12 Οκτωβρίου 1944: Η πιο όμορφη, η πιο ελαφριά μέρα του κόσμου

Συνταξη: ecozen.gr

Η Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κατερίνα Σακελλαροπούλου μετά την παρουσία της στις εκδηλώσεις επετείου της Απελευθέρωσης της Αθήνας από τους ναζί,  έστειλε το μήνυμά της μέσω social media.

“Η ιστορική επέτειος της απελευθέρωσης της Αθήνας από τη γερμανική κατοχή στις 12 Οκτωβρίου 1944 είναι μια ημέρα τιμής και μνήμης όσων αγωνίστηκαν και θυσιάστηκαν για την ελευθερία αλλά και απερίφραστης καταδίκης για τους υποστηρικτές και νοσταλγούς του φασισμού και του ναζισμού” έγραψε η ΠτΔ.

77 χρόνια πριν…

77 χρόνια πριν. 12 Οκτωβρίου 1944, ημέρα Πέμπτη, 09:45 το πρωί. Ένα άγημα του γερμανικού στρατού με επικεφαλής τον στρατηγό Φέλμι καταθέτει στεφάνι στο Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη. Λίγο αργότερα ένας στρατιώτης υποστέλλει τη σβάστικα από τον βράχο της Ακρόπολης.  Μετά από 1264 ημέρες Κατοχής οι Γερμανοί έφευγαν από την Αθήνα, αφήνοντας πίσω τους μια κατεστραμμένη πόλη: 40 – 45.000 νεκροί από πείνα, τουλάχιστον 1.800 εκτελεσμένοι και 2.000 περίπου νεκροί από τις εμφύλιες συγκρούσεις που συστηματικά οι κατακτητές υποδαύλιζαν.

Γ. Θεοτοκάς: Τετράδια Ημερολογίου

«Ήταν ένα κάρο φορτωμένο νέους και νέες που ξεφωνίζανε. Στο άλογο που τραβούσε το κάρο καθότανε καβάλα μια γυναίκα μελαχρινή σα γύφτισσα που είχε στο κεφάλι και στους ώμους ένα σάλι επαναστατικά κατακόκκινο. Φορούσε κίτρινο φουστάνι κι είχε διάφορα χαϊμαλιά στο στήθος, κρατούσε μια ελληνική σημαιούλα και ξεφώνιζε τραγουδώντας: Απ’ τα κόκκαλα βγαλμένη…. Μια παρέα μάγκες γυρίζανε με ένα χαρτονένιο Χίτλερ κρεμασμένο σε ένα κοντάρι και φωνάζανε ρυθμικά ‘’Εμπατίρησε’’ (καινούργια λέξη argot). Πολλά τραμ και καμιόνια ανεβοκατέβαιναν τους κεντρικούς δρόμους φορτωμένα παιδιά του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ που φωνάζανε συνθήματα των οργανώσεών τους. Είδα και μια παρέλαση πιτσιρίκων με ξύλινα τουφέκια, του ‘’παιδικού μετώπου’’ του ΕΑΜ», γράφει ο συγγραφέας Γιώργος Θεοτοκάς για τη «μεγάλη ημέρα» (Γιώργος Θεοτοκάς, Τετράδια Ημερολογίου, Αθήνα: Εστία).

Μαρτυρίες

Ο Κώστας Παράσχος, δημοσιογράφος, ένας από τους εκατοντάδες χιλιάδες Αθηναίους που συρρέουν στο κέντρο της πόλης, περιγράφει την πρωτόγνωρη εμπειρία που έζησε:

«Μπήκα άθελά μου στο ρυθμό που επικρατούσε γύρω μου. Τι κάναμε δηλαδή; Μα απλό πράγμα: χαιρόμαστε και δεν ξέραμε πώς να εκφράσουμε τον ενθουσιασμό μας […] Τώρα μας ενδιέφερε να ζήσουμε τη μεγάλη μέρα» (Κώστας Παράσχος, Η απελευθέρωση, Αθήνα: Ερμής 1983)

«Σε κάθε γωνιά βουίζουν τα χωνιά (…).  Ανεβασμένοι στ” αυτοκίνητα ρίχνουν οι ΕΑΜίτες τα συνθήματα που τ” αρπάζει με μια φωνή ο κόσμος και τα κάνει βουή και σάλπισμα για να φτάσουν απ” άκρη σ” άκρη της Ελλάδας: Κανένα άσυλο στους προδότες! Λευτεριά- Λαοκρατία!», διαβάζουμε στην ανταπόκριση του Ριζοσπάστη που κυκλοφορεί ύστερα από 8 χρόνια ελεύθερα πλέον στο κέντρο της πρωτεύουσας (Ριζοσπάστης, 13 Οκτωβρίου 1944). Για τα μέλη των αντιστασιακών οργανώσεων, η Απελευθέρωση αποτελεί μια πρωτόγνωρη εμπειρία καθώς έβγαιναν από μια μακρόχρονη περίοδο διώξεων και παρανομίας.

