Η άγνωστη πλευρά του Ελβετού φιλέλληνα Μάγερ

του Νίκου Κορδόση

Το Μεσολόγγι, η Ιερή Πόλη, έχει τρεις άρρηκτους δεσμούς με την ΕΣΗΕΑ. Οι δύο ακούνε στα ονόματα των Μεσολογγιτών και εκ των ιδρυτικών μελών της Ενώσεως του Κωστή Παλαμά και του Γεώργιου Δροσίνη και ο τρίτος στο όνομα του πρωτεργάτη της Ελληνικής Δημοσιογραφίας του Ιωάννου – Ιάκωβου Μάγερ.

Φαντάζομαι ότι αυτά τα δεδομένα θα είχε υπόψη της και η ερίτιμη κυρία Πρόεδρος όταν ευγενικά μου ζήτησε να είμαι και γω, ένας αυτόχθων Μεσολογγίτης, ομιλητής, προκειμένου να αναφερθώ και να σκιαγραφήσω με ελάχιστα λόγια την προσωπικότητα του Μάγερ.

Για τον ελβετό αυτόν φιλέλληνα, ως προς την προηγούμενη της καθόδου του στην Ελλάδα περιπετειώδη ζωή του, ως προς το εάν και κατά πόσον υπήρξε φοιτητής Φαρμακευτικής ή Ιατρικής πολύ περισσότερο δε εάν έλαβε ανάλογο πτυχίο καθώς και για τον εν γένει χαρακτήρα του κατά την περίοδο της μετεφηβικής του ηλικίας, οι πληροφορίες μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα ήταν   αντικρουόμενες και αντιφατικές.

Από τα όσα όμως, γράφτηκαν σε μελέτες του 20ου αιώνα, αρχής γενομένης από το ημερολόγιο της τελευταίας πολιορκίας του Μεσολογγίου που επιμελήθηκε το 1926 ο Γεώργιος Δροσίνης, τα όσα στη συνέχεια αποκαλύφθηκαν και προ πάντων απ΄όσα διατήρησε η παράδοση στο Μεσολόγγι, προκύπτει ότι ο Ιωάννης – Ιάκωβος Μάγερ γεννήθηκε στη Ζυρίχη τον Μάρτιο του 1798 και γράφτηκε στα μητρώα του Σέφλισδορφ όπου ο πατέρας του ασκούσε το Ιατρικό και Φαρμακευτικό επάγγελμα.

Ο ίδιος το 1816 φέρεται να σπουδάζει σε Γερμανική Φαρμακευτική Σχολή ενώ το 1817 παντρεύεται την Σαλώμη Στάουμπ. Ο γάμος του αυτός δεν κράτησε περισσότερο από ένα χρόνο γιατί η Σαλώμη, επικαλούμενη εναντίον του κατηγορίες συκοφάντη, απατεώνα, σπάταλου και εγκαταλείψαντος την συζυγική στέγη, ήγειρε αγωγή διαζυγίου και έτσι το 1818 κηρύχθηκε δικαστικά ο γάμος τους λελυμένος.

Το 1821 που το φιλελληνικό κίνημα και η υπεράσπιση της ιδέας της ελευθερίας στην Ευρώπη είχαν κορυφωθεί, ο Μάγερ, ο «Σβίτσερος» όπως τον αποκαλούσαν στο Μεσολόγγι, ο απείθαρχος αλλά και ενθουσιώδης αυτός νέος, εμφορούμενος από ανάλογο πνεύμα ελευθερίας, άκουσε τον «αντίλαλο» της ελληνικής επανάστασης, «αποχαιρέτησε την πατρίδα του   και κατήλθε εις την αποτινάσσουσαν τα δεσμά της Ελλάδα» οδεύοντας προς το Μεσολόγγι όπου ανέπτυξε πολυσχιδείς δραστηριότητες και παρουσίασε μοναδικές ικανότητες και ιδιαίτερες αρετές σε τέτοιο βαθμό ώστε οι προεστοί της πόλης τον πολιτογράφησαν δημότη του Μεσολογγίου.

Εν τω μεταξύ, και αφού προηγουμένως ασπάσθηκε την Ορθοδοξία, ήλθε σε δεύτερο γάμο με την Μεσολογγίτισα Αλτάνη θυγατέρα Γεωργίου Ιγγλέση από την οποία απέκτησε δύο κόρες. Από τις πρώτες ενέργειες του Μάγερ στο Μεσολόγγι ήταν η ίδρυση και λειτουργία φαρμακείου και νοσοκομείου.

Αυτό το πέτυχε αφ΄ενός γιατί ο πεθερός του με μεγάλη προθυμία του παραχώρησε για τον σκοπό αυτό ένα μεγάλο οίκημα που το εξόπλισε μάλιστα με όλο το αναγκαίο υγειονομικό υλικό και αφ΄ετέρου γιατί είχε την αμέριστη συμπαράσταση της γυναίκας του Αλτάνης που βρίσκονταν στο πλευρό του αρχίατρου Έλστερ και νυχθημερόν τον βοηθούσε στο επίμοχθο έργο του.

Εκεί όμως που ο φλογερός και δραστήριος Ιωάννης – Ιάκωβος Μάγερ διακρίθηκε, ήταν η ίδρυση τυπογραφείου και η έκδοση εφημερίδας. Μιας εφημερίδας που εκδόθηκε σε ένα χειροκίνητο πιεστήριο με τα ανάλογα τυπογραφικά στοιχεία που είχε φέρει από το Λονδίνο στην Ελλάδα ο φιλέλληνας και υποστηρικτής της ελευθερίας του τύπου στρατηγός Στάνχοπ κατά παραγγελία του νεοσυσταθέντος εκείνη την εποχή φιλελληνικού κομιτάτου.

