Είναι η τελευταία φορά που αλλάζει η ώρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση; 

Παρά τους προβληματισμούς και την αναστάτωση που επικράτησε πριν από μερικές εβδομάδες, λόγω της πρότασης της Κομισιόν να ανασταλεί οριστικά η αλλαγή ώρας και να μην υπάρχει η εναλλαγή μεταξύ θερινής και χειμερινής, οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν περιθώριο μέχρι τον Απρίλιο του 2019 για να αποφασίσουν την πορεία που θα ακολουθήσουν σχετικά με το μέτρο.

Ωστόσο η αλλαγή ώρας πραγματοποιείται την τελευταία Κυριακή του Οκτωβρίου, που φέτος πέφτει Κυριακή 28 Οκτωβρίου, όταν και οι δείκτες των ρολογιών θα γυρίσουν μία ώρα πίσω, καθώς περνάμε και επισήμως στη χειμερινή ώρα.

Πότε αλλάζει η ώρα – Γιατί γίνεται η αλλαγή της ώρας

Το μέτρο της αλλαγής της ώρας έχει ως βασικό πλεονέκτημα την εξοικονόμηση ενέργειας. Συνολικά, κατά τους επτά μήνες της θερινής ώρας εξοικονομούμε 210 ώρες ηλεκτρικής ενέργειας εκμεταλλευόμενοι τον ήλιο.

Τη δεκαετία του ’70, υπό την επήρεια της πετρελαϊκής κρίσης, οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες προσπαθούσαν να εκμεταλλευθούν το φως της ημέρας κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

Από το 1996 ισχύει μία ενιαία, πανευρωπαϊκή ρύθμιση, κατά την οποία την άνοιξη γυρίζουμε τα ρολόγια μία ώρα μπροστά (ώστε να αξιοποιούμε το φως της ημέρας για μία ώρα επιπλέον), ενώ το φθινόπωρο τα επαναφέρουμε μία ώρα πίσω.

Στην Ελλάδα η θερινή ώρα εφαρμόστηκε για πρώτη φορά, δοκιμαστικά, το 1932 και συγκεκριμένα από τις 6 Ιουλίου μέχρι την 1η Σεπτεμβρίου όπου τα ρολόγια είχαν τεθεί μία ώρα μπροστά, μια ιδέα που όμως εγκαταλείφθηκε γρήγορα.

Το 1973, ωστόσο, λόγω της ενεργειακής κρίσης που έπληξε την Ευρώπη, αποφασίστηκε η υιοθέτηση του μέτρου της θερινής ώρας από μεγάλο μέρος των κρατών συμπεριλαμβανομένης τότε και της Ελλάδας. Το νέο μέτρο πρωτοεφαρμόστηκε στη χώρα μας το 1975.

Αυτή τη στιγμή οι χώρες της ΕΕ κατανέμονται σε τρεις διαφορετικές ωριαίες ζώνες:

1. την ώρα της δυτικής Ευρώπης (Ιρλανδία, Πορτογαλία, Ηνωμένο Βασίλειο)

2. την ώρα της κεντρικής Ευρώπης (17 χώρες) και

3. την ώρα της ανατολικής Ευρώπης (Ελλάδα, Κύπρος, Βουλγαρία, Εσθονία, Φινλανδία, Λετονία, Λιθουανία και Ρουμανία)

Η πρώτη φορά πάντως που έγινε αναφορά περί θερινής ώρας ήταν το 1784 από τον Βενιαμίν Φραγκλίνο, ο οποίος εξέφρασε την ιδέα με άρθρο του σε γαλλική εφημερίδα.

Ο Φραγκλίνος παρουσίασε ένα σχέδιο για τον περιορισμό του κόστους φωτισμού, «να περιορίσουν οι Γάλλοι τη χρήση κεριών» προτείνοντάς τους να ξυπνάνε μια ώρα νωρίτερα.

Πέρασαν πάνω από εκατό χρόνια για να εφαρμοστεί τελικά το μέτρο της αλλαγής σε θερινή ώρα. Πρώτη ήταν η Γερμανία το 1916 κατά την διάρκεια του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου, το παράδειγμα της οποίας ακολούθησε και το Ηνωμένο Βασίλειο.

Δυο χρόνια αργότερα, το 1918, το Αμερικανικό Κογκρέσο καθιέρωσε την τυπική χρήση των χρονικών ζωνών και επισημοποίησε την αλλαγή της θερινής ώρας. Το μέτρο αυτό όμως καταργήθηκε αμέσως μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, λόγω της δυσαρέσκειας του κόσμου, κυρίως των αγροτών, οι οποίοι χρειάζονταν το φως του ήλιου από νωρίς το πρωί για να κάνουν τις αγροτικές τους εργασίες.

