Τα πάντα γύρω από την Αιγιαλίτιδα ζώνη και τα σχέδια για την ενέργεια

Τον αντίκτυπο που θα έχει ο καθορισμός της Αιγιαλίτιδας ζώνης (όπως ανακοινώθηκε τις προηγούμενες μέρες από την απερχόμενη ηγεσία του ΥΠΕΞ) στις επιχειρηματικές κινήσεις σε Ιόνιο και Κρήτη με επίκεντρο την Ενέργεια (έρευνες και εξορύξεις), αναμένουν οι αρμόδιοι παράγοντες της αγοράς, διατηρώντας για την ώρα επιφυλακτική στάση.

Από τον Κώστα Κέντζο

Θυμίζουμε ο παραιτηθείς από τη θέση Ν. Κοτζιάς παραδίδοντας στον πρωθυπουργό Αλ. Τσίπρα, που έχει πλέον το αξίωμα και του υπουργού Εξωτερικών, ανακοίνωσε:

«Είναι έτοιμα τα Προεδρικά Διατάγματα (…) η χώρα επεκτείνει, σ’ ένα πρώτο βήμα, από τους Οθωνούς, τα Διαπόντια νησιά μέχρι τα Αντικύθηρα, την αιγιαλίτιδά της ζώνη. Η επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης έχει τρία βήματα, που όλα έχουν ολοκληρωθεί:

— Το πρώτο βήμα είναι να κλείσουν οι κόλποι,

— το δεύτερο βήμα είναι να φτιαχτούν, παντού, μαζί με τους κόλπους, οι γραμμές βάσης

— και το τρίτο είναι, με βάση αυτά, να γίνει επέκταση από τα 6 στα 12 ναυτικά μίλια.

Αυτό θα μας διευκολύνει και για την ΑΟΖ με την Ιταλία και την Αλβανία. Αυτό επεκτείνει τη δική μας κυριαρχία».

Πρόσθεσε: «Η επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης, σημαίνει ότι επεκτείνεται ο εθνικός χώρος κυριαρχίας της χώρας (…) Σημαίνει ότι είμαστε ένα παράκτιο κράτος που ασκεί όλα τα δικαιώματα του νόμου.

4 γεωγραφικές ζώνες

Ο Ν. Κοτζιάς προσανατόλισε, εξάλλου, προς 4 διαδοχικά Προεδρικά Διατάγματα, που θα καλύπτουν αντίστοιχες γεωγραφικές ζώνες:

«Η επέκταση από πάνω, από τα Διαπόντια νησιά μέχρι τα Αντικύθηρα (…) είναι το πρώτο Προεδρικό Διάταγμα (…) είναι έτοιμο απλώς θέλει έναν έλεγχο ξανά με τους ανθρώπους που μας βοηθούν στη χαρτογράφηση(…) γιατί το κλείσιμο των κόλπων και οι γραμμές βάσης πρέπει να πάνε στον ΟΗΕ και να κατατεθούν».

«Το δεύτερο, που είναι σχεδόν ολοκληρωμένο, είναι ολοκληρωμένο από μας απλώς θέλουμε τον έλεγχο και από διεθνείς χαρτογράφους, είναι η Κρήτη».

«Και είναι έτοιμο αλλά θέλει ξανά μέτρημα, από τα Αντικύθηρα και την Κρήτη μέχρι και το Σαρωνικό και σε πρωτόλειο πιο πολύ είναι από το Σαρωνικό πάνω μέχρι τον Παγασητικό, μέχρι τη Μαγνησία, περιλαμβάνοντας την Εύβοια κτλ».

Τι σημαίνει στην πράξη

Δίνοντας μιαν εικόνα ο Ν. Κοτζιάς τι σημαίνει στην πράξη ο καθορισμός των τέτοιων ζωνών, είπε:

«Η επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης, σημαίνει επίσης, για όλους τους φίλους μας και συμμάχους, ότι για οποιαδήποτε οικονομική δραστηριότητα ή άλλη δραστηριότητα εντός αυτής της ζώνης, θα πρέπει να ζητάνε άδεια από μας πια, ενώ δε ζητούσαν μέχρι τώρα και να καταβάλλουν το αντίτιμο που θα προβλέπει, ό,τι προβλέπει, τυπικό ή ουσιαστικό, κάθε συμφωνία».

