Γιατί ξεχνάμε λόγια που έχουμε στην “άκρη της γλώσσας μας”

Πόσες φορές πιάνουμε τον εαυτό μας να λέει την φράση “εδώ το έχω”, για μία λέξη που έχουμε στην “άκρη στης γλώσσας μας” αλλά για κάποιο ανεξήγητο λόγο την ξεχνάμε. Ωστόσο, αυτό δεν συμβαίνει επειδή απαραίτητα έχουμε κακή μνήμη. Μάλιστα, υπάρχει ένας εύκολος τρόπος να αποτρέψουμε αυτή την εκνευριστική συνήθεια.

Τα προβλήματα εύρεσης λέξεων είναι μια σχεδόν στερεοτυπική πτυχή των γνωστικών ζητημάτων που μαστίζουν τους μεσήλικες και τους ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας. Αυτή η μη επιτυχής εύρεση λέξης συμβαίνει χωρίς προειδοποίηση. Μπορεί να συμβεί ακόμα και για λέξεις και ονόματα που είναι πολύ γνωστές για το άτομο.

Αυτή η ανικανότητα ανάκτησης λέξεων μπορεί να διαρκέσει από ένα δευτερόλεπτο ή μερικά λεπτά ή ακόμα και ώρες. Μάλιστα, οι ηλικιωμένοι ενήλικες αναφέρουν πολύ συχνά στα προβλήματα γήρανσης την ανικανότητα εύρεσης λέξεων ορισμένες φορές.

Σε τέτοιες περιπτώσεις, ένα άτομο είναι βέβαιο ότι γνωρίζει τη λέξη που αναζητά, αλλά για κάποιο λόγο δεν μπορεί να την θυμηθεί, τουλάχιστον την συγκεκριμένη στιγμή.

Μελέτη

Η μελέτη του TOT παρουσιάζει ορισμένες προκλήσεις για τους ψυχολόγους που επιθυμούν να κατανοήσουν πώς και γιατί συμβαίνει αυτό. Οι ερευνητές γνωρίζουν ότι οι καταστάσεις TOT θα συμβούν αλλά δεν γνωρίζουν ποια είναι η στιγμή που θα συμβούν.

Λόγω αυτής της αβεβαιότητας οι ερευνητές το διερεύνησαν με δύο διαφορετικούς τρόπους. Από την μία ,μέσω νατουραλιστικών μεθόδων και από την άλλη, προκαλώντας πειραματικά αποτυχίες εύρεσης λέξεων σε εργαστηριακές ρυθμίσεις.

Νατουραλιστική μέθοδος

Οι ερευνητές που μελετούν το ζήτημα της εύρεσης λέξεων και το TOT προσπάθησαν να ποσοτικοποιήσουν συγκεκριμένα δύο πτυχές:

• Πόσο συχνά συμβαίνουν αυτές οι καταστάσεις;
• Ποια είναι η πιθανότητα επίλυσης τους;

Οι ερευνητές εκτιμούν τα ποσοστά συχνότητας και τα ποσοστά ανάκτησης, μέσα από μελέτες ημερολογίων, όπου οι άνθρωποι σημειώνουν κάθε φορά που βιώνουν μια κατάσταση TOT.

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα:

• οι φοιτητές πανεπιστημίου βιώνουν περίπου μία έως δύο καταστάσεις TOT την εβδομάδα
• ενώ τα άτομα σε ηλικία κοντά στα 60, που έχουν γεννηθεί την δεκαετία του ’70,  το βιώνουν σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό το ποσοστό είναι λίγο υψηλότερο.
• άτομα που έχουν γεννηθεί τη δεκαετία του ’80, το βιώνουν με ρυθμό σχεδόν διπλάσιο από τους φοιτητές

Επιπλέον, οι μελέτες ημερολογίου έχουν δείξει ότι τα επεισόδια TOT είναι πιθανό να επιλυθούν. Το τυπικό ποσοστό επιτυχίας σε τέτοιες μελέτες είναι περισσότερο από 90%.

Ωστόσο, πρέπει να είμαστε προσεκτικοί κατά την ερμηνεία τέτοιων νατουραλιστικών δεδομένων διότι υπάρχει πιθανότητα, οι ηλικιωμένοι ενήλικες, οι οποίοι ανησυχούν περισσότερο για την απώλεια μνήμης τους, να καταγράφουν με μεγαλύτερη συνέπεια τις περιπτώσεις που παρατηρούν να ξεχνάνε λέξεις.

Πειραματική αποτυχία εύρεσης λέξεων

Η εναλλακτική μέθοδος για τη μελέτη της εύρεσης λέξεων είναι να προκληθεί πειραματικά μια κατάσταση TOT. Μια μέθοδος για αυτό αναπτύχθηκε από τους ψυχολόγους Roger Brown και David McNeill όταν ήταν και οι δύο στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ. Διαπίστωσαν ότι αν περιέγραφαν στους συμμετέχοντες ορισμούς από το λεξικό των ασυνήθιστων αγγλικών λέξεων θα τους προκαλούσε μία συχνή αποτυχία εύρεσης της λέξης αυτής.

Σε αυτή τη μελέτη, οι συμμετέχοντες ήταν συχνά σε θέση να βρουν την επιθυμητή λέξη χωρίς δυσκολία. Σε άλλες περιπτώσεις, τα άτομα δεν είχαν ιδέα τι λέξη περιγράφει ο ορισμός. Ωστόσο, εάν βρίσκονταν σε κατάσταση TOT, ο Brown και ο McNeill τους έκαναν επιπλέον ερωτήσεις. Οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι οι άνθρωποι μπορούν να αναφέρουν μερικές πληροφορίες σχετικά με τη ζητούμενη λέξη αλλά όχι την ίδια την λέξη.

Από τη μία πλευρά, αυτές οι αποτυχίες ανάκτησης μπορούν να ληφθούν ως απόδειξη εξασθένησης των συνδέσεων μεταξύ των εννοιών και των λέξεων που τις υποδηλώνουν στη μακροχρόνια μνήμη. Από την άλλη είναι πιθανό ότι η αύξηση των προβλημάτων εύρεσης λέξεων με την πάροδο των χρόνων αντικατοπτρίζει κάτι πολύ διαφορετικό.

Η ψυχολόγος Donna Dahlgren του Πανεπιστημίου Indiana University Southeast  ισχυρίστηκε ότι το βασικό ζήτημα δεν είναι θέμα της ηλικίας αλλά της γνώσης. Εάν οι ηλικιωμένοι ενήλικες έχουν συνήθως περισσότερες πληροφορίες στη μακροχρόνια μνήμη, τότε κατά συνέπεια θα βιώσουν περισσότερες καταστάσεις TOT.

Τέλος, ένας εύκολος τρόπος που παρατηρήθηκε ότι μπορεί να να βοηθήσει στην μείωση εμφάνισης τέτοιων επεισοδίων, σύμφωνα με την έρευνα είναι μέσω της αερόβιας γυμναστικής. 

Πηγή: bbc.com