Η Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος στη σκιά του COVID-19

Η φετινή είναι η πρώτη Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος που θα εορταστεί παγκοσμίως υπό τα αυστηρά μέτρα που ορίζει η πανδημία COVID-19. Χωρίς παιδιά στα πάρκα,  δενδροφυτεύσεις, συνέδρια, γιορτές και πολυπληθείς διαδηλώσεις, ή όλα αυτά που γνωρίσαμε και αγαπήσαμε στο παρελθόν…

Στη σκιά του νέου κορωνοϊού, και ενώ ακόμη πολλές χώρες θρηνούν θύματα και άλλες βγαίνουν δειλά δειλά από την καραντίνα και με αφορμή την σημερινή επέτειο –η οποία ειρήσθω εν παρόδω, είναι αφιερωμένη στη βιοποικιλότητα– οι επιστήμονες επαναφέρουν το θέμα της σύνδεσης των ζωογενών μολυσματικών ασθενειών και της καταστροφής του περιβάλλοντος.

Καταστροφή βιοτόπων

«Η πανδημία COVID-19, είναι πιθανόν συνέπεια της καταστροφής των βιοτόπων σε συνδυασμό με τις επιπτώσεις της παγκοσμιοποίησης» υποστηρίζει η Maria Cristina Rulli, καθηγήτρια στο Πολυτεχνείο του Μιλάνο, η οποία έχει μελετήσει εκτεταμένα τη σχέση του ιού Έμπολα με την καταστροφή των δασών της Αφρικής. «Η πανδημία έδειξε πόσο ευάλωτη είναι η ανθρωπότητα σε επείγουσες περιβαλλοντικές και υγειονομικές καταστάσεις και πώς ένα τοπικό γεγονός μπορεί να εξελιχθεί σε παγκόσμια κρίση», τόνισε, συμπληρώνοντας ότι η επιστημονική κοινότητα είχε προβλέψει ότι αργά ή γρήγορα κάτι τέτοιο θα συνέβαινε. «Ένα από τα μαθήματα των πανδημιών είναι η συνειδητοποίηση ότι υπάρχει μια στενή σύνδεση μεταξύ της ανθρώπινης υγείας και του περιβάλλοντος».

Ένοχη για μια ακόμη φορά λοιπόν, θεωρείται η ανεξέλεγκτη ανθρώπινη δραστηριότητα -η επέκταση των πόλεων, οι αλλαγές στις χρήσεις γης, η παράνομη εμπορία άγριων και απειλουμένων ειδών- που αναγκάζει πολλά ζώα να «μετακομίσουν» αναζητώντας σε τόπους «ξένους» τις κατάλληλες συνθήκες για την επιβίωσή τους.

Στην προκειμένη περίπτωση, του COVID-19, αν και οι επιστήμονες δεν έχουν ακόμη ταυτοποιήσει τον «ασθενή μηδέν», το πρώτο κρούσμα δηλαδή, η επαρχία Χουμπέι στην Κίνα και οι πέριξ αυτής, έχουν υποστεί έντονες αλλαγές σε χρήσεις γης και καταστροφές των φυσικών βιοτόπων, ενώ δεν αποκλείεται και η πιθανότητα παράνομης διακίνησης κρέατος άγριου ζώου.

Ζωογενείς μολύνσεις

Σύμφωνα με τον επιστήμονα Ramesh Dhiman, πρώην συνεργάτη του Εθνικού Ερευνητικού Ινστιτούτου για την Ελονοσία στο Νέο Δελχί, η Ινδία έχει αντιμετωπίσει πολλές φορές στο πρόσφατο παρελθόν ζωογενείς μολύνσεις – τύφο από τρωκτικά που εισάγονται στους κήπους για να κόβουν το γρασίδι, αλλά και άλλες ασθένειες από νυχτερίδες που έχασαν το βιότοπό τους και κατέφυγαν στις καλλιέργειες για να βρουν τροφή. Αντίστοιχη προέλευση έχει και η Βορρελίωση ή Νόσος του Lyme, μια ασθένεια που προκαλείται από το βακτήριο Borrelia burgdorferi, το οποίο μεταδίδεται μέσω τσιμπήματος από το τσιμπούρι Ixodes ricinus.

Μεγάλα έργα

Ο Thomas Gillespie, βοηθός καθηγητής στο τμήμα περιβαλλοντικών επιστημών του αμερικανικού Πανεπιστημίου Emory, υποστηρίζει ότι όποτε εκτελούνται εξορυκτικά έργα, για πετρέλαιο, λιθάνθρακα ακόμη και εκτεταμένες υλοτομήσεις, σε μεγάλες ακατοίκητες εκτάσεις, ανοίγει ο δρόμος για την έκθεση των ανθρώπων σε νέους ιούς: «Όλοι μιλούν για το πρόβλημα της παράνομης μαύρης αγοράς στη Γουχάν, αλλά τι γίνεται με το υδροηλεκτρικό φράγμα των Τριών Φαραγγιών;», διερωτάται ο Gillespie. «Είναι το μεγαλύτερο υδροηλεκτρικό έργο στον κόσμο, στον ποταμό Γιανγκτσέ, σε μια περιοχή που μοιράζονταν δάση και καλλιεργήσιμη γη. Πολλά από τα ζώα που ζούσαν στην περιοχή πέθαναν όταν χάθηκε ο βιότοπός τους, όμως οι νυχτερίδες μπορούν και πετάνε.»

Και παρόλο που δεν έχει ακόμη εξακριβωθεί επιστημονικά το πώς και πού κινήθηκαν οι νυχτερίδες ώστε να μεταδώσουν τον ιό, ο Gillespie ισχυρίζεται ότι η σύνδεση είναι εκεί και την ξέρουμε.