Δεκαπενταύγουστος: Ο Ερντογάν και η λειτουργία στην Παναγία Σουμελά

Σε μια επικοινωνιακή φιέστα, προ ημερών, ο πρόεδρος της Τουρκίας, Ταγίπ Ερντογάν, εν μέσω σειράς προκλητικών ενεργειών, αλλά και της πανδημίας του κορονοϊου, ανήγγειλε μέσω των Μ.Μ.Ε., παρά την μέχρι χθες αρνητική απάντηση της Νομαρχίας Τραπεζούντας, σε σχετική επιστολή του Οικουμενικού Πατριαρχείου, την παραχώρηση αδείας για την πραγματοποίηση μετά από πέντε χρόνια Θείας Λειτουργίας στην ιστορική μονή της Παναγίας Σουμελά.

Πιστεύω ότι ο Τούρκος πρόεδρος προχώρησε σε αυτήν τη αναγγελία, αμέσως μετά την μετατροπή της Αγίας Σοφίας Κωνσταντινουπόλεως σε τζαμί, πράξη σχετική με αυτή της μετατροπής σε τζαμί το 2013 και της Αγίας Σοφίας Τραπεζούντας, ασφαλώς  ως ένδειξη των θρησκευτικών ελευθεριών και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που απολαμβάνουν οι μη μουσουλμανικοί πληθυσμοί στην Τουρκία!

Παραβλέποντας ότι στην Τουρκία πεντακόσια πενήντα χρόνια μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης και αφού οι χριστιανικοί πληθυσμοί που ζούσαν για αιώνες στην γεωγραφική επικράτεια της, Αρμένιοι Έλληνες και Ασσύριοι λόγω της διαφορετικότητας τους, εκτός από την ταπείνωση, τους εξευτελισμούς, τους βίαιους εξισλαμισμούς, τον γενιτσαρισμό σε βάρος των παιδιών τους, την μεγάλη φορολογία που τους επιβάλλετο κατ’ έτος, την  καταστροφή εκπαιδευτηρίων, μνημείων, χριστιανικών εκκλησιών και μονών, μετατροπής τους σε τζαμιά, μουσεία, αποθηκευτικούς χώρους, ακόμη και στάβλους, ένιωσαν στο πετσί τους, αρχικά από τους Νεότουρκους (1908-1918) και στην συνέχεια (1919-1923) από τους Κεμαλιστές, την πολιτική της Εθνοκάθαρσης και της Γενοκτονίας. Αφήνοντας πίσω τους, πριν την συνθήκη της Λωζάνης και τον υποχρεωτικό ξεριζωμό από τις εστίες τους, εκτός από την κλοπή των περιουσιών τους, άταφους περίπου 3.000.000 συμπατριώτες τους. 

Ότι το 1955 μια μεγάλη και ακμάζουσα Ελληνική κοινότητα της Κωνσταντινούπολης και της Ίμβρου, περίπου 150.000 χιλ., με νομικά τερτίπια η βιαίως, υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν τις εστίες και τις μεγάλες περιουσίες τους και να μετακινηθούν για εγκατάσταση προς την μητροπολιτική Ελλάδα.

Φυλακίσεις και λογοκρισία

Ενώ είναι γνωστό ότι τα τελευταία είκοσι χρόνια δεκάδες αντιφρονούντες με την πολιτική του «Νεοοθωνανού Σουλτάνου» Ερντογάν, δημοκρατικά εκλεγμένοι πολιτικοί του αντίπαλοι, ιερείς, πνευματικοί πολίτες της Τουρκία έχουν δολοφονηθεί από το βαθύ κράτος που ο ίδιος ελέγχει και καθοδηγεί, ενώ χιλιάδες προοδευτικοί πολίτες δημοσιογράφοι, δικαστικοί και στρατιωτικοί βρίσκονται φυλακισμένοι η φιμώνονται λόγω της αντίθεσής τους με την πολιτική του.

