Πάνω από 40 χρόνια μετά την ανάληψη των πρώτων πρωτοβουλιών για την απαγόρευση της χρήσης των PCB (πολυχλωριωμένα διφαινύλια), οι χημικοί ρύποι παραμένουν μια θανατηφόρα απειλή για τα ζώα στην κορυφή της τροφικής αλυσίδας.
Μια νέα μελέτη, που μόλις δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Science, δείχνει ότι οι σημερινές συγκεντρώσεις PCBs θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην εξαφάνιση του μισού πληθυσμού των φαλαινών – δολοφόνων από τις περιοχές με τις μεγαλύτερες μολύνσεις σε διάστημα μόλις 30 έως 50 ετών.
Οι φάλαινες δολοφόνοι (Orcinus orca) αποτελούν τον τελευταίο σύνδεσμο σε μια μακρά αλυσίδα τροφίμων και συγκαταλέγονται στα θηλαστικά με το υψηλότερο επίπεδο PCB στον ιστό τους. Οι ερευνητές έχουν μετρήσει τιμές ύψους 1300 χιλιοστογράμμων ανά κιλό στον λιπώδη ιστό (blubber) των φαλαινών.
Για λόγους σύγκρισης, ένας μεγάλος αριθμός μελετών δείχνει ότι τα ζώα με επίπεδα PCB τόσο χαμηλά όσο 50 χιλιοστόγραμμα ανά κιλό ιστού μπορεί να παρουσιάζουν σημάδια στειρότητας και σοβαρές επιπτώσεις στο ανοσοποιητικό σύστημα.
Μαζί με ένα ευρύ φάσμα διεθνών πανεπιστημίων και ερευνητικών ιδρυμάτων, οι ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Aarhus έχουν τεκμηριώσει ότι ο αριθμός των φαλαινών δολοφόνων μειώνεται ραγδαία σε 10 από τους πληθυσμούς των 19 φονικών φαλαινών που ερευνήθηκαν και ότι το είδος μπορεί να εξαφανιστεί εξ ολοκλήρου από διάφορες περιοχές εντός λίγες δεκαετίες.
Οι φάλαινες δολοφόνων απειλούνται ιδιαίτερα σε περιοχές με έντονη ρύπανση, όπως τα νερά κοντά στη Βραζιλία, το Στενό του Γιβραλτάρ και γύρω από το Ηνωμένο Βασίλειο και τα βρετανικά νησιά, ενώ εκτιμούν ότι ο υπόλοιπος πληθυσμός μετράει λιγότερες από 10 φάλαινες δολοφόνους.
Τα PCB συσσωρεύονται στην τροφική αλυσίδα
Η φάλαινα είναι ένα από τα πιο διαδεδομένα θηλαστικά στη γη και βρίσκεται σε όλους τους ωκεανούς του πλανήτη. Αλλά σήμερα, μόνο οι πληθυσμοί που ζουν στις λιγότερο μολυσμένες περιοχές περιλαμβάνουν μεγάλο αριθμό ατόμων. Η υπεραλίευση και ο τεχνητός θόρυβος μπορούν επίσης να επηρεάσουν την υγεία των ζώων, αλλά τα PCB μπορούν να έχουν δραματική επίδραση στην αναπαραγωγή και το ανοσοποιητικό σύστημα των φαλαινών δολοφόνων.
Η διατροφή των φαλαινών περιλαμβάνει μεγάλα και μικρά ψάρια, στα οποία τα συσσωρευμένα PCB αποθηκεύονται σε διαδοχικά επίπεδα της τροφικής αλυσίδας. Αυτοί οι πληθυσμοί φαλαινών έχουν τις υψηλότερες συγκεντρώσεις PCB και είναι εκείνοι που διατρέχουν τον υψηλότερο κίνδυνο εξαφάνισης.
Τα PCB έχουν χρησιμοποιηθεί σε όλο τον κόσμο από τη δεκαετία του 1930. Πάνω από ένα εκατομμύριο τόνοι PCB παρήχθησαν και χρησιμοποιήθηκαν, μεταξύ άλλων, σε ηλεκτρικά εξαρτήματα και πλαστικά. Μαζί με το DDT και άλλα οργανικά εντομοκτόνα, τα PCB έχουν εξαπλωθεί στους ωκεανούς.
Μέσα από τη δεκαετία του 1970 και του 1980, τα PCB απαγορεύτηκαν σε πολλές χώρες και το 2004, μέσω της Σύμβασης της Στοκχόλμης, περισσότερες από 90 χώρες δεσμεύθηκαν να καταργήσουν και να διαθέσουν τα μεγάλα αποθέματα PCB. Τα PCB αποσυντίθενται αργά στο περιβάλλον.
Επιπλέον, τα PCBs περνούν από το πλούσιο σε λίπος γάλα της μητέρας στους απογόνους. Αυτό σημαίνει ότι οι επικίνδυνες ουσίες παραμένουν στο σώμα των ζώων, αντί να απελευθερώνονται στο περιβάλλον όπου τελικά αποθέτουν ή υποβαθμίζουν.
Η κατάσταση είναι χειρότερη στους ωκεανούς γύρω από τη Βραζιλία, το Στενό του Γιβραλτάρ, τον βορειοανατολικό Ειρηνικό και γύρω από το Ηνωμένο Βασίλειο. Τα μοντέλα δείχνουν ότι οι πληθυσμοί έχουν σχεδόν μειωθεί κατά το ήμισυ κατά τη διάρκεια του μισού αιώνα, όπου υπήρχαν τα PCB.
με Αριθμό Μητρώου 12691
