Τα Κανάρια Νησιά, μια αυτόνομη επαρχία της Ισπανίας στον Ατλαντικό, δυτικά του Μαρόκου, εκτείνονται σε μήκος 500 χιλιομέτρων, σε ένα αρχιπέλαγος ανάλογο με εκείνο του συμπλέγματος της Χαβάης. Η προέλευσή τους είναι ηφαιστειογενής, αλλά οι επιστήμονες δεν είχαν καταλήξει στις λεπτομέρειες της διαδικασίας.
του Κώστα Κέντζου
Οταν το μάγμα ξεπήδησε ξανά τον Οχτώβρη του 2011 από μια ρωγμή στον ωκεάνιο φλοιό στα ανοιχτά του Ελ Χιέρο, του νεότερου και πιο δυτικού νησιού, οι ηφαιστειολόγοι ξανοίχτηκαν στη θάλασσα, αναζητώντας απαντήσεις. Βρήκαν παράξενες μαύρες πέτρες, μερικές στο μέγεθος μπάλας ποδοσφαίρου, να επιπλέουν δίπλα στα σημεία που ανάβλυζαν θειούχα αέρια. Μάζεψαν μερικές από αυτές τις «ελαφρόπετρες» για να τις εξετάσουν.
Είναι σπάνιο, αλλά όχι χωρίς προηγούμενο, αφρώδες μάγμα να στερεοποιηθεί σε ελαφρόπετρα. Ομως, στις συγκεκριμένες πέτρες υπήρχε κάτι ιδιαίτερο. Εμοιαζαν με καρύδες, μαύρες και ηφαιστειογενείς απέξω και λευκές και ιζηματογενείς στο εσωτερικό τους, με αρκετές παγιδευμένες φυσαλίδες, ώστε να τις κάνουν ελαφρές σαν αφρολέξ.
Στο ανοιχτόχρωμο εσωτερικό τους βρίσκονταν παγιδευμένοι κρύσταλλοι χαλαζία, αλλά και δομές με ομοιόμορφη κατεύθυνση, περιείχαν δηλαδή αναμενόμενα ορυκτά και σχηματισμούς που συναντά κανείς σε ιζηματογενή πετρώματα. Το μάγμα συνήθως μπορεί να λιώσει τα ιζηματογενή πετρώματα και να παρασύρει ένα μέρος τους στην επιφάνεια.
Στη συγκεκριμένη περιοχή, το μάγμα είχε περάσει από ένα στρώμα ιζηματογενών πετρωμάτων πάχους 1,5 χιλιομέτρου, που βρίσκεται 6,5 χιλιόμετρα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Καθώς το μάγμα συνέχιζε να ανεβαίνει συναντήθηκε με το θαλασσινό νερό αρκετά γρήγορα, ώστε να παγώσει μέσα του περίπου το 10% των ιζηματογενών πετρωμάτων που παρέσυρε.
Τα ιζήματα περιείχαν και απολιθώματα μονοκύτταρων οργανισμών (κοκκολιθοφόρα). Αυτά ήταν που επέτρεψαν να δοθεί τελικά απάντηση στο ερώτημα, που παρέμενε αναπάντητο επί δεκαετίες, δηλαδή πώς ακριβώς τα Κανάρια Νησιά αναδύθηκαν από τα βάθη του ωκεανού.
Οι ερευνητές προσδιόρισαν την ηλικία των απολιθωμάτων βασισμένοι στα διαφορετικά σχέδια μικροσκοπικών πλακών που ανέπτυξε αυτό το είδος μικροοργανισμού καθώς εξελισσόταν. Με βάση το νεότερο κοκκολιθοφόρο που βρέθηκε στα ιζήματα, η ηφαιστειακή δραστηριότητα σχημάτισε το Ελ Χιέρο πριν από περίπου 2,5 εκατομμύρια χρόνια. Αντίθετα, το πιο ανατολικό από τα Κανάρια, έχει ιζήματα ηλικίας 20 εκατομμυρίων ετών.
Αυτό σημαίνει ότι η σειρά «γέννησης» των νησιών είναι από τα ανατολικά προς τα δυτικά. Αρα τα Κανάρια Νησιά πρέπει να σχηματίστηκαν καθώς η ηπειρωτική πλάκα μετακινούνταν προς τα ανατολικά, πάνω από ένα σταθερό θάλαμο μάγματος βαθιά μέσα στο μανδύα της Γης, που περιοδικά έστελνε λάβα προς την επιφάνεια μέσα από ρωγμές που εμφανίζονταν, σχηματίζοντας ένα νησί κάθε φορά.
με Αριθμό Μητρώου 12691
