Αρχική Ειδήσεις Αντιπαραθέσεις καθυστερούν σημαντικά την κατασκευή τριών γιγαντιαίων τηλεσκοπίων

Αντιπαραθέσεις καθυστερούν σημαντικά την κατασκευή τριών γιγαντιαίων τηλεσκοπίων

0
Διαφήμιση

του Κώστα Κέντζου

Επί 15 χρόνια, τρεις ανταγωνιζόμενες ομάδες αστρονόμων κυνηγούν το ίδιο όνειρο: Την κατασκευή του μεγαλύτερου επίγειου οπτικού τηλεσκοπίου. Οι συσκευές αυτές θα είναι τρεις φορές μεγαλύτερες από το μεγαλύτερο σημερινό οπτικό τηλεσκόπιο και ίσως ικανές να δώσουν φωτογραφίες πλανητών που περιφέρονται γύρω από άλλα άστρα, να δουν ακόμη πιο βαθιά μέσα στο παρελθόν του ορατού σύμπαντος. Το συνολικό κόστος κατασκευής τους πλησιάζει τα 4 δισεκατομμύρια δολάρια.

Οι αντιπαραθέσεις μεταξύ των τριών επιστημονικών ομάδων και των ιδρυμάτων που τις στηρίζουν, ιδίως των δύο αμερικανικών, σε συνδυασμό με την πολύχρονη οικονομική κρίση, που έχει μειώσει τα διαθέσιμα κονδύλια, έχουν οδηγήσει σε μεγάλες καθυστερήσεις. Για κανένα από τα τρία τηλεσκόπια δεν είναι ασφαλής η πρόβλεψη ολοκλήρωσης της κατασκευής του, αλλά και δυνατότητας λειτουργίας του όταν θα είναι έτοιμο.

Στο μεγάλο νησί της Χαβάης, μια γωνιά της τεράστιας κορυφής του όρους Μάουνα Κέα έχει ισοπεδωθεί για να εγκατασταθεί το Τηλεσκόπιο Τριάντα Μέτρων (ΤΤΜ). Το σύνθετο κάτοπτρό του, διαμέτρου 30 μέτρων, θα απαρτίζεται από 492 κάτοπτρα με σχήμα κανονικού εξαγώνου, με διάμετρο 1,44 μέτρα το καθένα, που θα τοποθετηθούν σε μια κατασκευή ύψους 18 ορόφων, μέσα στο ανενεργό ηφαίστειο. Το έργο έχει πάρει άδεια κατασκευής, αν και ακόμα αντιμετωπίζει εμπόδια από ορισμένους περιβαλλοντολόγους και από ντόπιους, που θεωρούν ότι θίγεται ο …θρησκευτικός χαρακτήρας του βουνού.

Το Κάλτεκ (Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια) και το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, που ελέγχουν τον οργανισμό για την κατασκευή του τηλεσκοπίου, έχουν εξασφαλίσει το μεγαλύτερο μέρος από το 1,5 δισεκατομμύριο δολάρια που θα στοιχίσει, με κεφάλαια από διεθνείς συνεργασίες με την Ινδία, την Κίνα, την Ιαπωνία και τον Καναδά. Υπολείπεται ένα ποσό 270 εκατομμυρίων για να ολοκληρωθεί κάποια στιγμή μέσα στις αρχές της επόμενης δεκαετίας.

Το ελαφρώς μικρότερο Γιγαντιαίο Μαγγελανικό Τηλεσκόπιο (ΓΜΤ), διαμέτρου 24,5 μέτρων, κατασκευάζεται από το αμερικανικό ίδρυμα Κάρνεγκι και τους συνεταίρους του στη Χιλή, στο Παρατηρητήριο Λας Καμπάνας. Θα απαρτίζεται από 7 κυκλικά κάτοπτρα διαμέτρου 8,4 μέτρων το καθένα, με τα έξι από αυτά να περιβάλλουν το κεντρικό σαν πέταλα λουλουδιού, τεχνολογία διαφορετική και ασύμβατη με τα πολυάριθμα μικρά κάτοπτρα του ΤΤΜ. Τέσσερα από τα κάτοπτρα είναι ήδη έτοιμα σε εργαστήριο στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνα. Η κατασκευή κατόπτρων διαμέτρου μεγαλύτερης των 10 μέτρων χωρίς παραμορφώσεις είναι πολύ δύσκολη υπόθεση, γι’ αυτό και για τα γιγαντιαία τηλεσκόπια προτιμάται η χρήση πολυάριθμων μικρών κατόπτρων.