Η τοποθέτηση του τ. υπουργού αφορά μια σειρά δραστηριότητες, από πρώιμες ερευνητικές μέχρι δρομολογήσεις εκμεταλλεύσεων, σε μια πολύ ευρύτερη ζώνη από τα 6 ν.μ. που ίσχυαν ως σήμερα. Στην πράξη, άλλωστε, όπως θα εξηγήσουμε αμέσως μετά, η παράκτια ζώνη όπου η χώρα  διεκδικεί κυριαρχικά δικαιώματα (και οικονομικά ανταλλάγματα)  υπερδιπλασιάζεται.

Ορισμοί

Να σημειωθεί ότι η αιγιαλίτιδα ζώνη είναι τα λεγόμενα χωρικά ύδατα, 6 ή 12 ναυτικά μίλια. Μέσα σε αυτά το κράτος, εν προκειμένω η Ελλάδα, ασκεί κυριαρχία. Είναι δική της αναμφισβήτητη περιοχή, τύπου προέκταση του λεγόμενου εθνικού εδάφους. Η Αιγιαλίτιδα (τα 6 ή 12 ν.μ.) μπορεί να ξεκινήσει να «μετρά», να υπολογίζεται,  από το βάθος ενός κόλπου, ή ακόμα καλύτερα για το κράτος που την ορίζει, από τη λεγόμενη γραμμή βάσης, τη νοητή γραμμή που ενώνει τα 2 ακρωτήρια του κόλπου.

Απ’ εκεί και πέρα, στα ύδατα που εκτείνονται πέρα από τα 6 ή 12 ν.μ., το κράτος ασκεί κυριαρχικά δικαιώματα (κυριαρχία και κυριαρχικά δικαιώματα δεν ταυτίζονται νομικά, το δεύτερο απορρέει από το πρώτο), όπως ελέγχους πλοίων για ζητήματα ασφαλείας, ή για οικονομικά ζητήματα, π.χ. τον καθορισμό ζωνών αλιείας ή στην περίπτωση που εξετάζουμε εδώ να εκχωρεί δικαιώματα έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων.

Η ΑΟΖ, σύμφωνα με την εν ισχύ Συνθήκη για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982, γεωγραφικά ταυτίζεται με την υφαλοκρηπίδα, με τη διαφορά ότι η υφαλοκρηπίδα αφορά την εκμετάλλευση του βυθού και του υπεδάφους του, ενώ η ΑΟΖ καλύπτει όλες τις οικονομικές δραστηριότητες που μπορούν να αναπτυχθούν στα υπερκείμενα ύδατα (π.χ. η προαναφερθείσα αλιεία, πλατφόρμες άντλησης, πλατφόρμες συντήρησης και επισκευών πλοίων, δίαυλοι). Δηλαδή η ΑΟΖ, ως νομικό δικαίωμα ενός κράτους, είναι ευρύτερο της υφαλοκρηπίδας, αλλά σε γενικές γραμμές γεωγραφικά επικαλύπτονται.

Με βάση την ισχύουσα Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982, την οποία η Ελλάδα έχει επικυρώσει από το 1994, η παράκτια χώρα έχει το δικαίωμα να ορίσει ως ΑΟΖ μία ζώνη πλάτους μέχρι 200 ν.μ. από τις ακτές της, με την προϋπόθεση ότι δεν θα συναντάει την ΑΟΖ της απέναντι χώρας, οπότε το όριο ορίζεται από τη μέση απόσταση.

Τέλος, και τα νησιά – εκτός από τους βράχους, που δεν έχουν οικονομική ζωή – με βάση το ισχύον Δίκαιο της Θάλασσας έχουν το ίδιο δικαίωμα σε ΑΟΖ.

