Αρχική Γιατί το λέμε έτσι; Λόγω ἀνηκέστου βλάβης… Γιατί το λέμε έτσι;

Λόγω ἀνηκέστου βλάβης… Γιατί το λέμε έτσι;

0
Afroditi cait stott unsplash
Μικροσκοπικό ορειχάλκινο γλυπτό της Αφροδίτης της Μήλου Unsplash / Cait Stott
Διαφήμιση

Kostas Doukas ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΔΟΥΚΑ

Ἀκοῦμε συχνά τήν ἒκφραση: «Ἀποφυλακίσθηκε λόγω ἀνηκέστου βλάβης τῆς ὑγείας του». Καί ἐννοοῦμε στήν νομική γλῶσσα ὃτι ἀποφυλακίσθηκε ὁ κατάδικος λόγω ἀνίατης ἀσθένειας.

Ἡ λέξη ἀνήκεστος στήν ἀρχαιότητα εἶχε τήν ἲδια ἀκριβῶς ἒννοια μέ τήν σημερινή: Ὁ μή θεραπεύσιμος, ὁ ἀνίατος, ὁ ἀθεράπευτος. Ἡ λέξη εἶναι σύνθερη (α στερητικό + ἀκέομαι). Ἀλλά καί ὡς ἐνεργητική ἡ λέξη σήμαινε τόν προξενοῦντα ἀνεπανόρθωτη βλάβη, τόν ὀλεθριώτατο, τόν θανατηφόρο.

ἀνήκεστος – ἀνηκέστως

Καί τό ἐπίρρημα ἀνηκέστως σήμαινε τό ἲδιο πρᾶγμα: «Ἀνηκέστως διατιθέναι» σήμαινε μεταχειρίζομαι μέ ἀποτροπιαστική σκληρότητα. Ἡ ἱστορία τῆς λέξεως εἶναι πολύ ἐνδιαφέρουσα καί ἀποδεικνύει γιά ἂλλη μία φορά τήν ἐπιστημονική δομή τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας.

Ὃπως ἒχω πεῖ πολλές φορές ὃτι μεγάλο μέρος τῶν λέξων πού ὁμιλοῦμε σήμερα καί προέρχονται ἀπό τήν ἀρχαία ἑλληνική γλῶσσα, εἶναι δημιουργήματα τοῦ πολέμου (βλέπε τοῦ ἰδίου «Πόλεμος γενήτωρ λέξεων» ἐκδ. Ἐλεύθερη Σκέψις, 2001). Φυσικά καί πάλι πρέπει νά ἀνατρέξουμε στόν πανάρχαιο Ὃμηρο, πού χρησιμοποιεῖ τήν λέξη κεστός καί σημαίνει ὁ κεντημένος.

Εἶναι ὁ κεστός ἱμάς ἡ κεντημένη ζώνη, ὁ ἱμάντας τῆς θεᾶς Ἀφροδίτης. Τό κέντημα προϋποθέτει βελόνα (περόνη), δηλαδή ἰδιαίτερα αἰχμηρό ὂργανο, πού ἒχει ἀκίδα, ἀπαράλλακτα ὃπως ἒχει ἀκίδα καί ὁ covid, μέ τήν ὁποία προσβάλλει τό κύτταρο.

Ἡ ἀκίς ἢ ἀκωκή

Ἡ ἀκίς ἢ ἀκωκή πού ἀναφέρεται ἐπίσης συχνά στήν Ἰλιάδα εἶναι ἐχθρική καί ἐπικίνδυνη. Αἰχμηρά ἦσαν καί τά ὃπλα τοῦ πολέμου. Εἶχαν ἀκίδα, ὃπως τό ἀκόντιο, τό ξίφος καί τό βέλος.