Προφανώς ως «νέος Σουλτάνος», επιχειρεί να υλοποιήσει το όραμα του για την εφαρμογή του σχεδίου του «Νεοοθωμανισμού» και την ανάδειξη της Τουρκίας ως περιφερειακής και παγκόσμιας δύναμης. Γι’ αυτό και εκτός της παράνομης εισβολής και κατοχής της εδώ και 45 χρόνια στα εδάφη της Κυπριακής Δημοκρατίας, σήμερα βρίσκεται σε διαρκή διένεξη η εμπόλεμη σύγκρουση με τους γείτονές του, την Συρία, το Ιράκ, το Ισραήλ, την Αίγυπτο, την Λιβύη, εργαλειοποιεί το μεταναστευτικό, υποστηρίζει, χρηματοδοτεί η χρησιμοποιεί προς όφελός του τους τζιχαντιστές.

Ο μόνιμος ταραξίας της Μεσογείου

Ενώ, με τις παράλογες αξιώσεις του σε βάρος της Ελλάδος, που βρίσκονται εκτός κάθε πλαισίου του Διεθνούς δικαίου και των Ευρωπαϊκών κεκτημένων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αποτελεί τον μόνιμο ταραξία της ευρύτερης γεωγραφικής περιοχής της Μεσογείου.  

Θα αποφύγουμε να αναλύσουμε περαιτέρω όλους τους λόγους, που μετά τις επί πενταετία απαραίτητες εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης της μονής και το πρόσφατο άνοιγμά της ως μουσείο, πιστεύουμε ότι οδήγησαν τον Τούρκο πρόεδρο να πάρει την σχετική απόφαση, καλώντας μάλιστα ανερυθρίαστα ύστερα από όσα οι ομοεθνείς πρόγονοί του έχουν κάνει σε βάρος τους, τους χριστιανούς της Τουρκίας, να συμμετέχουν άφοβα στην θεία λειτουργία του εφετινού Δεκαπενταυγούστου!

“Επισκεφτήκαμε..ορισμένες φορές κάτω από αντίξοες συνθήκες, τα χώματα του ιστορικού Πόντου”

Όμως επειδή από το 1966 οι γονείς μας και εν συνεχεία εμείς από την δεκαετία του 1980, επισκεφτήκαμε κατ’ επανάληψη και ορισμένες φορές, κάτω από αντίξοες συνθήκες, τα χώματα του ιστορικού Πόντου, προσκυνήσαμε τα ερείπια της μονής της Παναγίας Σουμελά και των άλλων σταυροπηγιακών μονών και συναναστραφήκαμε με τους ποντιόφωνους συμπατριώτες μας που έμειναν πίσω μετά την συνθήκη της Λωζάνης, ερμηνεύοντας τις προθέσεις του, θα θέλαμε να επισημάνουμε την παγίδα που υποκρύπτει η σχετική πρόσφατη αναγγελία του Τούρκου προέδρου.

Η εργαλειοποίηση των θρησκευτικών μνημείων

Κατά την άποψή μας, με την σχετική αναγγελία για την Παναγία Σουμελά επιχειρεί να αμβλύνει τις αρνητικές εντυπώσεις του πολιτισμένου κόσμου για το θέμα της Αγίας Σοφίας, αλλά και τις αντιδράσεις που έχει στο εσωτερικό του, λόγω της πολιτικής που ακολουθεί και της δεινής κατάστασης που βρίσκεται η οικονομία.

Τα έσοδα είναι πολλά

Να συμψηφίσει τις ασύνδετα μεταξύ τους δύο ενέργειές του,  ικανοποιώντας παράλληλα το αίτημα των τοπικών αρχών της περιοχής Τραπεζούντας – Ματσούκας για το άνοιγμα της Μονής και την επαναλειτουργία της κάθε Δεκαπενταύγουστο, αφού γι’ αυτούς, και τους κατοίκους των περιοχών αυτών, η επισκεψιμότητά της από (1.000.000) τουρίστες και προσκυνητές αποτελεί την μεγαλύτερη πηγή εσόδων. 

