Αρχική Καινοτομία Βιομιμητική…όταν ο άνθρωπος αντιγράφει τη φύση

Βιομιμητική…όταν ο άνθρωπος αντιγράφει τη φύση

0
Διαφήμιση

Ακόμα και οι οικολόγοι τείνουν να ξεχνούν πως η φύση, εκτός από ένα πολύτιμο μουσειακό «έκθεμα», που χρήζει προστασίας και σεβασμού, είναι και ένας εξαιρετικά πολυμήχανος εφευρέτης- απόδειξη ότι μέχρι στιγμής κανένα ανθρώπινο δημιούργημα δεν αγγίζει την τελειότητα των φυσικών μηχανισμών.

 Από πολύ νωρίς, ο άνθρωπος αντιμετώπισε το φυσικό περιβάλλον ως πηγή έμπνευσης, όταν αναζητούσε λύσεις σε προβλήματα της καθημερινότητας. Σήμερα, όμως, ο όρος «βιομιμητική» προσδιορίζει κάτι πιο συγκεκριμένο: μία ολοκληρωμένη φιλοσοφική θεωρία με πρακτικές εφαρμογές στην αρχιτεκτονική, το design, τη ρομποτική αλλά και τα οικονομικά και την κοινωνική ανάλυση. Ηλιακά πάνελ σε σχήμα φύλλου, μπαστούνια για τυφλούς, που εκπέμπουν υπερηχητικά κύματα όπως οι νυχτερίδες, συσκευές συγκέντρωσης νερού από την ομίχλη και φτερά αεροπλάνου που παραπέμπουν σε πτερύγια φάλαινας, δεν είναι παρά ελάχιστα παραδείγματα.

Για εκατοντάδες χρόνια- με αποκορύφωμα τη Βιομηχανική Επανάσταση-, τα ανθρώπινα επιτεύγματα θεωρούνταν σαφώς ανώτερα των φυσικών και η τεχνολογία παρουσιαζόταν ως πανάκεια για κάθε είδους πρόβλημα. Ωστόσο, η εποχή κυριαρχίας του ανθρώπου επί της φύσης φαίνεται ότι έχει τελειώσει οριστικά. Τις τελευταίες δεκαετίες το περιβάλλον έχει γίνει και πάλι αντικείμενο θαυμασμού και πηγή έμπνευσης, για τους καλλιτέχνες, την επιστημονική κοινότητα αλλά και όλους τους πολίτες.

Οι κάτοικοι των πόλεων διεκδικούν χώρους πρασίνου αντί για νέα εμπορικά κέντρα, ολοένα και περισσότεροι καταναλωτές επιλέγουν βιολογικά προϊόντα, και το περιβαλλοντικό κίνημα μετρά εκατομμύρια οπαδούς σε ολόκληρο τον πλανήτη. Την ίδια ώρα, ερευνητές κάθε είδους μελετούν τις διεργασίες της φύσης και τις χρησιμοποιούν ως πρότυπα για νέες, βιώσιμες λύσεις σε καθημερινά προβλήματα. Άλλωστε, οι φυσικές λειτουργίες είναι προϊόντα εξελικτικών διαδικασιών και επομένως δοκιμάζονται εδώ και εκατομμύρια χρόνια, εν αντιθέσει των σχετικά νέων ανθρωπίνων εφευρέσεων

Έμπνευση από τους… τερμίτες

Μία τυπική περίπτωση βιομιμητικής αποτελεί το ProjectTERMES. Προσπαθώντας να διδαχθούν από την εκπληκτική ικανότητα των τερμιτών της Σαχάρας να διατηρούν σταθερά επίπεδα θερμοκρασίας και υγρασίας στις αποικίες τους, παρά τις ραγδαίες εξωτερικές θερμοκρασιακές αλλαγές- από 42 βαθμούς Κελσίου την ημέρα στους τρεις βαθμούς κατά τη διάρκεια της νύχτας- επιστήμονες δημιούργησαν τρισδιάστατες αποτυπώσεις των χαρακτηριστικών φωλιών. Τα αποτελέσματα της έρευνας, που βρίσκεται σε εξέλιξη, δεν αποκλείεται να διαμορφώσουν καθοριστικά την αρχιτεκτονική του μέλλοντος. Ήδη, το σύμπλεγμα γραφείων EastgateCenter, στην πόλη Χαράρε της Ζιμπάμπουε, παραμένει δροσερό χωρίς καθόλου κλιματισμό και καταναλώνει μόλις το 10% της ενέργειας ενός συμβατικού κτιρίου ίδιου μεγέθους, χάρη σε μία μέθοδο παθητικής ψύξης: Αντιγράφοντας τους τερμίτες, ο αρχιτέκτονας MickPearce σχεδίασε ένα πρότυπο σύστημα αερισμού με καμινάδες, ανεμιστήρες και υπόγειους θαλάμους.

