με την έκρηξη του ηφαιστείου Hunga Tonga-Hunga Ha’apai της νήσου Τόνγκα στον Ειρηνικό. Στις 10 το βράδυ του Σαββάτου 15 Ιανουαρίου 2022, η ατμοσφαιρική πίεση στην Ελλάδα ανέβηκε ξαφνικά κατά 2 μονάδες (hPa) και αμέσως υποχώρησε κατά 4 μονάδες, μέχρι να ισορροπήσει εκ νέου.

Με ανακοίνωσή του, ο Έλληνας καθηγητής προβλέπει ότι η δραστηριότητα του υποθαλάσσιου ηφαιστείου στην Tonga θα είναι σε εξέλιξη το επόμενο χρονικό διάστημα. Αυτό ωστόσο που ανησυχεί και προμηνύει τα χειρότερα είναι το ενδεχόμενο κατάρρευσης του θόλου του ηφαιστείου. «Μία τέτοια κατάρρευση» εξηγεί ο κ.Λέκκας «θα μπορούσε να προκαλέσει τσουνάμι μεγαλύτερης κλίμακας, το οποίο θα επεκταθεί σε όλη την έκταση του Ειρηνικού Ωκεανού».

Ο Καθηγητής Δυναμικής Τεκτονικής, Ευθύμης Λέκκας, με βάση τις επιτόπιες έρευνες που διεξήγαγε ο ίδιος στο ηφαίστειο Krakatau το Δεκέμβριο του 2018, το οποίο ανήκει σε ίδιο γεωτεκτονικό πλαίσιο, τονίζει τη δυσκολία πρόβλεψης της εξέλιξης τέτοιων φαινομένων, καθώς δεν είναι άμεσα ορατές οι παραμορφώσεις, δεν είναι εφικτή η παρακολούθηση των αερίων που εκλύονται από το ηφαίστειο και είναι αδύνατη η εγκατάσταση εκτεταμένου δικτύου σεισμογράφων.

Την δραστηριότητα του υποθαλάσσιου ηφαιστείου που ξάφνιασε με την έντασή του όλο τον κόσμο επιχείρησε να αποκρυπτογραφήσει και το National Geographic προσδιορίζοντας μάλιστα το Next Mega Tsunami.

Τόνγκα: «5.000 ή 6.000 εκρήξεις ανά λεπτό»

Όπως αποκαλύπτει σε εκτενές άρθρο του το National Geographic οι πρώτες εκρήξεις του υποθαλάσσιου ηφαιστείου έγιναν αντιληπτές σε δύο μικρά ακατοίκητα νησιά της Τόνγκα πριν από λίγες εβδομάδες. Το ξέσπασμά του αρχικά φαινόταν αβλαβές, με έκλυση τέφρας και μέτριας έντασης εκρήξεις που λίγοι άνθρωποι παρατήρησαν.

Από τις αρχές αυτού του μήνα, η δραστηριότητα άρχισε να κλιμακώνεται όλο και πιο βίαια. Όπως δείχνουν δορυφορικές εικόνες, το μεσαίο τμήμα του νησιού εξαφανίστηκε από τον πυκνό καπνό που προκάλεσε η μεγάλη έκρηξη του Σαββάτου 15 Ιανουαρίου 2022.

«Αρχίσαμε να λαμβάνουμε 5.000 ή 6.000 εκδηλώσεις ανά λεπτό. Αυτό σημαίνει εκατό συμβάντα ανά δευτερόλεπτο. Είναι απίστευτο», αναφέρει ο Chris Vagasky, μετεωρολόγος και διευθυντής εφαρμογών κεραυνών στην εταιρεία μετρήσεων καιρού Vaisala, με έδρα τη Φινλανδία.

