Το Συμβούλιο Υπουργών Πολιτισμού της ΕΕ υιοθέτησε συμπεράσματα για την πολιτιστική κληρονομιά ως στρατηγικό πόρο για μια βιώσιμη Ευρώπη. Στο πλαίσιο της Ελληνικής Προεδρίας το πρώτο εξάμηνο του 2014.
Για πρώτη φορά στο κείμενο αυτό, που πλέον αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της ευρωπαϊκής έννομης τάξης, αναγνωρίζεται η πολιτιστική κληρονομιά ως ένα σύνολο πόρων με περιβαλλοντική, κοινωνική και οικονομική αξία, η βιώσιμη διαχείριση, των οποίων αποτελεί στρατηγική επιλογή για τον 21ο αιώνα.
Τα κράτη-μέλη οφείλουν να ενσωματώσουν στις επιμέρους πολιτικές τους ως οριζόντια διάσταση την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, να κινητοποιήσουν το σύνολο των διαθέσιμων πόρων, και να
ασκήσουν συμμετοχικές πολιτικές σε άμεση συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα και την κοινωνία των πολιτών. Σημειωτέον ότι το πλαίσιο αυτό αποτελεί κρίσιμο κριτήριο για την χρηματοδότηση των προγραμμάτων σύγκλισης των Διαρθρωτικών Ταμείων της ΕΕ.
Αν προσπαθήσουμε να αναζητήσομε το optimum των περιπτώσεων, προκειμένου να τύχει εφαρμογής το ανωτέρω θεσμικό πλαίσιο, δύσκολα θα εντοπίζαμε καλλίτερο παράδειγμα από αυτό της προστασίας, αποκατάστασης, ανάδειξης και διαχείρισης του πρώην Βασιλικού Κτήματος στο Τατόι.
Ενός μοναδικού, για την ελληνική πραγματικότητα, ιστορικού συνόλου, με πολύ ενδιαφέροντα κτήρια και διαμορφώσεις, που συνιστούν εξοχικό τόπο διαμονής και αγρόκτημα, δομημένου σε ένα φυσικό περιβάλλον ιδιαιτέρου κάλλους στους πρόποδες της Πάρνηθας, χαρακτηριστικού για την Αττική και το αττικό πολιτιστικό τοπίο.
Το Κτήμα από το 1872 και μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1940 φιλοξένησε την παραθεριστική κατοικία της Ελληνικής Βασιλικής Οικογένειας, ενώ στη συνέχεια τη μόνιμη κατοικία της, μέχρι τις 13-12-1967, οπότε και εγκαταλείφθηκε.
Ο χώρος διαμορφώθηκε σύμφωνα με τα πρότυπα των μεγάλων αντίστοιχων κτημάτων του εξωτερικού. Το κτήριο του ανακτόρου οικοδομήθηκε στο πρότυπο μιας από τις επαύλεις στα ανάκτορα του Πέτερχοφ, έργο του αρχιτέκτονα Adam Menelaus, για τον τσάρο Νικόλαο τον Α΄ και την οικογένειά του.
Το Κτήμα με το σύνολο των κτιρίων του και τον εξοπλισμό τους περιήλθε στο Ελληνικό Δημόσιο τρεις φορές:
• το 1924, με την ανακήρυξη της Α΄ Ελληνικής Δημοκρατίας, οπότε και κατασχέθηκε το σύνολο της Βασιλικής Περιουσίας.
• Το 1973, οπότε η Χούντα των Συνταγματαρχών δήμευσε και πάλι τη Βασιλική Περιουσία.
• Το 1994, όταν δημεύθηκε όλη η βασιλική περιουσία χωρίς καμία αποζημίωση. Ωστόσο, μετά από προσφυγή του τέως Βασιλιά Κωνσταντίνου στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, η Βασιλική Οικογένεια αποζημιώθηκε και το Τατόι περιήλθε, το Μάρτιο του 2003, στην κυριότητα του Ελληνικού Κράτους.
Είχε μεσολαβήσει πλέον αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα από το Δημοψήφισμα του Δεκεμβρίου του 1974 για να αμβλυνθούν οι πολιτικές εμμονές και οι ιδεοληψίες, οι οποίες σε μεγάλο βαθμό οδήγησαν στην αμηχανία ή και στην αδιαφορία της Πολιτείας για την τύχη του Κτήματος, το οποίο εν τω μεταξύ γνώρισε την εγκατάλειψη, την δήωση και την απαξίωση.
Αν υπάρχει ένα έργο στην Αττική που πρέπει να χρηματοδοτηθεί στο πλαίσιο της προσεχούς Προγραμματικής Περιόδου 2014-2020 αυτό είναι το Τατόι.
Να καταστεί σαφές ότι αποτελεί ένα μοναδικής αξίας πολιτιστικό αγαθό, το οποίο πρέπει να αναδειχθεί με τρόπο πρότυπο, που να εξασφαλίζει διαχειριστική αυτοτέλεια και επάρκεια πόρων. Και αυτό μπορεί να γίνει εφ΄όσον αναπτυχθούν συνέργειες του δημοσίου με τον ιδιωτικό τομέα.