battle arrows

Ὃταν κάποιος ἣρωας τραυματιζόταν μέ βέλος ἢ ἀκόντιο, ἒπρεπε ἡ ἀκίς νά ἀφαιρεθεῖ ἀπό τό σῶμα γιά νά θεραπευθεῖ ὁ τραυματίας. Ἒτσι δημιουργήθηκε τό ρῆμα ἀκέομαι, πού σημαίνει θεραπεύω, γιατρεύω, διά τῆς ἀφαιρέσεως τοῦ αἰχμηροῦ ὀργάνου ἀπό τό σῶμα. Ὁ Ὃμηρος χρησιμοποιεῖ πολλές φορές τό ρῆμα αὐτό, ὃπως στήν ραψωδία Ἰλ. Π 29 (ἓλκε᾽ἀκειόμενοι=τά ἓλκη, τίς πληγές θεραπεύοντες), Ἰλ. Ε (ἐν μεγάλῳ ἀδύτῳ ἀκέοντό τε κύδαινόν τε=μέσα στό μεγάλο ἂδυτο γιάτρεψαν καί ἐλάμπρυναν) κ.ἀ.

Αὐτούσια ὁμηρική λέξη

Τήν λέξη αὐτή δεκάδων αἰώνων καλοδεχθήκαμε ἐμεῖς οἱ σύγχρονοι Ἓλληνες καί χρησιμοποιήσαμε αὐτούσια τήν ὁμηρική λέξη ἀνήκεστος  (Ἰλ. Ε 394 καί Ο 217 μέ τήν ἲδια ἒννοια, ἀθεράπευτος, ἀνίατος (τότε καί μιν ἀνήκεστον λάβεν ἂλγος=καί ἦταν ἀθεπάπευτος ὁ πόνος πού τήν ἒπιασε).

Καί γιά νά μή βγαίνει εὒκολα ἡ αἰχμή, ἡ ἀκίδα τοῦ βέλους ἀπό τήν σάρκα τοῦ τραυματισμένου, ὁ Ὃμηρος μᾶς ὁμιλεῖ γιά τήν τριγλώχινα ἀκίδα, δηλαδή τό βέλος πού ἒφερε τρεῖς γλωχίνες, τρεῖς ἀγγίδες, ὣστε ἡ ἐξαγωγή νά εἶναι πολύ δύσκολη καί ἀδύνατη χωρίς ἐγχείριση. Ἡ τριγλώχιν  (τῆς τριγλώχινος) πολιτογραφεῖται ἀπό ὃλες τίς γλῶσσες τοῦ κόσμου στήν ἰατρική ὡς triglochin, ἐπειδή μοιάζει μέ τήν βαλβίδα τῆς ἀνθρώπινης καρδιᾶς. Ἒτσι ὃλοι οἱ καρδιολόγοι τοῦ κόσμου χρησιμοποιοῦν ἀποκλειστικά τήν σπουδαία αὐτή λέξη γιά νά προσδιορίσουν τήν καρδιοπάθεια τῶν βαλβίδων.

Δέν χρειάζεται νά πεῖς καμμία ἂλλη λέξη γιά νά γίνη κατανοητός ἀπό τήν Γῆ τοῦ Πυρός μέχρι τήν Ἀλάσκα καί ἀπό τήν Ἰαπωνία μέχρι τήν Ἀμερική. Κατά τά ἂλλα, «ἡ ἀρχαία ἑλληνική γλῶσσα εἶναι νεκρή» κατά τήν Ρεπούση, ἡ ὁποία ἐθελοτυφλεῖ μπροστά σ᾽ αὐτό τό γλωσσικό μεγαλεῖο τοῦ Ὁμήρου, πέραν τοῦ ὃτι καί οἱ ἓξι λέξεις πού χρησιμοποίησε γιά νά ἐκφράσει τόν συλλογισμό της, εἶναι καί οἱ ἓξι…ἀρχαῖες!

(ΑΠΟ ΤΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΓΛΩΣΣΑΣ ΤΟΥ ΙΔΙΟΥ ΣΤΗΝ ΕΣΗΕΑ, 2018)

Kostas Doukas ΚΩΣΤΑΣ ΔΟΥΚΑΣ

*Ο Κώστας Δούκας είναι δημοσιογράφος (μέλος της ΕΣΗΕΑ), ερευνητής και συγγραφέας (μέλος της Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών). Ασχολείται επί 40ετία με την ομηρική γραμματεία. Έχει μεταφράσει την Ιλιάδα και την Οδύσσεια σε πεζό λόγο και, τελευταία, σε έμμετρο μετά σχολίων, με την διάσωση του 80% των λέξεων του Ομήρου.

Διαφήμιση