Στο ασφαλές συμπέρασμα ότι κανένας οριζόντιος παγκόσμιος χάρτης δεν είναι ευκρινής, αντιθέτως μάλιστα αρκετά παραπλανητικοί σε πλείστες περιπτώσεων, κατέληξε ομάδα ερευνητών χαρτογράφων. Και αυτό γιατί, πέραν όλων των άλλων, δεν μπορεί ένα τρισδιάστατο αντικείμενο να αναπαρασταθεί άψογα σε δύο διαστάσεις.
Γενιές και γενιές παιδιών σε όλο τον πλανήτη έχουν μεγαλώσει μαθαίνοντας ότι η προβολή του παγκόσμιου χάρτη στον τοίχο μιας μαθητικής αίθουσας, είναι αυτό που μοιάζει με τη Γη. Αλλά αυτός ο επίπεδος χάρτης αντικατοπτρίζει πραγματικά πώς είναι ο πλανήτης μας;
Αν και έχουν σχεδιαστεί με τις καλύτερες προθέσεις, για να παρέχουν μια λεπτομερή και συνεκτική προβολή της Γης, οι επίπεδοι χάρτες κάθε άλλο παρά ακριβείς είναι. Ορισμένες περιοχές φαίνονται πολύ μεγαλύτερες από ό,τι πραγματικά είναι, άλλες φαίνονται πολύ μικρότερες και οι αποστάσεις μεταξύ των διαφόρων χερσαίων μαζών παραποιούνται.
«Κάθε παγκόσμιος χάρτης είναι παραμορφωμένος από τουλάχιστον μία άποψη», εξηγεί ο Μάθιου Έντνεϊ, καθηγητής γεωγραφίας και ιστορίας της χαρτογραφίας στο Πανεπιστήμιο του Νότιου Μέιν, στο Live Science.
Ο πλανήτης μας δεν είναι επίπεδος. Τεχνικά είναι ένα λοξό σφαιροειδές. Μια σφαίρα με πεπλατυσμένο πάνω και κάτω μέρος και μια διόγκωση κατά μήκος του ισημερινού. Αυτό, από την αρχή της χαρτογράφησης, παρουσίασε ένα σημαντικό πρόβλημα για τους χαρτογράφους. Πώς μπορεί ένα τρισδιάστατο αντικείμενο να αναπαρασταθεί άψογα σε δύο διαστάσεις;
Εάν έχετε μια εφεδρική υδρόγειο, δοκιμάστε να την ανοίξετε και να την επανατοποθετήσετε σε ένα τέλειο ορθογώνιο — αυτή η μη πρακτική πρόκληση θα σας δώσει μια καλή ιδέα για το πόσο ασυμβίβαστα είναι ένα σφαιροειδές και ένα επίπεδο ορθογώνιο.
O παγκόσμιος χάρτης προβολής Mercator
Η προβολή Mercator, που δημιουργήθηκε από τον Φλαμανδό γεωγράφο και χαρτογράφο Gerardus Mercator το 1569, ήταν μια αποκάλυψη πριν από μισή χιλιετία και παραμένει η πιο ευρέως χρησιμοποιούμενη επίπεδη απεικόνιση της Γης, σύμφωνα με το MapHover . Αυτός ο χάρτης «ευνοήθηκε» από τους πλοηγούς για αιώνες, επειδή τους επέτρεπε να σχεδιάζουν διαδρομές σε ευθεία γραμμή.
«Ορισμένες προβολές παραμορφώνουν περισσότερο από άλλες», διευκρινίζει ο Μάθιου Έντνεϊ. «Η προβολή του Mercator είναι το κλασικό παράδειγμα. Η προβολή του έχει την ειδική ιδιότητα ότι οι μεγάλοι κύκλοι είναι ευθείες γραμμές».
Ένας μεγάλος κύκλος «ορίζεται ως κάθε κύκλος που σχεδιάζεται σε μια υδρόγειο με ένα κέντρο που περιλαμβάνει το κέντρο του πλανήτη», σύμφωνα με το ThoughtCo, έναν εκπαιδευτικό ιστότοπο.
«Αυτός ο συνδυασμός ιδιοτήτων», συνέχισε ο Έντνεϊ, «παράγει σημαντικές τοπικές παραμορφώσεις. Στην υδρόγειο, οι μεσημβρινοί συγκλίνουν καθώς πλησιάζουν έναν πόλο και τα μήκη των παραλλήλων γεωγραφικού πλάτους μικραίνουν μέχρι τον πόλο. Όταν όμως, η Γη χαρτογραφείται σε ορθογώνιο, οι πόλοι τεντώνονται από σημεία σε ευθείες στο μήκος του ισημερινού. Κάθε παράλληλος τεντώνεται στο μήκος του ισημερινού, έτσι στον χάρτη, υπάρχει οριζόντια διάταση καθώς κινείται κανείς προς τους πόλους.
«Στην υδρόγειο, οι παράλληλες απέχουν ίσα. Η προβολή του Mercator αυξάνει εκθετικά τον διαχωρισμό των παραλλήλων καθώς κάποιος κινείται προς τους πόλους. Επομένως, στον χάρτη, υπάρχει αυξανόμενη κατακόρυφη έκταση καθώς κινείται προς τον πόλο».