Γιατί αν πράγματι οι εκάστοτε κυβερνήσεις της Τουρκίας, ενδιαφερόταν για τα θρησκευτικά και τα ανθρώπινα δικαιώματα των χριστιανών, των ποντιόφωνων μουσουλμάνων, των σαράντα και πλέον εθνικών μειονοτήτων, αλλά και των κρυπτοχριστιανών που ζουν στην  επικράτειά της, θα είχε προχωρήσει από τον προηγούμενο αιώνα σε μια σειρά υποστηρικτικών προς αυτούς μέτρων, αλλά και υιοθέτησης προτάσεων μας που με επίσημες επιστολές τους έχουμε αποστείλει.

Όπως να συμβιβαστεί με το ιστορικό της παρελθόν της και να αναγνωρίσει ότι τα όσα έπραξαν οι πρόγονοι τους Νεότουρκοι και Κεμαλιστές σε βάρος των χριστιανικών πληθυσμών, Αρμενίων, Ασσυρίων και Ελλήνων την περίοδο 1908-1923, αποτελούν πράξεις Γενοκτονίας.

Να προχωρήσει άμεσα στην επαναλειτουργία του ιστορικού ναού της Αγίας Σοφίας Τραπεζούντας ως Μουσείου, που αυθαιρέτως και παρά τις όποιες αντιδράσεις Ευρωπαϊκές και εσωτερικές, οι Τουρκικές αρχές έχουν μετατρέψει από το 2013 σε τζαμί.

Να τοποθετήσει τα κειμήλια της Μονής της Παναγίας Σουμελά, που μετά την καταστροφή της κλάπηκαν και φυλάσσονται στις αποθήκες του Μουσείου της Άγκυρας, στους χώρους της ανακαινισμένης μονής.

Οι παρατημένοι χριστιανικοί ναοί

Να προχωρήσει στην αναστήλωση και ανακατασκευή κατ’ αρχάς και των δύο άλλων ιστορικών σταυροπηγιακών μονών, του Αγίου Ιωάννη του Βαζελώνα και του Αγίου Γεωργίου του Περιστερεώτα, που αφού αρχικά λεηλάτησαν οι πρόγονοι τους έκαψαν και κατεδάφισαν, στην συνέχεια εγκατέλειψαν στην δύναμη του χρόνου, μέχρι την τελική σημερινή τους ολοκληρωτική καταστροφή.

Οι Έλληνες του Πόντου για αιώνες περιέθαλψαν την «Παναγία την Αθηνιώτισσα» στοργικά μετά την μετεγκατάσταση της το 386 μ.Χ. στο όρος Μελά ως «Παναγία Σουμελά» και στη συνέχεια την λάτρεψαν περισσότερο από κάθε άλλη Αγία και Άγιο της ορθοδοξίας. 

Κι αυτή με τη σειρά της, ανταποδίδοντας την αγάπη τους, για αιώνες έγινε σημείο αναφοράς και σύμβολό τους. Στάθηκε αρωγός, παρηγορήτρια και προστάτιδα στις δύσκολες στιγμές τους, καθώς και φάρος φωτεινός και οδηγός στη δημιουργική παρουσία και τους αγώνες τους. Συνέβαλε στη μεταλαμπάδευση της ελληνικής παιδείας, του πολιτισμού και της Ορθοδοξίας σε δεκάδες γενιές νέων Ελλήνων Ποντίων. 

Είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη Μνήμη, για να συμβολίζει και να μας θυμίζει αενάως την παρουσία για 2.000 χρόνια των προγόνων μας. Το Μνημείο της Παναγίας Σουμελά́, για όλο τον πολιτισμένο κόσμο, μετά την εγκατάλειψή του, ερειπωμένο σήμερα πια, με τις ουλές του να φαίνονται, έστω και αλειτούργητο συνεχίζει να ζει, συνεχίζει να μας μιλά́, με τη δική́ του γλώσσα.