Στη συνέχεια, νωρίς το πρωί στις 15 Ιανουαρίου, το ηφαίστειο προκάλεσε μια κολοσσιαία έκρηξη. Η ατμόσφαιρα «ανατινάχθηκε» από ένα ωστικό κύμα με ταχύτητα εφάμιλλη αυτής του ήχου. Η ηχητική έκρηξη ακούστηκε σε περιοχές της Νέας Ζηλανδίας, με το ωστικό κύμα να ταξιδεύει τελικά στα μισά του κόσμου, επηρεάζοντας μέχρι και την ατμόσφαιρα στην Ελλάδα.

Τα κύματα του τσουνάμι, διασχίζοντας τα νερά του Βορειοδυτικού Ειρηνικού, έφτασαν μέχρι την Αλάσκα, το Όρεγκον, την Πολιτεία της Ουάσιγκτον και τη Βρετανική Κολομβία. Σταθμοί στην Καλιφόρνια, το Μεξικό και περιοχές της Νότιας Αμερικής κατέγραψαν επίσης μικρά κύματα τσουνάμι.

Σπάνιο φαινόμενο συμβαίνει 1 φορά στα 1.000 χρόνια

Πρόσφατη έρευνα για τη γεωλογική ιστορία του ηφαιστείου υποδηλώνει ότι αυτός ο ισχυρός παροξυσμός είναι ένα σχετικά σπάνιο γεγονός. Μια τέτοια έκρηξη πιστεύεται ότι συμβαίνει περίπου μία φορά κάθε χίλια χρόνια. Όλοι θέλουν να ελπίζουν ότι το χειρότερο της έκρηξης έχει τελειώσει. Αλλά ακόμα κι αν αυτό αποδειχτεί, η ζημιά έχει ήδη γίνει.

Ο ηφαιστειογενής Ειρηνικός

Η περιοχή του Νότιου Ειρηνικού είναι γεμάτη από ηφαίστεια, με τάση για βίαιες εκρήξεις. Κατά το παρελθόν έχουν «απελευθερωθεί» όγκοι ελαφρόπετρας σε μέγεθος  πόλης ή τα ίδια τα ηφαίστεια διασπάστηκαν σε τμήματα που αργότερα κατοικήθηκαν ως νησιά.

Το ηφαίστειο της Τόνγκα, πλάτους άνω των 12 μιλίων, δεν αποτελεί εξαίρεση σε αυτόν τον κανόνα. Σε μία από τις προηγούμενες εκρήξεις του,  2014-15, δημιούργησε ένα σταθερό νησί που πλέον φέρει πλούσια βλάστηση.

Το φαινόμενο μάλιστα του Hunga Ha’apai στην Τόνγκα και της διαμόρφωσης νέων νησιών μετά από έκρηξη υποθαλάσσιου ηφαιστείου, έγινε αντικείμενο μελέτης και της NASA, για την κατανόηση παρόμοιων φαινομένων σε άλλα μέρη του ηλιακού συστήματος, συμπεριλαμβανομένου του Άρη.

Το φαινόμενο των καταστροφικών Mega Tσουνάμι

Τα τελευταία πενήντα χρόνια οι επιστήμονες εντοπίζουν στη φύση αρκετά στοιχεία για ένα προηγουμένως άγνωστο φυσικό φαινόμενο που, αν και παρόμοιο με τα «παραδοσιακά» τσουνάμι, μπορεί στην πραγματικότητα να προκαλέσει ένα ασύγκριτο επίπεδο καταστροφής κατά μήκος των ακτών. Ένα τέτοιο κύμα τεράστιων διαστάσεων πιθανότατα θα πυροδοτηθεί στον Ατλαντικό Ωκεανό οποιαδήποτε στιγμή τα επόμενα 500 χρόνια, θέτοντας έτσι μια τρομακτική απειλή για την Ανατολική Ακτή της Αμερικής, τη Βόρεια Αφρική και την Ευρώπη.

