ΑΣΦΑΛΤΟΥΧΟΣ ΑΜΜΟΣ: Γεωπολιτική και στο βάθος … το περιβάλλον

Του Κώστα Κέντζου

Τα κοιτάσματα ασφαλτούχου άμμου (αλλά και σχιστολιθικού πετρελαίου και αερίου), που χάρη στην τεχνολογική πρόοδο μπορούν τώρα να αξιοποιηθούν αποδίδοντας μέχρι και 90% των υδρογονανθράκων που περιέχουν, πρόκειται να παίξουν τις επόμενες δεκαετίες σημαντικό ρόλο στο ενεργειακό ζήτημα και τις αντιθέσεις που σχετίζονται μ’ αυτό.

Η ύπαρξη τεράστιων κοιτασμάτων στη Βόρεια Αμερική σηματοδοτεί για ΗΠΑ και Καναδά μια γεωπολιτικής σημασίας μελλοντική απεξάρτηση από τις εισαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου, ενώ τα φημολογούμενα ακόμα μεγαλύτερα κοιτάσματα στη Σιβηρία υπόσχονται ενίσχυση του ρωσικού παρ’αγοντα στην ενεργειακή σκακιέρα.

Η προέλευση

Στην πολιτεία Αλμπέρτα του Καναδά, μέρος του πυθμένα μιας μεγάλης θάλασσας που κάλυπτε τμήμα της Βόρειας Αμερικής την Κρητιδική γεωλογική περίοδο, υπάρχουν σημαντικά κοιτάσματα ασφαλτούχου άμμου. Πρόκειται για ένα από τα λίγα μέρη στον κόσμο όπου είναι δυνατή η επιφανειακή εξόρυξη, καθώς το κοίτασμα βρίσκεται μόλις μερικές δεκάδες μέτρα κάτω από την επιφάνεια.

Η ασφαλτούχος άμμος σχηματίστηκε από το «σιγοψήσιμο» (από τη φυσική θερμότητα) οργανικών υλικών που συσσωρεύτηκαν και στη συνέχεια καλύφθηκαν από όγκους χωμάτων στο μακρινό γεωλογικό παρελθόν.

Το αποτέλεσμα ήταν η δημιουργία ασφάλτου, μιας πισσώδους, εξαιρετικά παχύρρευστης μορφής πετρελαίου. Η άσφαλτος καλύπτει συσσωματώματα κόκκων άμμου, μαζί με άργιλο και μικρή ποσότητα νερού, υλικά που πρέπει να αφαιρεθούν πριν γίνει παραπέρα επεξεργασία των υδρογονανθράκων.

Ενα τυπικό ορυκτό ασφαλτούχου άμμου περιέχει 73% άμμο, 12% άσφαλτο, 10% άργιλο και 5% νερό. Ο διαχωρισμός των υλικών αυτών σχηματίζει λίμνες τοξικών αποβλήτων.

Η διαδικασία εξόρυξης

Τεράστια φορτηγά μεταφέρουν το ορυκτό στο θραυστήρα και από κει με κυλιόμενο ιμάντα σε μια κωνική κατασκευή σαν αντεστραμμένο χωνί, ύψους τριών ορόφων, στην οποία μέσα σε 30 λεπτά γίνεται ο διαχωρισμός της ασφάλτου.

Αυτό που προκύπτει είναι ένας μαύρος κολλώδης αφρός, που συλλέγεται και οδηγείται σε ένα μίνι διυλιστήριο, όπου θερμαίνεται σε υψηλή θερμοκρασία, ώστε να διασπαστούν τα μεγάλα μόρια των υδρογονανθράκων και να σχηματιστεί ένα πιο λεπτόρρευστο μείγμα, το ντίλμπιτ (αραιωμένη άσφαλτος), που μπορεί να μεταφερθεί με αγωγούς στα διυλιστήρια των ΗΠΑ.

Οι λίμνες τοξικών αποβλήτων σχηματίζονται από το υδαρές μείγμα που μένει στο διαχωριστή. Τα μαύρα ορυχεία ασφαλτούχου άμμου, με τα διασπαρμένα μπλοκ φωτεινού κίτρινου θειαφιού (επίσης κατάλοιπο της επεξεργασίας), είναι ήδη αρκετά μεγάλα ώστε να φαίνονται από το Διάστημα.

Τα κέρδη

Σήμερα, στην Αλμπέρτα παράγονται 2 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου τη μέρα, ποσότητα που αντιστοιχεί στο 5% της κατανάλωσης στις ΗΠΑ. Πέρα από τα αμερικανικά και καναδικά κεφάλαια που εκμεταλλεύονται τα κοιτάσματα και μετράνε κέρδη δισεκατομμυρίων δολαρίων, είσοδο έχουν κάνει και κινεζικά κεφάλαια.

Η έκταση και ο ρυθμός εκμετάλλευσης των κοιτασμάτων ασφαλτούχου άμμου της Αλμπέρτα, από τα οποία μόνο το 2012 έγινε εξαγωγή πετρελαίου αξίας 55 δισεκατομμυρίων δολαρίων, θα εξαρτηθούν σε μεγάλο βαθμό και από το αν θα ολοκληρωθεί ο αγωγός Keystone, με την κατασκευή και του τελευταίου τμήματος, γνωστού ως Keystone XL, το οποίο θα οδηγεί το συνθετικό αργό πετρέλαιο έως το Τέξας και τα διυλιστήρια του Κόλπου του Μεξικού.

Υπάρχουν βέβαια και εναλλακτικές λύσεις με άλλους αγωγούς, ή (μεγαλύτερου κόστους) μεταφορά σιδηροδρομικώς.

Το κόστος

Η παραγωγή πετρελαίου από ασφαλτούχο άμμο, αν και είναι πια οικονομικά συμφέρουσα, έχει μεγαλύτερο κόστος από την εξόρυξη πετρελαίου και φυσικού αερίου, ενώ επιβαρύνει και το περιβάλλον με περισσότερους ρύπους του φαινομένου του θερμοκηπίου καθώς καταναλώνονται καύσιμα για τη μεταφορά και επεξεργασία του ορυκτού.

Σύμφωνα με ορισμένους επιστήμονες, η απελευθέρωση του άνθρακα που περιέχεται στην ασφαλτούχο άμμο της Αλμπέρτα, επιπρόσθετα του άνθρακα που περιέχουν τα συμβατικά αποθέματα υδρογονανθράκων, θα οδηγήσει σε τέτοιες συγκεντρώσεις διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα, που η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας κατά 2 βαθμούς Κελσίου θα γίνει αναπόφευκτη, με όλες τις συνέπειες που θα έχει μια τόσο μεγάλη υπερθέρμανση (αύξηση στάθμης της θάλασσας, καταστροφικότεροι τυφώνες και καταιγίδες, ξηρασία σε εκτεταμένες περιοχές κ.τ.λ.).

Στη συζήτηση για την αξιοποίηση των κοιτασμάτων ασφαλτούχου άμμου, σχιστολιθικού πετρελαίου και αερίου, οι επιπτώσεις στο περιβάλλον είναι σχεδόν εκτός θέματος…