Πως μας επηρεάζει η αλλαγή ώρας

Οι επιστήμονες αναφέρουν ότι η αλλαγή της ώρας έχει αρνητική επίδραση στην ψυχολογία μας. Το γεγονός επιβεβαιώνει έρευνα από το Πανεπιστήμιο Aarhus στη Δανία, σύμφωνα με την οποία ο αριθμός των ανθρώπων που διαγιγνώσκονται με κατάθλιψη αυξάνεται κατά 8% αμέσως μετά τη μετάβαση από τη θερινή ώρα στη χειμερινή.

Εικάζουν ότι αυτό συμβαίνει, επειδή η μετάβαση στη χειμερινή ώρα σηματοδοτεί τον ερχομό μιας μακράς περιόδου με σκοτεινές και κρύες μέρες.

«Είμαστε βέβαιοι ότι για την αύξηση των περιπτώσεων κατάθλιψης ευθύνεται η μετάβαση από τη θερινή ώρα στη χειμερινή και όχι, για παράδειγμα, οι κακές καιρικές συνθήκες», δηλώνει ο Sοren D. Οstergaard, αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Aarhus.

Σε γενικές γραμμές, η “απώλεια” μιας ώρας την άνοιξη είναι πιο δύσκολο να προσαρμοστεί σε σχέση με την “απόκτηση” μιας ώρας το φθινόπωρο. Είναι παρόμοιο με το ταξίδι με το αεροπλάνο. Ταξιδεύοντας ανατολικά χάνουμε χρόνο.

Ένας “νοτιότερος” χρόνος για ύπνο μπορεί να προκαλέσει δυσκολία στον ύπνο και αυξημένη εγρήγορση κατά τη διάρκεια της πρώτης νύχτας. Πηγαίνοντας προς τα δυτικά, κοιμάται εύκολα, αλλά μπορεί να έχει έναν δύσκολο χρόνο να ξυπνήσει.

Η Φινλανδική κοινοβουλευτική επιτροπή συμβουλεύτηκε μια σειρά εμπειρογνωμόνων προτού καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι άνθρωποι δεν προσαρμόζονται ομαλά στις αλλαγές και ότι η αλλαγή των ρολογιών προκαλεί βραχυπρόθεσμες διαταραχές ύπνου, μειωμένη απόδοση στην εργασία και θα μπορούσε επίσης να οδηγήσει σε σοβαρά προβλήματα υγείας.

Η Υπηρεσία Ερευνών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου διαπίστωσε, τον περασμένο Οκτώβριο, ότι οι συνέπειες της θερινής ώρας για την υγεία ήταν «πιο σοβαρές» από ότι πιστεύαμε προηγουμένως.

Μια πρόσφατη έρευνα του γερμανικού ταμείου ασφάλισης υγείας, του DAK, έδειξε ότι σχεδόν τα τρία τέταρτα των Γερμανών ζητούν να καταργηθεί η αλλαγή της ώρας λόγω της έλλειψης ύπνου.

Αμερικανοί  ερευνητές μελέτησαν 42.000 εισαγωγές σε νοσοκομεία πριν την αλλαγή της ώρας και τη Δευτέρα αμέσως μετά την αλλαγή για πέντε συνεχόμενα χρόνια.  Τα επιστημονικά δεδομένα δείχνουν ότι, σε γενικές γραμμές, το έμφραγμα είναι πιο πιθανό τη Δευτέρα το πρωί, πιθανότατα λόγω του στρες για το ξεκίνημα της νέας εβδομάδας και των αλλαγών στον κύκλο του ύπνου, δηλώνει ο επικεφαλής της μελέτης Δρ. Amneet Sandhu από το Πανεπιστήμιο του Κολοράντο.

«Με την αλλαγή της ώρας, προστίθεται στην εξίσωση και η μία ώρα χαμένου ύπνου», αναφέρει ο Sandhu.

Η σχέση του εμφράγματος με την έλλειψη ύπνου έχει αποδειχθεί και σε παλαιότερες μελέτες. Ωστόσο, οι επιστήμονες δεν έχουν κατανοήσει πλήρως γιατί παρουσιάζουμε αυξημένη ευαισθησία σε οποιαδήποτε αλλαγή προκύπτει στον κύκλο του ύπνου.

Ο επίτιμος διευθυντής του Ευγενιδείου Πλανηταρίου κ. Διονύσης Σιμόπουλος διαφωνεί. Όπως λέει στην «Καθημερινή», καμία σοβαρή επιστημονική μελέτη δεν υποστηρίζει τη βλαπτικότητα της αλλαγής της ώρας στη γεωργία, στην οδική ασφάλεια, στην υγεία και στην παραγωγικότητα της εργασίας (όπως υποστηρίζουν οι Φινλανδοί).