Το μικρότερο μέγεθος και η απλούστερη κατασκευή του ΓΜΤ συνοδεύονται από ένα ανάλογα μικρότερο κόστος, που υπολογίζεται να μην ξεπεράσει το 1 δισ. δολάρια. Το Κάρνεγκι έχει εξασφαλίσει χρηματοδότηση από πανεπιστήμια της Νότιας Κορέας, της Αυστραλίας και της Βραζιλίας, καθώς και από αμερικανικά πανεπιστήμια, αλλά έχει συγκεντρώσει μέχρι τώρα μόνο το μισό του απαραίτητου ποσού. Αν δεν υπάρξουν περαιτέρω καθυστερήσεις, το ΓΜΤ θα αρχίσει να λειτουργεί το 2022.

Επίσης στη Χιλή, δώδεκα ώρες δρόμο μακριά από το Λας Καμπάνας, βρίσκεται το Σέρο Αρμαζόνες, το βουνό που έχει καθαρό ουρανό 89% των ημερών του έτους. Εκεί θα κατασκευαστεί το Ευρωπαϊκό Εξαιρετικά Μεγάλο Τηλεσκόπιο (ΕΕΜΤ). Σε αυτήν την τοποθεσία σκόπευε το Κάλτεκ να κατασκευάσει το ΤΤΜ, πριν τελικά αποφασίσει να επιλέξει το βόρειο ημισφαίριο.

Σήμερα, υπάρχει ένας φρεσκοασφαλτωμένος δρόμος που οδηγεί στη φαλακρή κορυφή του βουνού, όπου με τη βοήθεια δυναμίτη και βαριών μηχανημάτων εκσκαφής έχει δημιουργηθεί μια επίπεδη επιφάνεια σε μέγεθος ποδοσφαιρικού γηπέδου. Ορατό στα ανατολικά είναι το ηφαίστειο Λουλαϊλάκο των Ανδεων, ύψους 6.723 μέτρων. Με κάτοπτρο συνολικής διαμέτρου 39 μέτρων, το ΕΕΜΤ θα είναι το μεγαλύτερο απ’ όλα τα τηλεσκόπια επόμενης γενιάς. Οπως το ΤΤΜ, θα απαρτίζεται από εξαγωνικά κάτοπτρα (798 τον αριθμό).

Το Δεκέμβρη του 2014, το Ευρωπαϊκό Νότιο Παρατηρητήριο, ο ευρωπαϊκός οργανισμός για την αστρονομική έρευνα στο νότιο ημισφαίριο, αποφάσισε να προχωρήσει στην πρώτη φάση κατασκευής, ενώ για τη δεύτερη φάση δεν έχουν εξασφαλιστεί πόροι. Το συνολικό κόστος κατασκευής προβλέπεται να είναι 1,1 δισ. ευρώ και η ημερομηνία έναρξης λειτουργίας το 2024.

Οταν κατασκευαστούν τα τρία τηλεσκόπια, εκτός από την ξεχωριστή τους λειτουργία, θα έχουν και συνεργιστικό αποτέλεσμα, αφού το ΕΕΜΤ θα εξειδικευτεί στο να ζουμάρει για να δίνει υψηλής ανάλυσης φωτογραφίες μικρών περιοχών του ουρανού, το ΓΜΤ θα χρησιμοποιείται κυρίως για αστρονομία ευρέος πεδίου, ενώ το ΤΤΜ θα επιτρέπει την παρακολούθηση διαφορετικού τμήματος του ουρανού, αφού θα βρίσκεται στο άλλο ημισφαίριο.

Ο αστρονόμος Ρομπέρτο Γκιλμόζι, του ΕΕΜΤ, θεωρεί ότι αν είχαν ξεκινήσει να κατασκευάζονται δύο, αντί τρία γιγαντιαία τηλεσκόπια, τώρα και τα δύο θα πλησίαζαν στην ολοκλήρωσή τους και μάλιστα με κόστος αρκετών εκατοντάδων εκατομμυρίων δολαρίων λιγότερο.

Οσον αφορά στα δύο αμερικανικά τηλεσκόπια, ΤΤΜ και ΓΜΤ, δεν έχουν εξασφαλίσει τα κονδύλια για τη λειτουργία τους από τη στιγμή που θα ολοκληρωθεί η κατασκευή τους και οι αρμόδιοι ελπίζουν ότι θα συνδράμει η κυβέρνηση των ΗΠΑ. Το κόστος λειτουργίας του καθενός εκτιμάται σε αρκετές δεκάδες εκατομμύρια κατ’ έτος.

Διαφήμιση