Τα κύματα αυτού του τύπου είναι τόσο μεγάλα που μπορούν να φτάσουν αρκετές εκατοντάδες μέτρα σε ύψος, να ταξιδέψουν με την ταχύτητα ενός τζετ αεροσκάφους και να φτάσουν έως και 12 μίλια (20 χιλιόμετρα)  από τις ακτές στη στεριά.

Ένα mega-τσουνάμι είναι εξαιρετικά σπάνιο και καταστροφικό φαινόμενο που χτυπά τον κόσμο κάθε μερικές χιλιάδες χρόνια. Δυστυχώς, υπάρχει μια συγκεκριμένη πιθανότητα να επαναληφθεί στο εγγύς μέλλον. Μπορεί να προκαλέσει απόλυτη καταστροφή και δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα για να το σταματήσουμε. Ακόμη και τα πιο ισχυρά κύματα, τα παλιρροϊκά κύματα που είναι γνωστά στην επιστήμη με το ιαπωνικό τους όνομα Τσουνάμι, δεν μπορούν να δημιουργήσουν τέτοια καταστροφή.

Το mega-τσουνάμι είναι ένας άτυπος όρος για να περιγράψει ένα τσουνάμι με αρχικό πλάτος κύματος πολύ μεγαλύτερο από το συνηθισμένο τσουνάμι. Τα mega τσουνάμι έχουν ύψος αρκετές δεκάδες, εκατοντάδες ή πιθανώς χιλιάδες μέτρα και μπορούν να διασχίσουν τους ωκεανούς και να καταστρέψουν χώρες  στην άλλη άκρη του κόσμου.

Πως δημιουργούνται τα κανονικά τσουνάμι;

Γενικά, ένα τσουνάμι προκαλείται από σεισμό κοντά στην ακτή ή υποβρύχια. Τα κανονικά τσουνάμι συνήθως προέρχονται από υπεράκτιους σεισμούς, υποθαλάσσιες κατολισθήσεις και υποθαλάσσια ηφαιστειακή δραστηριότητα και κυμαίνονται από μόλις αντιληπτά κύματα έως μεγάλα μέχρι και 300 πόδια. Οι μεγαλύτεροι υποθαλάσσιοι σεισμοί μπορούν να μετατοπίσουν τον πυθμένα του ωκεανού, πάνω ή κάτω, κατά περίπου 10 μέτρα και αυτό προκαλεί τσουνάμι αυτής της κλίμακας, αλλά όχι πολύ μεγαλύτερο.

Τα κανονικά τσουνάμι που δημιουργούνται από έναν σεισμό στον πυθμένα του ωκεανού προκαλούν μικρά ύψη κυμάτων, εκτός ακτών. Έχουν επίσης πολύ μεγάλο μήκος κύματος, συχνά εκατοντάδων χιλιομέτρων και γενικά περνούν απαρατήρητα στη θάλασσα.  Ωστόσο, το ύψος των κανονικών κυμάτων τσουνάμι αυξάνεται δραματικά όταν φτάνουν στη στεριά καθώς η βάση του κύματος σπρώχνει τη στήλη του νερού στην κορυφή του προς τα πάνω.

Τι είδους φαινόμενα μπορεί να δημιουργήσουν ένα mega-τσουνάμι;

Για να δημιουργηθούν κύματα με τόσο μεγάλο ύψος στην περίπτωση ενός mega-τσουνάμι, χρειάζεται κάτι πραγματικά υπερβολικό να συμβει. Σε αντίθεση με τα συνηθισμένα τσουνάμι, τα mega- τσουνάμι προκαλούνται από γιγάντιες κατολισθήσεις και άλλα γεγονότα πρόσκρουσης, όπως ηφαιστειακές εκρήξεις ή τεράστιοι αστεροειδείς που πέφτουν στη θάλασσα. Αυτά τα φαινόμενα εκτοπίζουν γρήγορα μεγάλους όγκους νερού, καθώς η ενέργεια από πτώση θραυσμάτων ή διαστολή μεταφέρεται στο νερό.

