Το τοξικό νέφος «καταπίνει» τα Βαλκάνια

Η κατάσταση στα Βαλκάνια με το τοξικό νέφος να «καταπίνει» μια – μια τις πόλεις, ολοένα και επιδεινώνεται. Η φτώχεια που αναγκάζει τους πολίτες να χρησιμοποιούν τζάκια, τα παλιά αυτοκίνητα, οι σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής με λιγνίτη, συνθέτουν ένα αποπνικτικό και άκρως επικίνδυνο, για την υγεία, σκηνικό.

Οι κάτοικοι σε Βελιγράδι, Σκόπια, Πρίστινα και Σεράγεβο αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα στην καθημερινότητά τους ενώ η κρατική αντίδραση είναι από ελάχιστη έως ανύπαρκτη.

«Χάνουμε 5.500 ζωές ετησίως στην Βοσνία. Κάθε πολίτης υποφέρει εξαιτίας αυτού του αέρα, όλοι πάσχουν εκτός από τους πολιτικούς. Εκείνοι απλά το αγνοούν», υποστηρίζει ο Άνιες Πόντιτς, πρόεδρος της επιτροπής Eko-Akcija.

Ο Πόντιτς, ζητεί επιδοτήσεις για να αντικατασταθούν δεκάδες χιλιάδες ξυλόσομπες, που είναι αναποτελεσματικές και επικίνδυνες. «Αυτοί που πληρώνουν το μεγαλύτερο τίμημα είναι οι φτωχότεροι, που έχουν μία ξυλόσομπα σε ένα μόνο δωμάτιο του σπιτιού. Οι αναθυμιάσεις μένουν στο εσωτερικό και τους δηλητηριάζουν».

«Τα παιδιά αυτήν την περίοδο έχουν διακοπές. Αλλά όταν βγαίνεις στον δρόμο και κοιτάς τις παιδικές χαρές δεν θα τα δεις πουθενά. Αναγκάζονται στις διακοπές τους να κλείνονται στα σπίτια» λέει η Αλίσα Κασούμοβιτς, κάτοικος στην Τούζλα της Βοσνίας.

Οι δεκάδα των «μολυσμένων»

Το τελευταίο διάστημα, οι πρωτεύουσες των Βαλκανίων βρίσκονται στις δέκα πρώτες θέσεις των πιο μολυσμένων πόλεων του κόσμου, σύμφωνα με την εφαρμογή AirVisual.

Το Σαράγεβο βρέθηκε την εβδομάδα αυτή στην πρώτη θέση, πριν από το Ουλάν Μπατόρ και την Ντάκα. Το Βελιγράδι κατέλαβε την όγδοη θέση.

Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Προγράμματος του ΟΗΕ για το Περιβάλλον, η ατμοσφαιρική ρύπανση ευθύνεται για το 20% των πρόωρων θανάτων σε 19 πόλεις των δυτικών Βαλκανίων.

Χαρακτηριστικό ήταν και το πρωτοσέλιδο της εφημερίδας Blic: «Η Σερβία πνίγεται. Είδε κανείς τον υπουργό (Περιβάλλοντος);». Στα Βαλκάνια, η κοινή γνώμη αρχίζει να δυσφορεί και να καταγγέλλει την απραξία των πολιτικών.

Οι αιτίες

Τα αίτια είναι πολλά…

• Λιγνιτικοί σταθμοί,
• αμέτρητες βιομηχανίες,
• απαρχαιωμένοι στόλοι αυτοκινήτων,
• έλλειψη μέσων μαζικής μεταφοράς,
• οικιακή θέρμανση με ξύλο ή κάρβουνο, 
• ακριβή ηλεκτρική ενέργεια, 
• φτώχεια.

Η φτώχεια, φέρεται πως είναι ένας από τους βασικούς παράγοντες, καθώς οι πολίτες των Βαλκανίων, με μέσο όρο μισθού τα 500 ευρώ, αναγκάζονται το χειμώνα να χρησιμοποιούν τα τζάκια τους για να ζεσταθούν, στα οποία ρίχνουν εκτός των ξύλων, κάρβουνο, λάστιχα οχημάτων και οικιακά σκουπίδια.