Αντιθέτως, οι μελέτες που έχουν γίνει, αποδεικνύουν ότι στη διάρκεια της περιόδου εφαρμογής της θερινής ώρας οι θάνατοι των πεζών από τροχαία δυστυχήματα ελαττώνονται κατά τέσσερις φορές, ενώ υπάρχει επίσης και μεγάλη εξοικονόμηση ενέργειας.

Τα οφέλη από την αλλαγή ώρας

Η ιδέα πίσω από το μέτρο της θερινής ώρας είναι ότι γυρίζοντας τα ρολόγια μας μια ώρα μπροστά τους καλοκαιρινούς μήνες κερδίζουμε μια ώρα παραπάνω ηλιακό φως κάθε μέρα και συνεπώς εξοικονομούμε μεγάλα ποσά ενέργειας.  Συνολικά κατά τους επτά μήνες της θερινής ώρας εξοικονομούμε 210 ώρες ηλεκτρικής ενέργειας εκμεταλλευόμενοι τον ήλιο.

Αφενός η ηλιοφάνεια και η «μεγάλη» ημέρα έχουν ευεργετικά αποτελέσματα για την ανθρώπινη ψυχολογία κι αφετέρου διότι παρατείνεται συνολικά η τουριστική περίοδος και επωφελείται το εμπόριο και οι τουριστικές επιχειρήσεις.

Ειδικά τα τελευταία χρόνια υπάρχει μεγάλο ρεύμα κατά της μετακίνησης των δεικτών του ρολογιού κατά μία ώρα πίσω το χειμώνα, καθώς θεωρείται επιβλαβής για την υγεία.

Η διατήρηση μίας επιπλέον ώρας με φως ημέρας το απόγευμα οδηγεί, όπως υποστηρίζουν οι επιστήμονες, σε αύξηση των επιπέδων βιταμίνης D και ενθαρρύνει τον κόσμο να ασκείται περισσότερο.

Σχεδόν ο μισός πληθυσμός του πλανήτη έχει χαμηλότερα των βέλτιστων επίπεδα βιταμίνης D, η έλλειψη της οποίας είναι παράγοντας κινδύνου για ραχίτιδα.

Οι υπέρμαχοι της θερινής ώρας υποστηρίζουν ότι η διατήρησή της ενθαρρύνει τους ανθρώπους να βγαίνουν από το σπίτι και να αθλούνται, σε αντίθεση με τη χειμερινή ώρα κατά την οποία προτιμά να μένει μέσα.

Παράλληλα, οι επιστήμονες υποστηρίζουν πως η αλλαγή ώρας βοηθά τον οργανισμό να υποδεχθεί σταδιακά την εναλλαγή των εποχών, χωρίς να διαταραχθεί το βιολογικό ρολόι.

Τα επιχειρήματα της Κομισιόν

Η ιδέα πίσω από αυτό το μέτρο δεκαετιών είναι ότι με την αλλαγή της ώρας προσαρμόζουμε το σώμα μας στο φυσικό φως και ακόμη πως θα εξοικονομούμε ενέργεια, ένα επιχείρημα που πλέον τίθεται υπό αμφισβήτηση.

Οι μελέτες που αναλύθηκαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποδηλώνουν οριακή εξοικονόμηση από 0,5% έως 2,5% στη χρήση ηλεκτρικής ενέργειας. Είναι αλήθεια ότι ίσως είναι ευκολότερο όταν πηγαίνουμε στην εργασία το πρωί με φως, αλλά αυτό σημαίνει ότι επιστρέφουμε όταν είναι πλέον σκοτεινά.

Στην ευρύτερη συζήτηση έχουν προστεθεί και επιπτώσεις στην υγεία, όπως πολλοί άνθρωποι αναφέρουν ότι αισθάνονται πιο κουρασμένοι και αντιμετωπίζουν μεγαλύτερη δυσκολία συγκέντρωσης στις ημέρες που ακολουθούν την αλλαγή.

Η πρόταση της Επιτροπής έγινε έπειτα από πανευρωπαϊκή έρευνα για το θέμα, που το 84% των ερωτηθέντων απάντησε θετικά στην κατάργηση του μέτρου της αλλαγής.

Η Κομισιόν υιοθετεί την άποψη ότι εν έτει 2018 η θερινή ώρα δεν επιτελεί κάποιον ιδιαίτερο σκοπό και δη την εξοικονόμηση ενέργειας.

Όπως υποστηρίζει, μελέτες δείχνουν ότι η εξοικονόμηση ενέργειας είναι πλέον οριακή και ολοένα και συχνότερα οι πολίτες διαμαρτύρονται για τις αρνητικές επιπτώσεις της αλλαγής ώρας στην υγεία.