Το παρακάτω βίντεο εξηγεί πώς μια τεράστια κατολίσθηση μπορεί να δημιουργήσει ένα mega-τσουνάμι

Μega-τσουνάμι από κατολισθήσεις τεράστιων  βράχων

Οι κατολισθήσεις βράχων που προκαλούνται από σεισμό δίπλα σε υδάτινες επιφάνειες μπορούν να δημιουργήσουν mega-τσουνάμι, καθώς η μαζική μετατόπιση του νερού αυξάνει το μέγεθος του κύματος περισσότερο από έναν υποθαλάσσιο σεισμό.

Ευτυχώς, οι τεράστιες κατολισθήσεις και τα mega-τσουνάμι που μπορούν να δημιουργήσουν είναι εξαιρετικά σπάνιες. Στις περισσότερες περιπτώσεις, τα τσουνάμι που προκαλούνται από κατολισθήσεις βράχων, σε αντίθεση με τα τσουνάμι στον ωκεανό που προκαλούνται από υποθαλάσσιους σεισμούς, εξαφανίζονται γρήγορα και σπάνια επηρεάζουν τις ακτές που βρίσκονται μακριά από την πηγή, λόγω της μικρής θαλάσσιας περιοχής που επηρεάζεται.

Ωστόσο, μια τεράστια κατολίσθηση μπορεί να προκαλέσει πολύ μεγαλύτερα τοπικά κρουστικά κύματα (solitons κύματα που μπορούν να ταξιδέψουν για μεγάλες αποστάσει,  χωρίς να αλλάξουν το σχήμα τους ή να χάσουν ενέργεια).

Mega-τσουνάμι σε  ποταμό

Τα solitons, σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορούν να δημιουργήσουν ένα mega-τσουνάμι  ύψους εκατοντάδων μέτρων. Αυτό συμβαίνει όταν μια τεράστια κατολίσθηση εμφανίζεται σε ένα περιορισμένο υδάτινο σώμα και το κύμα δεν μπορεί να διασκορπιστεί, όπως συνέβη στην Αλάσκα, όπου μια μεγάλη πτώση βράχου προκάλεσε το τσουνάμι στον κόλπο Lituya.

Ήταν το μεγαλύτερο κύμα τσουνάμι που παρατηρήθηκε ποτέ στον κόσμο που προκλήθηκε από πτώση βράχου στον κόλπο Lituya της Αλάσκας στις 9 Ιουλίου 1958.

Alaska
Mega-τσουνάμι στον Κόλπο La Chausse Spit της Αλάσκας

Μια κατολίσθηση βράχου που προκλήθηκε από σεισμό μεγέθους 8,0 βαθμών, που φαίνεται στην επάνω δεξιά γωνία αυτής εικόνας, προκάλεσε εκτόξευση κύματος 525 μέτρων. Το mega-τσουνάμι ισοπέδωσε δέντρα κατά μήκος του κόλπου και στο LaChausse Spit, πριν φύγει από τον κόλπο με 100 mph (160 km/h) και διαλυθεί στα ανοιχτά νερά του Κόλπου της Αλάσκας.

Πέντε τετραγωνικά μίλια γης γύρω από τον κόλπο πλημμύρισαν και απογυμνώθηκαν από κάθε βλάστηση και άγρια ζωή. Το τσουνάμι βύθισε τρία αλιευτικά σκάφη που είχαν αγκυροβολήσει στο λιμάνι και «προχώρησαν» προς την ενδοχώρα μέχρι τα 3.600 πόδια.

Ωστόσο, η ενέργεια και το ύψος του τσουνάμι μειώθηκαν γρήγορα, μακριά από το επίκεντρο και, μόλις βρέθηκε στον ανοιχτό ωκεανό, διαλύθηκε και δεν εντοπίστηκε καν από τους σταθμούς καταγραφής παλιρροιών.