Αλλαγή πλάνου;

Των εξαγγελιών Κοτζιά, ακολούθησε σύσκεψη στο υπουργείο Εξωτερικών υπό τον πρωθυπουργό, στην οποία συμμετείχαν ο αναπληρωτής υπουργός, Γ. Κατρούγκαλος, οι υφυπουργοί Εξωτερικών, Μ. Μπόλαρης και Τ. Κουίκ, ο γενικός γραμματέας, Γ. Παρασκευόπουλος, ο διευθυντής του διπλωματικού γραφείου του πρωθυπουργού, Β. Καλπαδάκης, και ο προϊστάμενος του Γραφείου Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σχέσεων, Τ. Παυλόπουλος.

Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, έγινε καθορισμός αρμοδιοτήτων, και ταυτόχρονα συζητήθηκε το θέμα της σταδιακής επέκτασης της αιγιαλίτιδας ζώνης, αρχής γενομένης από το Ιόνιο.

Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, αποφασίστηκε να εξεταστεί πώς θα γίνουν η ενημέρωση και ο διάλογος με τα πολιτικά κόμματα. Στο πλαίσιο αυτό, θα εξεταστεί η σύγκληση του Εθνικού Συμβουλίου Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΣΕΠ), ενδεχομένως και σε διευρυμένη σύνθεση, ενώ σύμφωνα με τις ίδιες πληροφορίες ο πρωθυπουργός έδωσε εντολή η διαδικασία να μην προχωρήσει με Προεδρικό Διάταγμα αλλά με την κατάθεση σχετικού νομοσχεδίου στη Βουλή.

Η τέτοια δρομολόγηση θυμίζει ίσως παραπομπή στις …ελληνικές καλένδες, καθώς η διαδικασία με τα Προεδρικά Διατάγματα αναμενόταν να τρέξει πολύ πιο γρήγορα.

Γνώστες της υπόθεσης εκτιμούν ότι στο ασταθές περιβάλλον της Ανατολικής Μεσογείου, η κυβέρνηση φέρεται να λαμβάνει μηνύματα από ισχυρούς παίκτες και κέντρα να μην ανεβάσει περαιτέρω το θερμόμετρο της έντασης με την Τουρκία.

Χώρια το γεγονός ότι και στο εσωτερικό υπάρχει αντίδραση η οποία συνοψίζεται στο εξής: Η επέκταση στα 12 ν.μ στο Ιόνιο και στο Κρητικό πέλαγος την ώρα που το Αιγαίο παραμένει στα 6, ουσιαστικά επιβεβαιώνει την τουρκική θέση ότι στο Αιγαίο επικρατούν «ειδικές συνθήκες» (γεωμορφολογικού χαρακτήρα)  που δεν επιτρέπουν επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων από 6 σε 12 ν.μ.

Προς «Τραπέζι Διαλόγου»;

Βέβαια, πηγές μέσα από το κυβερνών κόμμα αναφέρουν ότι η λύση του νομοσχεδίου επιλέγεται προκειμένου να γίνει εκτεταμένη συζήτηση στη βουλή, και να εκτεθούν όλες οι απόψεις στη βουλή …όπως και εκείνοι που τις εκφέρουν.

Παραπέρα, ο αν. υπουργός Αμυνας και τ. γραμματέας της ΚΠΕ του ΣΥΡΙΖΑ, Π. Ρήγας δήλωνε την Πέμπτη σε δημοσιογράφους: «Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις δεν είναι πάντα σε ευθεία γραμμή. Το βασικό στοιχείο από τη μεριά της ελληνικής κυβέρνησης – η θέση του ΣΥΡΙΖΑ είναι γνωστή διαχρονικά – είναι ότι στην ευρύτερη αυτή περιοχή, που τα πράγματα είναι ιδιαίτερα, καταφέραμε με την πολύπλευρη στρατηγική που εφαρμόζουμε να υπάρχει σταθερότητα. Η χώρα αναγνωρίζεται από όλους ως πυλώνας σταθερότητας και όσον αφορά την ιδιαίτερη σχέση με την Τουρκία εμείς επιχειρούμε να δώσουμε το στίγμα ότι μόνο η ειρηνική συνύπαρξη είναι αυτή που θα δώσει τη δυνατότητα για καλύτερη οικονομική ανάπτυξη στους λαούς της περιοχής. Βεβαίως αυξάνει την ένταση πολλές φορές η Τουρκία είτε δια των λόγων είτε, πολλές φορές, δια ενεργειών. Δεν είναι όμως προς το συμφέρον κανενός αυτή η αύξηση της έντασης, δεν βοηθάει τις οικονομίες των δύο χωρών».