Το πανανθρώπινο σύμβολο με Εθνική διάσταση

Γι’ όλους εμάς το Ιστορικό μοναστήρι της Παναγίας Σουμελά́, που στα χώματα του πάτησαν ένδοξοι Αυτοκράτορες, μεγαλοπρεπείς Σουλτάνοι και Ηγεμόνες χωρών, όπου ιερούργησαν Πατριάρχες, Επίσκοποι και ευσεβείς Ιερείς και καλλίφωνοι ιεροψάλτες, για αιώνες υμνήσαν τη δόξα της, ήταν είναι και θα παραμείνει στο διηνεκές, Θρησκευτικό και Εθνικό σύμβολο.

Γι’ αυτό́ και δεν μπορεί να παραδοθεί στη λήθη. Καμιά́ καταστροφή́ δεν μπορεί να το παραδώσει στην ανυπαρξία. Ίσως μάλιστα οι αλλεπάλληλες καταστροφές που έχει υποστεί κατά́ καιρούς να το έχουν απαλλάξει από περιττά στοιχειά που δεν άφηναν να διακρίνεται καθαρότερα η αρμονία και η τελειότητά του, ενώ η για δεκαετίες εκκωφαντική του σιωπή, να διηγείται στους επισκέπτες του, με τον ποιο γλαφυρό τρόπο, ιστορία αιώνων.

Έτσι ένα πανανθρώπινο σύμβολο απέκτησε Εθνική διάσταση. Έγινε σύμβολο της πολιτιστικής ιδιαιτερότητας ενός λαού. Αναβαπτιστικό της ιστορικής μνήμης αλλά και ζωντανό μνημείο της ποντιακής ιστορίας.

Δε μπορεί και δε πρέπει να γίνει γεγονός εκμετάλλευσης

Γι’ αυτό και η εφετινή θεία λειτουργία στην ιστορική μονή, δεν μπορεί και δεν πρέπει να γίνει γεγονός της όποιας εκμετάλλευσης για πολιτικούς εμπορικούς και άλλους λόγους, αλλά και αντιπαράθεσης των όποιων εσωποντιακών αντιθέσεων και αντιπαραθέσεων. Μπορεί και πρέπει να είναι θυμίαμα στην μνήμη των εκατομμυρίων προγόνων μας που έζησαν και πότισαν με το αίμα τους τα χώματα στον ιστορικό Πόντο. 

Είναι βέβαιο, οι αρχιερείς που κατά πληροφορίες μας θα τελέσουν την φετινή θεία λειτουργία του Δεκαπενταύγουστου,  Σεβασμιότατοι Καλιδουπόλεως Στέφανος και Ζάμπιας Ιωάννης, οι ιερείς και οι ιεροψάλτες που θα τους συνοδεύουν, μαζί με τους όποιους πιστούς – όσο και τολμηρούς, χριστιανούς και «μουσουλμάνους», που θα την παρακολουθήσουν, αλλά και όλους εμάς που για μια σειρά λόγους θα απουσιάζουμε, αλλά θα προσευχόμαστε μπροστά στην Ιερή και Θαυματουργή Εικόνα της Σουμελιώτισσας Παναγίας στη νέα Μονή στην Καστανιά Ημαθίας, θα δεηθούν και για την ανάπαυση των ψυχών των 353.000 χιλιάδων συμπατριωτών μας, που πάλλευκες κάθε χρόνο τέτοια μέρα ταξιδεύουν στο περίβολο της Ιστορικής μονής της Παναγίας Σουμελά, ζητώντας ανάπαυση και δικαίωση.

*Στέφανος Π. Τανιμανίδης
Ιστορικός – Συγγραφέας
Επίτιμος Πρόεδρος της Π.Ο.Π.Σ.