Μεγάλος Περίπατος: Πόσο φιλικός είναι για τα άτομα με αναπηρία;

Σοβαρά προβλήματα που τον καθιστούν δυσπρόσιτο και μη ασφαλή για τα άτομα με αναπηρία, έχει ο Μεγάλος Περίπατος της Αθήνας, που εφαρμόζεται πιλοτικά σε διάφορους δρόμους, σύμφωνα με την Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία (ΕΣΑμεΑ).

Σε επιστολή της προς τον δήμαρχο Αθηναίων Κώστα Μπακογιάννη, η ΕΣΑμεΑ διατυπώνει μια σειρά από προτάσεις που θα βελτιώσουν τον υφιστάμενο σχεδιασμό διασφαλίζοντας τη συμπερίληψη των αναγκών των πολιτών με αναπηρία/χρόνιες παθήσεις, κατά τρόπο ισότιμο και συμβατό με τις προβλέψεις της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες.

“Τελικός στόχος όλων μας, είναι να καταστεί ο Δήμος της Αθήνας πόλη-υπόδειγμα προσβασιμότητας, αποδεικνύοντας ότι η στενή συνεργασία πολιτών και τοπικής αυτοδιοίκησης μπορεί να αλλάξει ακόμη και δύσκολα τροποποιούμενα υφιστάμενα περιβάλλοντα” επισημαίνει η επιστολή.

Άτομα με κινητική αναπηρία

Όπως είναι γνωστό, η κίνηση των ατόμων με κινητική αναπηρία και ιδιαίτερα των χρηστών αμαξιδίου διασφαλίζεται με την πρόβλεψη ισόπεδων διαδρομών και κατάλληλων ραμπών. Η ανάπτυξη λωρίδων κίνησης πεζών κατά μήκος του Μεγάλου Περιπάτου επί του οδοστρώματος δημιουργεί δύο ανισοϋψή συστήματα κίνησης των πεζών.

Ως εκ τούτου, το σύστημα ραμπών, που ήδη υπάρχει μόνο στην αρχή και το τέλος των πεζοδρομίων, θα πρέπει να πυκνώσει με επιπλέον ράμπες, που θα κατασκευαστούν σε τακτά διαστήματα κάθετα στην κίνηση των πεζών στα πεζοδρόμια, που θα επιτρέπουν σε άτομα-χρήστες αναπηρικών αμαξιδίων να υπερσκελίσουν την υψομετρική διαφορά μεταξύ πεζοδρομίου και τμήματος οδοστρώματος που πλέον αποδίδεται σε χρήση πεζών. Με αυτό τον τρόπο τα άτομα με κινητική αναπηρία δε θα αναγκάζονται να κινηθούν μέχρι το άκρο του πεζοδρομίου -όπου η υπάρχουσα ράμπα- και στη συνέχεια να επιστρέψουν πάλι, π.χ. στο μέσο του πεζοδρομίου, για να μπορέσουν να προσεγγίσουν μια στάση ή ένα κατάστημα κ.λπ.

Ιδίως, λοιπόν, στα σημεία των στάσεων, οι οποίες πλέον έχουν μεταφερθεί επί του οδοστρώματος, θα πρέπει να κατασκευαστούν επί των πεζοδρομίων ράμπες ώστε να καταστεί δυνατή η άμεση πρόσβαση ατόμων με κινητική αναπηρία σε αυτές. Οι στάσεις επίσης πρέπει να προσαρμοστούν κατάλληλα. Αφενός τα στέγαστρα που έχουν τοποθετηθεί, λόγω της στήριξής τους σε λοξά προεξέχοντα στηρίγματα, αποκλείουν την προσέγγιση του στεγάστρου από χρήστες αναπηρικών αμαξιδίων κατά τη φορά της κίνησης των πεζών. Αφετέρου, με την τοποθέτηση των στάσεων επί του οδοστρώματος δεν είναι δυνατή η χρήση ράμπας λεωφορείων/τρόλεϊ λόγω της απότομης κλίσης που προκύπτει στις ράμπες, οι οποίες είναι σχεδιασμένες για να στηρίζονται εξερχόμενες επί του πεζοδρομίου. Θα πρέπει λοιπόν οι στάσεις να διαμορφωθούν επί υπερυψωμένων «προεξοχών», τύπου «προεξοχών ΟΑΣΑ», με ράμπες επί των δύο πλευρών και κατάλληλο πλάτος για την εξυπηρέτηση χρηστών αμαξιδίων.