Έτσι αφού προσέλαβε ως διευθυντή του τυπογραφείου τον Δημήτριο Μεσθενέα και τυπογράφους τον Ιωάννη Πεπονή και Χρήστο Ντάγλα και αφού παραμονές Χριστουγέννων του 1823 δημοσίευσε ένα εξέχον κείμενο με τον τίτλο «Προκήρυξη» στο οποίο εξηγούσε την σημασία του Τύπου για την πολιτική διαπαιδαγώγηση των Ελλήνων κυκλοφόρησε από την 1η Ιανουαρίου του 1824 την πολυσέλιδη δισεβδομαδιαία εφημερίδα «Ελληνικά Χρονικά».

Επρόκειτο για την εφημερίδα της πολιορκίας η κυκλοφορία της οποίας σταμάτησε την 20η Φεβρουαρίου του 1826 που συνεπεία βομβαρδισμού ερειπώθηκε το κτίριο του τυπογραφείου. Ενός τυπογραφείου στις εγκαταστάσεις του οποίου το 1825 τυπώθηκε ο Ύμνος εις την Ελευθερία του Διονυσίου Σολωμού και σε έξι μόλις φύλλα η τετράγλωσση εφημερίδα «Ελληνικός Τηλέγραφος» που αποτελούσε το δημοσιογραφικό όργανο του Λόρδου Βύρωνα.

Όντας ο Μάγερ πολυδραστήριος και μαχητικός μετά τον θάνατο του Ιωάννη Τρικούπη (πατέρα του ιστορικού και πρωθυπουργού Σπυρίδωνος) διορίστηκε από τον Μαυροκορδάτο ως αντικαταστάτης του αποθανόντος. Μετά παρέλευση όμως μικρού χρονικού διαστήματος και αρθρογραφίας του στα «Ελληνικά Χρονικά» οι σχέσεις του Μάγερ με τον Μαυροκορδάτο έπαυσαν να είναι φιλικές, το ίδιο δε συνέβη και με τον Βύρωνα μετά του οποίου διίσταντο οι γνώμες τους περί ελευθεροτυπίας.

Κατ΄εξοχήν φιλελεύθερος ο Μάγερ, εύτολμος εκδότης, με συνέπεια στις απόψεις του, πραγματικός δημοσιογράφος, απαιτούσε με παρρησία η εφημερίδα να μην ανήκει στην οποιαδήποτε πολιτική φατρία, και τα δημοσιεύματά της να είναι στην κατεύθυνση της απόλυτης εξυπηρέτησης του λαού με την αλήθεια, το άπλετο φως και τον θαρραλέο έλεγχο.

Διακήρυττε την πλήρη ανεξαρτησία του τύπου σημείωνε δε σε σχετικό άρθρο του της 23ης Αυγούστου του 1824 : «Hμείς οι συντάκται ελευθέρας εφημερίδος και δι΄ ελεύθερον λαόν γράφοντες με την δικαιοσύνη και την ορθότητα, δεν φοβούμεθα ποτέ κανένα οποιοσδήποτε και αν είναι». Είναι χαρακτηριστικό άλλωστε και το τολμηρό άρθρο της 20ης Ιουλίου του 1824 με τον τίτλο «Η δημοσιότης είναι ψυχή της δικαιοσύνης» που αποτελεί και υιοθετημένο ρητό της ΕΣΗΕΑ.

Από της διακοπής των «Ελληνικών Χρονικών», δύο μήνες περίπου πριν το μεγάλο χαλασμό, ο Μάγερ ως γνήσιος δημοσιογράφος κρατούσε λεπτομερές ημερολόγιο των τραγικών ημερών του Μεσολογγίου. Δυστυχώς το βράδυ της Εξόδου, αυτής της ομόγνωμης, προμελετημένης και εθελούσιας πορείας προς τον θάνατο, ο Μάγερ χάθηκε, και μαζί του χάθηκε και ο θησαυρός του ημερολογίου της πολιορκίας.

Οι αφηγήσεις όσων επέζησαν φέρουν τον Μάγερ μεταξύ των προσώπων που έπαιξαν αποφασιστικό ρόλο στο δράμα της Εξόδου. Αφοσιωμένος στην ιδέα της ελευθερίας και πιστεύοντας στην Ελλάδα, αγωνίστηκε και βρήκε ηρωικό θάνατο αφού προηγουμένως είχε αποστείλει εκατοντάδες   άρθρα, γράμματα και περιγραφές της αποφάσεως των πολιορκημένων να πέσουν μέχρι ενός παρά να παραδοθούν.

Ο Μάγερ, κυρίες και κύριοι, ο θεμελιωτής της ιδέας της δημοσιογραφίας στην Ελλάδα την άσκησε αγωνιζόμενος σαν στρατιώτης και την χρησιμοποίησε σαν όπλο σε σκληρή και ένδοξη πάλη στο μέγα και καθαγιασμένο πεδίο του Μεσολογγίου. Την υπηρέτησε στην τελειότερη, την αρτιότερη, την πλέον ιδανική της έννοια και της έδωσε την φλόγα και το κύρος μιας αποστολής που δημιούργησε στους Έλληνες δημοσιογράφους βαρύτατες υποχρεώσεις που καλούνται σήμερα   να αποδείξουν ότι μπορούν να τις υπηρετούν.