Για τα 12 ν.μ και την ΑΟΖ είπε: «Εμείς λέμε ότι το δικαίωμα αυτό το ασκούμε και – ως προς την ΑΟΖ – διαμορφώνουμε το πεδίο εκεί που μπορούμε και έχουμε συμφωνήσει, εκεί που υπάρχουν σχέσεις με τις υπόλοιπες χώρες, το ασκούμε αυτό το δικαίωμα (…) Από κει και πέρα αναγνωρίζουμε πλήρως τη διαφορά που υπάρχει με την Τουρκία στην υφαλοκρηπίδα. Δεν απεμπολούμε αυτό το δικαίωμα και ταυτόχρονα θα γίνει μια συζήτηση για να μπορέσει να βρεθεί μια λύση που θα είναι προς όφελος και των δύο χωρών.»

Ερωτηθείς, μάλιστα, αν υπάρχει ένα «τραπέζι διαλόγου» με τη γείτονα, απάντησε: «Αυτό ισχύει. Από κει και πέρα όμως δεν θα καθυστερήσουμε το δικαίωμα που έχουμε με τις συνεννοήσεις που γίνονται με τις υπόλοιπες χώρες, ώστε να υπάρχει το δικαίωμα και να ασκείται και να δίνει τη δυνατότητα της εκμετάλλευσης, όπως και τα οικονομικά οφέλη που μπορεί να έχει και η χώρα και άλλες χώρες».

Τι έχει ήδη δρομολογηθεί

Σε κάθε περίπτωση, ό,τι κι αν δρομολογηθεί τα παραπάνω δεν προγραμματίζονται επί κενού πεδίου, αλλά με δεδομένες μια σειρά κινήσεις που ήδη προχωρούν από πλευράς επιχειρηματικών ομίλων.

Π.χ. τέλη Σεπτέμβρη μονογράφηκαν στο υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας οι συμβάσεις παραχώρησης έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων για τα δυο θαλάσσια «οικόπεδα» νότια και νοτιοδυτικά της Κρήτης, καθώς και για το θαλάσσιο μπλοκ 10 στον Κυπαρισσιακό Κόλπο, από τον υπουργό Ενέργειας και Περιβάλλοντος Γιώργο Σταθάκη, τον πρόεδρο της Ελληνικής Διαχειριστικής Εταιρείας Υδρογονανθράκων, Ιωάννη Μπασιά και εκπροσώπους των εταιρειών που έχουν επιλεχθεί.

Σύμφωνα με πηγές του υπουργείου, σχετικά με το τι προωθείται ανά περιοχή, έχουμε το εξής συγκεντρωτικό πλάνο:

Κρήτη & Μπλοκ 10: Το κοινοπρακτικό σχήμα για την Κρήτη περιλαμβάνει τις εταιρείες Total (40%, διαχειριστής), ExxonMobil (40%) και ΕΛΠΕ (20%), ενώ για το μπλοκ 10 μοναδικός επιλεγείς αιτών είναι τα ΕΛΠΕ (100%).

Για τις δυο θαλάσσιες περιοχές της Κρήτης, προηγήθηκε, στις αρχές Ιουλίου, η απόφαση του Υπουργού για τον ορισμό της εν λόγω κοινοπραξίας ως επιλεγείσας αιτούσης (μετά από την ολοκλήρωση του σχετικού διεθνούς διαγωνισμού που προκηρύχθηκε στα τέλη του περασμένου Δεκεμβρίου), καθώς και η οριστικοποίηση της σύμβασης παραχώρησης έπειτα από τις διαπραγματεύσεις της κοινοπραξίας με την ΕΔΕΥ και το ΥΠΕΝ.