Στάθμευση και διέλευση αναπηρικών ΙΧ

Προβλήματα επίσης δημιουργούνται λόγω της ανυπαρξίας σημείων στάσης επι/αποβίβασης ΤΑΧΙ και αναπηρικών οχημάτων, για τα οποία προβλέπεται να επιτρέπεται η διέλευση από τις λωρίδες κατά μήκος του Μεγάλου Περιπάτου. Παράλληλα, δεν προβλέπονται πουθενά θέσεις στάθμευσης αναπηρικών οχημάτων. Ιδιαίτερα επισημαίνεται η ανάγκη πρόβλεψης ελεύθερου χώρου, πλάτους τουλάχιστον ενός μέτρου, μεταξύ στοιχείων αστικού εξοπλισμού, εφόσον προβλέπεται διέλευση ατόμων.

Τυφλοί και άτομα με οπτική αναπηρία

Αναφορικά με τους τυφλούς και τα άτομα με οπτική αναπηρία, έχουν εκπαίδευση ώστε να μπορέσουν αυτόνομα να κινηθούν στην πόλη. Αντίστοιχα όμως θα πρέπει να εκπαιδευτούν, μέσω ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών μηνυμάτων και λοιπών επικοινωνιακών μέσων, και οι άλλες κατηγορίες χρηστών των νέων λωρίδων (π.χ. ποδηλάτες, χρήστες οχημάτων μικροκινητικότητας κ.λπ.) ώστε να γνωρίζουν τις ανάγκες των ατόμων με αναπηρία και να είναι προσεκτικοί, αποδεχόμενοι ότι προτεραιότητα έχουν πάντα τα άτομα με αναπηρία προκειμένου να αποφευχθούν και να περιοριστούν στο ελάχιστο ενδεχόμενοι τραυματισμοί. Η ΕΣΑμεΑ δηλώνει πρόθυμη να συνεργαστεί με τον Δήμο Αθηναίων για τη δημιουργία των ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών μηνυμάτων.

Βασικά στοιχεία αντίληψης του περιβάλλοντος από τα άτομα με οπτική αναπηρία αποτελούν οι έντονες χρωματικές αντιθέσεις και η διαφοροποίηση της υφής του δαπέδου. Θα πρέπει να επισημανθεί ότι η αλλαγή λωρίδων με διαφορετικές χρήσεις δεν είναι δυνατόν να γίνει αντιληπτή από τους τυφλούς -και επομένως να διασφαλιστεί η ασφάλεια αυτών- εάν δεν υπάρξει διαφοροποίηση της υφής αυτών ή των ορίων τους.

Κρίσιμα θέματα ασφάλειας

Η ταυτόχρονη κίνηση πεζών και ποδηλατών, ιδίως στα σημεία διασταύρωσης των αντίστοιχων ροών (π.χ. επί της Πανεπιστημίου), αποτελεί κρίσιμο θέμα ασφάλειας. Το ίδιο και στα σημεία διασταύρωσης των ροών αυτών με εκείνες τις εγκάρσιες οδούς, επί των οποίων τελικά θα παραμείνει η δυνατότητα κίνησης οχημάτων. Είναι αναγκαίο επί όλου του πλάτους αυτών των σημείων διασταύρωσης, κάθετα στην κίνηση των πεζών, να τοποθετηθούν λωρίδες που επισημαίνουν τον ΚΙΝΔΥΝΟ, βάσει της Απόφασης Υπ. Περιβάλλοντος 52907/2009 ΦΕΚ 2621/ Β’ /31.12.2009.