Σε πειραματικό στάδιο βρίσκεται το αυτό-επισκευαζόμενο πλαστικά, που μιμείται την ικανότητα του ανθρώπινου σώματος να επουλώνει τις πληγές του και μπορούν να χρησιμοποιηθούν την κατασκευή αυτοκινήτων, αεροσκαφών ή διαστημοπλοίων. Το “μαγικό” υλικό περιέχει ένα είδος ρετσινιού, το οποίο εκκρίνεται όταν οι επιφάνειες “τραυματίζονται, σχηματίζοντας ένα ισχυρό προστατευτικό “καύκαλο” πάνω από τις ρωγμές και τα σκισίματα. Εξίσου εντυπωσιακό είναι το βιονικό αυτοκίνητο, που σχεδίασε ο DaimlerChrysler για λογαριασμό της MercedesBenz. Σε σχήμα του τροπικού ψαριού-κουτιού (boxfish), το αεροδυναμικό όχημα καταναλώνει 20% λιγότερο πετρέλαιο κίνησης και εκπέμπει 80% λιγότερο οξείδιο του αζώτου από ένα συμβατικό αυτοκίνητο ίσου κυβισμού. Από τα ψάρια και τα πουλιά άντλησαν έμπνευση και οι δημιουργοί των φτερών αεροσκαφών Morphing, τα οποία αλλάζουν σχήμα ανάλογα με την ταχύτητα και το ύψος πτήσης, εξοικονομώντας καύσιμα και εκμηδενίζοντας τις αποστάσεις. Στο μεταξύ, επιστήμονες στην Αμερική και την Αυστραλία επιχειρούν να αναπαράγουν την εκπληκτική διαδικασία της φωτοσύνθεσης, έτσι ώστε να διασπούν τα μόρια του νερού σε υδρογόνο και οξυγόνο μόνο με τη βοήθεια του ηλιακού φωτός. Μέσω της τεχνητής φωτοσύνθεσης, το πλεόνασμα διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα θα μπορούσε να αξιοποιηθεί για την παραγωγή καθαρού καυσίμου οχημάτων.

Το ουσιαστικό πλεονέκτημα της βιομιμητικής, σε σχέση με τη βιομηχανική αντιμετώπιση του περιβάλλοντος ως πηγή πλούτου, είναι πως τέτοιου είδους εφευρέσεις συνήθως δεν επιβαρύνουν το περιβάλλον . Οι οπαδοί του πράσινου «κινήματος» κάνουν λόγο για «έξυπνη» κατανάλωση, «έξυπνες» πόλεις, «έξυπνα» υλικά και προϊόντα, που λειτουργούν σε συνεργασία με τη φύση αντί για ανταγωνιστικά προς αυτήν, με έμφαση στην εξοικονόμηση ενέργειας και την προστασία του περιβάλλοντος. Οι εφαρμογές της βιομιμητικής καθιστούν δυνατό ένα μοντέλο ανάπτυξης ιδανικό για την ανθρωπότητα του σήμερα, η οποία ζει υπό την απειλή της εξάντλησης των διαθέσιμων φυσικών πόρων και μιας άνευ προηγουμένου οικολογικής καταστροφής.

Εκτός από φουτουριστικά κτίρια και διαστημικά οχήματα, οι βασικές αρχές της βιομιμητικής κρύβονται και πίσω από αρκετά αντικείμενα της καθημερινότητας. Ένα από αυτά είναι το αυτοκόλλητο βέλκρο, το οποίο συνέλαβε ο Ελβετός μηχανικός GeorgedeMestral καθαρίζοντας τη γούνα του σκύλου του από ακανθώδη φυτά. Την υφή του δέρματος του καρχαρία μιμείται το μαγιό FastskinFSII της εταιρίας Speedo, που ίσως βοήθησε τον Αμερικανό πρωταθλητή της κολύμβησης MichaelPhelps να συγκεντρώσει οκτώ χρυσά μετάλλια στους Ολυμπιακούς του Πεκίνου. Τέλος, τα φύλλα του νούφαρου και άλλων φυτών παραμένουν πάντα καθαρά, αφού έχουν την ιδιότητα να απομακρύνουν τα σταγονίδια νερού μαζί με τη βρωμιά- είναι δηλαδή, υγροαπωθητικά. Με τον ίδιο τρόπο, οι ειδήμονες της νανοτεχνολογίας κατασκευάζουν είδη υγιεινής, βαφές τοίχων, υφάσματα, κεραμίδια και άλλες επιφάνειες, που παραμένουν στεγνές και αυτοκαθαρίζονται.

Χριστίνα Σανούδου

Διαφήμιση