Οι μονογραφείσες συμφωνίες , μαζί με τη Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) προωθήθηκαν στο Ελεγκτικό Συνέδριο για τον προσυμβατικό έλεγχο. Θα ακολουθήσει η οριστική υπογραφή των συμβάσεων, οι οποίες αμέσως μετά θα κατατεθούν για κύρωση στη Βουλή. Την ίδια διαδρομή θα ακολουθήσει και η σύμβαση παραχώρησης για το θαλάσσιο μπλοκ 10, καθώς οριστικοποιήθηκε η σύμβαση παραχώρησης έπειτα από τις διαπραγματεύσεις των ΕΛΠΕ και το ΥΠΕΝ.

Ιόνιο: Τις αμέσως επόμενες εβδομάδες αναμένεται να ακολουθηθεί η ίδια διαδικασία με την Κρήτη και για το υπεράκτιο μπλοκ του Ιονίου, έπειτα από την απόφαση του ΥΠΕΝ, Γ. Σταθάκη, στα τέλη Αυγούστου για τον ορισμό της κοινοπραξίας, των εταιρειών (Repsol 50%, διαχειριστής) και ΕΛΠΕ (50%), ως επιλεγείσας αιτούσης.

Το επόμενο βήμα είναι να οριστικοποιηθεί η σύμβαση παραχώρησης ύστερα από τις διαπραγματεύσεις της κοινοπραξίας με την ΕΔΕΥ και το ΥΠΕΝ, ώστε να μονογραφεί από τους εμπλεκομένους και να πάρει τον ίδιο δρόμο που καταλήγει στην κύρωση από τη Βουλή. Υπενθυμίζεται ότι ο διεθνής διαγωνισμός για τη συγκεκριμένη περιοχή έγινε παράλληλα με αυτόν της Κρήτης.

Συμβάσεις που έκλεισαν με κύρωση από τη Βουλή

Συμβάσεις δικαιωμάτων παραχώρησης έχουν κλείσει, με κύρωση από τη Βουλή, σε μια σειρά περιοχές της Δυτικής Ελλάδας:

– Πατραϊκός Κόλπος (ΕΛΠΕ 50% διαχειριστής, Edison 50%)

– Δυτικά της Κέρκυρας (Total 50% διαχειριστής, ΕΛΠΕ 25% και Edison 25%), θαλάσσιο μπλοκ 2

– Αρτα – Πρέβεζα (ΕΛΠΕ 100%) και Βορειοδυτική Πελοπόννησος (ΕΛΠΕ 100%), χερσαίες περιοχές

– Αιτωλοακαρνανία και Ιωάννινα (Repsol 60% διαχειριστής, Energean 40%), χερσαίες περιοχές.

Επίσης…

– Κατάκολο, υπεράκτιο μπλοκ στη δυτική Πελοπόννησο, (Energean 100%), έχει ολοκληρωθεί η οριοθέτησή του και το επόμενο διάστημα αναμένεται η έναρξη της εκμετάλλευσής του. Σημειωτέον το κοίτασμα πετρελαίου στο Κατάκολο ειναι πολλαπλάσιο από τις αρχικές εκτιμήσεις, όπως επιβεβαίωσε ανεξάρτητος οίκος. Τα βαρέλια είναι 10,7 εκατ. έναντι 3 εκατ. που ήταν η εκτίμηση κατά την περίοδο που έγινε ο διαγωνισμός.

– Πρίνος – Καβάλα, η μόνη εκμετάλλευση που υπάρχει επί δεκαετίες (Energean 100%). Σημειωτέον, τα πιστοποιημένα αποθέματα του Πρίνου ανέρχονται σήμερα σε 40 εκατ. βαρέλια και τα δυνητικά σε 20 εκατ. βαρέλια.

Εξάλλου, η κυβέρνηση σχεδιάζει τη σταδιακή επαναπροκήρυξη κι άλλων θαλάσσιων και χερσαίων περιοχών.

Συνολικά, οι 17 περιοχές, για τις οποίες δεν είχε εκδηλωθεί ενδιαφέρον στην προηγούμενη διαγωνιστική διαδικασία, θα επαναπροκηρυχθούν, με νέα διάσταση και δομή.