Από την άλλη πλευρά η ηλεκτρική ενέργεια είναι ακριβή και μάλιστα είναι λίγοι αυτοί που έχουν πρόσβαση στην κεντρική θέρμανση: σύμφωνα με το Πρόγραμμα του ΟΗΕ για το Περιβάλλον, περισσότερο από το 60% των κατοίκων των δυτικών Βαλκανίων χρησιμοποιούν στερεά καύσιμα.

«Ξέρω ότι είναι ρυπογόνο. Δεν είμαι βλάκας», λέει ο Τράγιαν Νεστορόφσκι, μηχανικός που ζει στο Λίσιτσε, εργατικό προάστιο των Σκοπίων, όπου σχεδόν το σύνολο των κατοίκων ζεσταίνεται με ξύλα. «Η άλλη επιλογή είναι να ζεστάνω το σπίτι με ηλεκτρική ενέργεια και είναι πολύ ακριβή».

Ίδιες συνθήκες και στην Πρίστινα, όπου κυριαρχεί όλο τον χρόνο η διαπεραστική οσμή από δύο λιγνιτικούς σταθμούς προκατακλυσμιαίας τεχνολογίας.

Το χειμώνα , είναι χειρότερα, αλλά πολλοί δεν έχουν άλλη επιλογή. «Να ζεσταίνεσαι με κάρβουνο τον 21ο αιώνα, είναι προϊστορικό», λέει ο Άρμπεν Μπουτούτσι, 40χρονος εργάτης.

Το τοξικό νέφος παγιδεύεται

Το Σαράγεβο, όπως και τα Σκόπια, είναι περικυκλωμένα από βουνά που παγιδεύουν την ρύπανση και δεν της επιτρέπουν να διαλυθεί. Η πρωτεύουσα της Βοσνίας είναι μία κοιλότητα, όπου καπνίζουν δεκάδες χιλιάδες καπνοδόχοι, παγιδεύοντας τους 340.000 κατοίκους, για τους οποίους η μόνη λύση είναι η φυγή.

Η 60χρονη Σακίμπα Σάχμαν, παίρνει όποτε μπορεί το τελεφερίκ για να ανέβει σε υψόμετρο 1.160 μέτρων στο όρος Τρέμπεβιτς, πάνω από τον θόλο που σχηματίζει το νέφος.

«Ερχόμαστε για να περάσουμε μερικές ώρες για να αερίσουμε τα πνευμόνια μας», εξηγεί. Στη πόλη, αποφεύγει να κυκλοφορήσει, «η ρύπανση είναι φοβερή, πολλά αυτοκίνητα, όλα είναι βρώμικα, γκρίζα, καταθλιπτικά».

Οργισμένοι πολίτες

Οι πολίτες κατεβαίνουν στους δρόμους για να εκφράσουν την οργή τους. Στην Τούζλα, στην βορειοανατολική Βοσνία, απαίτησαν από τις αρχές πενταετές σχέδιο για την μείωση της ρύπανσης.

«Η Γκρέτα μας εμπνέει όλους», λέει ο 17χρονος Ισκρα Ιλιέσκα. «Τον χειμώνα, η μισή τάξη απουσιάζει λόγω προβλημάτων στους πνεύμονες. Δεν είναι φυσιολογικό».

Στην Σερβία, το αντιπολιτευτικό κίνημα Ne davimo Beograd (Ας μην πνίγουμε το Βελιγράδι) καλεί σε διαδηλώσεις κατά των αρχών «που προσποιούνται ότι δεν βλέπουν ένα πρόβλημα ορατό, κατά κυριολεξία ορατό».

Με πληροφορίες από: ΑΠΕ-ΜΠΕ, Euronews, Lifo, The New York Times