Σεφέρης: Η πιο ελαφριά μέρα του κόσμου

Η εβδομάδα από τις 12 έως τις 19 Οκτωβρίου 1944 ήταν μια από τις πιο σημαντικές στον 20ο αιώνα σε επίπεδο συμβολισμού αλλά και γεγονότων. Στις 12 Οκτωβρίου τα γερμανικά στρατεύματα ξεκινούν την αποχώρησή τους από την Αθήνα. Ο γερμανός διοικητής Φέλμι προσπάθησε να προετοιμάσει το έδαφος για την ομαλή έξοδο των γερμανικών στρατευμάτων διαρρέοντας ότι δεν θα υπάρξουν καταστροφές στην επαρχία κατά την αποχώρηση. Πρόλαβαν όμως οι Γερμανοί και εκτέλεσαν πατριώτες στο Δαφνί πριν φύγουν μαζί με κάποιους συνεργάτες διερμηνείς τους.

Ο ελληνικός λαός βγήκε στους δρόμους πανηγυρίζοντας για το τέλος της τετράχρονης τυραννίας αποδίδοντας φόρο τιμής σε όλους όσους αγωνίστηκαν και θυσιάστηκαν για την πολυπόθητη ελευθερία. Στην Αθήνα μέχρι να φθάσει η κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας με πρωθυπουργό τον Γεώργιο Παπανδρέου ο Άγγελος Έβερτ αρχηγός της αστυνομίας και σωτήρας πολλών Εβραίων ήταν άτυπα ο μεταβατικός διοικητής της πόλης. Σιγά-σιγά κατέφθαναν τα μέλη της κυβέρνησης από το Κάιρο, οι στρατηγοί Κατσώτας και Σαράφης, ένοπλα τμήματα του ΕΛΑΣ άγγλοι στρατιώτες.

Κυβέρνηση εθνικής ενότητας

Στις 18 Οκτωβρίου 1944 ο Γεώργιος Παπανδρέου ύψωσε την ελληνική σημαία στον ιστό της Ακρόπολης που για χρόνια κυμάτιζε η σβάστικα. Σε μία αριστοτεχνικά δομημένη ομιλία του εξήγγειλε τις προθέσεις της κυβέρνησής του, τονίζοντας, μεταξύ άλλων, την ανάγκη να ικανοποιηθούν οι εθνικές διεκδικήσεις, να αποκατασταθεί η λαϊκή κυριαρχία, να επιλυθεί το πολιτειακό ζήτημα μετά από ελεύθερο δημοψήφισμα και να τιμωρηθούν οι συνεργάτες των κατακτητών. Το πλήθος, που συχνά τον διέκοπτε με συνθήματα υπέρ του ΕΑΜ και του ΚΚΕ, υποδέχθηκε τις εξαγγελίες του με κραυγές και ιαχές υπέρ της λαοκρατικής δημοκρατίας. Ο Παπανδρέου, που ήταν αναγκασμένος να ακροβατεί συνεχώς μεταξύ Αριστεράς και Δεξιάς, απάντησε με τη χαρακτηριστική φράση που έμεινε στην ιστορία: «Πιστεύομεν και εις την λαοκρατίαν».

Όλοι οι συντελεστές της συμμαχικής νίκης και όχι μόνο είχαν μιλήσει με τα καλύτερα λόγια για την αντίσταση των Ελλήνων. Η χώρα είχε καταστραφεί οικονομικά, δημογραφικά και οι υποδομές της βρίσκονταν σε άθλια κατάσταση. Η απελευθέρωση έδωσε έναν αέρα αισιοδοξίας για την επόμενη μέρα. Όπως είχε γράψει ο Γιώργος Σεφέρης για την απελευθέρωση: «Η πιο όμορφη, η πιο ελαφριά μέρα του κόσμου».

Όμως, οι χαρές και τα πανηγύρια για την απελευθέρωση κράτησαν μόνο 53 ημέρες. Στις αρχές Δεκεμβρίου τα όπλα θα αντηχήσουν ξανά στους δρόμους της πρωτεύουσας, αλλά αυτή τη φορά θα είναι στραμμένα κατά αδελφών.

Πηγή: SanSimera.gr, Εκδ. Λιβάνης