Ποιές χώρες «αδικούνται» και ποιές «πλεονάζουν»
Το αποτέλεσμα είναι ότι ορισμένες περιοχές φαίνονται πολύ μεγαλύτερες στον χάρτη από ό,τι είναι στην πραγματικότητα, ενώ άλλες σχεδιάζονται πολύ μικρότερες.
«Αυτή η παραμόρφωση περιγράφεται συνήθως ως προς τα σχετικά μεγέθη της Γροιλανδίας, της Ευρώπης, της Αφρικής και της Ινδίας. Οι δύο πρώτες φαίνονται “μεγαλύτερες” από ό,τι θα έπρεπε και το δεύτερο ζευγάρι πολύ “μικρότερο”. Αλλά και πάλι, όλα είναι σχετικά».
Ειδικότερα, η Γροιλανδία και η Αφρική φαίνεται να είναι παρόμοιες σε μέγεθος στην προβολή Mercator, ενώ στην πραγματικότητα η Αφρική είναι σχεδόν 14 φορές μεγαλύτερη, σύμφωνα με το Scientific American. Ομοίως, η Αλάσκα αντιπροσωπεύεται ως περίπου τρεις φορές μεγαλύτερη από το Μεξικό, στην πραγματικότητα το Μεξικό είναι περίπου 1,3 φορές μεγαλύτερη.
Xάρτης με την προβολή Gall-Peters
Λοιπόν, δεδομένου ότι η προβολή Mercator είναι εσφαλμένη όσον αφορά την ικανότητά της να αναπαριστά το μέγεθος, υπάρχουν άλλοι παγκόσμιοι χάρτες που θα έπρεπε να χρησιμοποιήσουμε αντ’ αυτού;
«Μια εναλλακτική στην προβολή του Mercator που έγινε δημοφιλής στις δεκαετίες του 1970 και του 1980 είναι η προβολή Gall-Peters, η οποία είναι πιο “δίκαιη” με τα πραγματικά μεγέθη, αλλά αρκετά άσχημη», σχολιάζει ο Έντνεϊ. «Ο ακαδημαϊκός παππούς μου, Άρθουρ Ρόμπινσον, είχε πει ότι έκανε τις ηπείρους να μοιάζουν με μακριά εσώρουχα κρεμασμένα σε μια γραμμή για να στεγνώσουν».
Αυτή η προβολή έχει τα δικά της προβλήματα ακρίβειας. Αν και όλες οι περιοχές έχουν το σωστό μέγεθος μεταξύ τους, οι περισσότερες χερσαίες μάζες παραμορφώνονται για να το κάνουν αυτό. Οι χερσαίες μάζες εμφανίζονται τεντωμένες – οριζόντια στους πόλους και κάθετα στον Ισημερινό – που σημαίνει ότι, αν και οι χώρες έχουν περίπου το σωστό μέγεθος, δεν έχουν σε καμία περίπτωση το σωστό σχήμα. Αυτή η παραμόρφωση είναι, όπως και με την προβολή Mercator, πιο εμφανής στους πόλους.
Η «δικαιότερη» όλων προβολή του πλανήτη
Διάφοροι ακόμη επίπεδοι χάρτες έχουν σχεδιαστεί κατά τη διάρκεια των αιώνων, αλλά όλοι έχουν το ίδιο πρόβλημα. Είναι αδύνατο να απεικονιστεί η τρισδιάστατη Γη σε έναν 2D χάρτη χωρίς συμβιβασμούς.
Η προβολή Winkel Tripel, που σχεδιάστηκε το 1921, είναι ο προτιμώμενος επίπεδος χάρτης της National Geographic Society, αλλά ακόμη και αυτός έχει προβλήματα παραμόρφωσης, ιδιαίτερα όσον αφορά τον Ειρηνικό Ωκεανό, ο οποίος φαίνεται πιο απέραντος σε αυτόν τον χάρτη από ό,τι είναι στην πραγματικότητα.
Αυτός ο χάρτης ευνοείται από το National Geographic επειδή, σε σύγκριση με άλλους χάρτες μικρής κλίμακας, υπάρχει λιγότερη παραμόρφωση. Είναι γνωστή ως «συμβιβαστική προβολή» επειδή, ενώ δεν εξαλείφει εντελώς τις κοινές παραμορφώσεις επίπεδων χαρτών σχετικά με την περιοχή, την κατεύθυνση ή την απόσταση, τις ελαχιστοποιεί όσο το δυνατόν περισσότερο. Αυτό σημαίνει τελικά ότι σχεδόν κάθε μέρος του χάρτη παραμορφώνεται με κάποιο τρόπο, όχι υπερβολικά.
Το 2021, οι αστροφυσικοί παρήγαγαν αυτόν που πιστεύεται ότι είναι ο πιο ακριβής επίπεδος χάρτης της Γης που έγινε ποτέ. Αποτελείται από δύο χάρτες που μπορούν να προβληθούν δίπλα-δίπλα ή πλάτη με πλάτη.
Αυτός ο τρόπος παρουσίασης της Γης είναι θεμελιωδώς διαφορετικός από σχεδόν κάθε άλλο επίπεδο χάρτη και μένει να δούμε αν θα υιοθετηθεί ευρέως για χρήση σε σχολικά βιβλία και στους τοίχους των τάξεων.
Δημοσιεύτηκε αρχικά στο Live Science.
με Αριθμό Μητρώου 12691