Με τη μεταφορά των στάσεων επί του οδοστρώματος, είναι αδύνατον για τους τυφλούς και τα άτομα με οπτική αναπηρία να τις εντοπίσουν εάν κινούνται επί του πεζοδρομίου. Ως εκ τούτου, πρέπει πάλι να τοποθετηθούν επιδαπέδιες ανάγλυφες σημάνσεις τύπου ΕΞΥΠΗΡΕΤΗΣΗ όπως προβλέπεται στην παραπάνω Απόφαση, για να υποδειχθεί η ύπαρξη των στάσεων. Εάν αντίθετα οι πολίτες αυτοί κινούνται επί της λωρίδας πεζών στο οδόστρωμα, διατρέχουν κίνδυνο να τραυματιστούν από πρόσκρουση στα προεξέχοντα λοξά στηρίγματα των στεγάστρων των στάσεων που τα καθιστούν απόλυτα ακατάλληλα. Αναγκαία είναι επίσης η επανατοποθέτηση των ηλεκτρονικών πληροφοριακών πινακίδων στις στάσεις και η αξιοποίηση της τεχνολογίας για την αντίστοιχη ενημέρωση των επιβατών με οπτική αναπηρία.

Με την προϋπόθεση, δε, δημιουργίας συγκεκριμένων θέσεων στάσης επι/αποβίβασης ΤΑΧΙ, θα πρέπει να προβλεφθεί κατάλληλη σήμανση για τον εντοπισμό τους από τους τυφλούς και τα άτομα με οπτική αναπηρία.

Η υπάρχουσα υψομετρική διαφορά μεταξύ πεζοδρομίου και νέων λωρίδων επί του οδοστρώματος -ιδιαίτερα εφόσον αφαιρεθούν και τα υπάρχοντα κιγκλιδώματα, καθώς και στα σημεία που δεν υπάρχουν τέτοια- θα πρέπει να επισημανθεί κατάλληλα προκειμένου να αποφευχθεί οποιοδήποτε ατύχημα. Στα σχέδια της μελέτης απεικονίζονται ζαρντινιέρες σε κάποια σημεία κατά μήκος του κρασπέδου, οι οποίες όμως δεν γνωρίζουμε αν θα συνεχιστούν επί όλου του μήκους του πεζοδρομίου και εάν πραγματικά θα τοποθετηθούν αντικαθιστώντας τα υπάρχοντα κιγκλιδώματα. Επισημαίνεται η ανάγκη ιδιαίτερης προσοχής στο σχήμα, μέγεθος και χρώμα του αστικού εξοπλισμού που θα χρησιμοποιηθεί ώστε να είναι εύκολα ανιχνεύσιμος και εντοπίσιμος από τυφλούς και άτομα με οπτική αναπηρία.

Επιπλέον παρατηρήσεις

• Υπάρχει μεγάλη ανάγκη τοποθέτησης πάγκων/καθισμάτων ανά διαστήματα, που θα επιτρέπουν την προσωρινή ανάπαυση ατόμων με αναπηρία/χρόνιες παθήσεις αλλά και ηλικιωμένων που θα θελήσουν να απολαύσουν τη διαδρομή παρά τις μειωμένες αντοχές τους.
• Η μεγάλη δε παρέμβαση του Περιπάτου μπορεί και πρέπει να αποτελέσει αφορμή για «νοικοκύρεμα» του αστικού χώρου (π.χ. κατάργηση ή συγκέντρωση πινακίδων, αφαίρεση άχρηστων στοιχείων αστικού εξοπλισμού κ.λπ. εμποδίων κ.λπ. που δυσχεραίνουν και καθιστούν ανασφαλή την κίνηση όλων των πολιτών και ιδιαίτερα των πολιτών με αναπηρία).
• Τέλος, για την οριστικοποίηση των παρεμβάσεων προς όφελος των πολιτών με αναπηρία, θα πρέπει να υπάρξει συνεχής και στενή συνεργασία του Δήμου Αθηναίων με την ΕΣΑμεΑ, καθώς και με την Εθνική Ομοσπονδία Κινητικά Αναπήρων (ΕΟΚΑ), την Εθνική Ομοσπονδία Τυφλών (ΕΟΤ) και τον Πανελλήνιο Σύνδεσμο Τυφλών (ΠΣΤ) με την Υπηρεσία Κινητικότητας, Προσανατολισμού και Δεξιοτήτων Καθημερινής Διαβίωσης, η παρουσία των οποίων θα διασφαλίσει την επιτυχία του εγχειρήματος μέσω αξιολογήσεων των παρεμβάσεων επί τόπου από κλιμάκια των ίδιων των χρηστών με αναπηρία.