Mega-τσουνάμι στο φράγμα Vajont στο Longarone 1963

Στις 9 Οκτωβρίου 1963, περίπου πέντε χρόνια μετά την καταστροφή του κόλπου Lituya, μια τεράστια κατολίσθηση περίπου 260 εκατ κυβικών μέτρων δάσους, χώματος και βράχων, έπεσε στη δεξαμενή ενός από τα υψηλότερα φράγματα στον κόσμο, το φράγμα Vajont στο Μόντε Τοκ, Ιταλία, με ταχύτητα έως και 110 km/h (68 mph).

Η μετατόπιση νερού που προκλήθηκε, ώθησε 50 εκατ κυβικά μέτρα νερού να ξεπεράσουν το φράγμα και να δηιουργήσουν ένα mega-τσουνάμι ύψους 250 μέτρων. Οι πλημμύρες κατέστρεψαν τα χωριά Longarone, Pirago, Rivalta, Villanova και Fae, σκοτώνοντας 1.450 ανθρώπους. Συνολικά έχασαν τη ζωή τους περισσότεροι από 2.000 άνθρωποι.

Βίντεο ντοκουμέντο. Πόλεις που εξαφανίστηκαν σε μια νύχτα φρίκης

Στις 9 Οκτωβρίου του 1963 τα στοιχεία της φύσης κατανίκησαν το φράγμα. Λίγο μετά τις 11 το βράδυ, η πλαγιά του όρους Τοκ υποχώρησε από καταρρακτώδεις βροχές και έπεσε με τρομερή ορμή στην τεχνητή λίμνη του Βάιοντ. Το κύμα που δημιουργήθηκε υπερπήδησε με ευκολία το φράγμα, χωρίς να το βλάψει σοβαρά, και «όρμησε» στο φαράγγι.

Δευτερόλεπτα αργότερα έφτασε στο Λονγκαρόνε, σκοτώνοντας δύο χιλιάδες από τις τέσσερις χιλιάδες των κατοίκων του. Στις 11 Οκτωβρίου, δύο ημέρες μετά τον κατακλυσμό που εξαφάνισε την πόλη, είχαν απομείνει μόνο ένα καμπαναριό και λίγα δέντρα.

Αργότερα έγινε γνωστό ότι οι αρχές είχαν δεχθεί δεκάδες επιστολές από τους κατοίκους της πόλης. Όλες κατέγραφαν ανησυχίες για τις συνεχείς κατολισθήσεις στην τεχνητή λίμνη και όλες αγνοήθηκαν πλήρως

Το φράγμα Vajont όπως φαίνεται από το χωριό Longarone το 2005, που δείχνει το «δέσιμο» με τείχος ύψους 60-70 μέτρα σκυροδέματος.

vista da Longarone
Το φράγμα Vajont όπως φαίνεται από το χωριό Longarone το 2005 Πηγή: Wikipedia

Το κύμα νερού μήκους 200-250 μέτρων που ξεπέρασε το φράγμα και κατέστρεψε το χωριό θα είχε κρύψει σχεδόν όλο τον ουρανό σε αυτή τη φωτογραφία.

Το παρακάτω βίντεο δείχνει μια προσομοίωση υπολογιστών με βάση τη φυσική ενός μεγάλου τσουνάμι κατολίσθησης σε μια αλπική δεξαμενή.

Μεγάλες πτώσεις βράχων και κατολισθήσεις από απότομες πλαγιές δίπλα σε ορεινές δεξαμενές μπορούν να δημιουργήσουν κύματα νερού που μπορούν να ξεπεράσουν το φράγμα που καταρρέει και να προκαλέσουν τεράστια καταστροφή από πλημμύρες κάτω. Αυτό συμβαίνει με αυτό που συνέβη στο Vajont Dam της Ιταλίας το 1963.

Με πληροφορίες από Tsunami Warning & National Geographic

Διαφήμιση