Να αποδοθούν εκείνες οι πολιτιστικές χρήσεις που θα μετατρέψουν το Κτήμα σε πόλο έλξης χιλιάδων επισκεπτών, όπως συμβαίνει σε αντίστοιχα σύνολα, όπου Γης.
Να δοθούν συγχρόνως δυνατότητες επανεκκίνησης της παραγωγής, όπως επί Βασιλείας – θυμόμαστε το κρασί και το βούτυρο Τατοΐου- και εφαρμογής καινοτόμων προγραμμάτων παραγωγής βιολογικών προϊόντων.
Σύμφωνα με το ισχύον ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο, που προαναφέραμε, τα κράτη-μέλη οφείλουν να κινητοποιήσουν το σύνολο των διαθέσιμων πόρων και να ασκήσουν συμμετοχικές πολιτικές σε άμεση συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα και την κοινωνία των πολιτών.
Στην περίπτωση του Τατοΐου η συνεργασία της κοινωνίας των πολιτών είναι δεδομένη. Όσον αφορά στις συμπράξεις δημοσίου και ιδιωτών, έχει ήδη εκδηλωθεί ενδιαφέρον για την δημιουργία πρότυπου αμπελώνα από οινοποιϊτικούς συνεταιρισμούς με συνεπακόλουθη αποκατάσταση και αναβίωση του οινοποιείου του Κτήματος.
Επίσης, consortia κτηνιάτρων και κτηνοτρόφων έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον για την ανάπτυξη της κτηνοτροφίας, και δη της αγελαδοτροφίας, εντός του Κτήματος.
Ελληνικές και μη πανεπιστημιακές σχολές που μελετούν την επιστήμη των τροφίμων έχουν ζητήσει να τους παρασχεθεί η δυνατότητα ανάπτυξης πρότυπων βιολογικών μονάδων καλλιέργειας. Άμεσο αποτέλεσμα η παραγωγή και η διάθεση διατροφικών προϊόντων με το brand name του Τατοΐου.
Τα συναρμόδια Υπουργεία, Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, καθώς και η Περιφέρεια Αττικής οφείλουν να εκπονήσουν άμεσα ένα επιχειρησιακό πρόγραμμα στοχευμένων και συστηματικών παρεμβάσεων αποκατάστασης του Κτήματος στο σύνολό του.
Αξιοποιώντας πλήρως τους πόρους της ΕΕ, είτε του ΕΣΠΑ 2014-2020 είτε των προγραμμάτων για την γεωργία, και προφανώς τις δυνατότητες των ΣΔΙΤ, χωρίς ιδεοληψίες και αγκυλώσεις, αλλά με σαφή κριτήρια και οριοθετημένο πλαίσιο.
Οι αρμόδιοι, και κυρίως ο Υπουργός Πολιτισμού, ως ο αποκλειστικά αποφασίζων δυνάμει του αρχαιολογικού νόμου για τον ιστορικό τόπο και τα κηρυγμένα μνημεία, δεν έχουν παρά να εφαρμόσουν καλές πρακτικές και διαχειριστικά πρότυπα γνωστά και καταγεγραμμένα.
Μια προσαρμογή του πλαισίου του Οργανισμού English Heritage του Ηνωμένου Βασιλείου στα δικά μας δεδομένα θα παρείχε μια εξαιρετικά πρόσφορη λύση.
Εξ ίσου αποτελεσματική είναι και η αξιοποίηση του διαχειριστικού προτύπου του τσαρικού ανακτόρου στην Αγία Πετρούπολη από ένα νομικό πρόσωπο εποπτευόμενο από το κεντρικό κράτος.
Και στις δύο περιπτώσεις περισσότερα από 10 εκ. άτομα ετησίως επισκέπτονται τα ανάκτορα, απολαμβάνουν τους κήπους, περνούν την ημέρα τους στους περιορισμένους, αλλά υψηλής ποιότητας, χώρους εστίασης, καταθέτουν αδιαμαρτύρητα το αντίτιμο του όχι ιδιαιτέρως χαμηλού εισιτηρίου.
Αγοράζουν ακατάπαυστα τα ποικίλα ευπώλητα είδη στα ιδιαίτερης αισθητικής πωλητήρια, δημιουργώντας έσοδα που εξασφαλίζουν σε μεγάλο βαθμό την οικονομική αυτοτέλεια των Διαχειριστικών Οργανισμών.
Οι προϋποθέσεις έχουν πλέον δημιουργηθεί. Αν η Πολιτεία τις εκμεταλλευθεί σωστά, η Αττική μπορεί να αποκτήσει ένα εξαιρετικά σημαντικό αναπτυξιακό πόρο, ένα μοναδικό προορισμό για έλληνες και ξένους επισκέπτες με απτά αποτελέσματα στην τοπική οικονομία, αλλά και ουσιαστική συνεισφορά στην εθνική οικονομία.
Τα παραπάνω στοιχεία εκφωνήθηκαν στην ετήσια εκδήλωση του Συλλόγου Φίλων Κτήματος Τατοΐου, στην αίθουσα του «Παρνασσού»
Πηγή: Καθημερινή
με Αριθμό Μητρώου 12691
