Κλιματική αλλαγή: Πόσο πιθανά είναι τα εφιαλτικά σενάρια που ακούγονται κατά καιρούς

Συνέντευξη του Καθηγητή της Σχολής Χημικών Μηχανικών του ΕΜΠ κ. Ιωάννη Ζιώμα στην δημοσιογράφο Βένη Παπαδημητρίου.

Οι πάγοι στη Γη έχουν ξαναλιώσει στο παρελθόν, και, ο Πλανήτης έχει περάσει από περιόδους υψηλών αλλά και πολύ χαμηλών θερμοκρασιών, και φάσεις εναλλασσόμενης θερμοκρασίας. Οι μεταβολές αυτές, διήρκεσαν εκατομμύρια χρόνια, χιλιετίες, άλλαξαν τα σχήματα των Ηπείρων, μετέβαλαν καλλιεργήσιμες περιοχές, σε περιοχές καλυμμένες με πάγο και άπειρες μεταβολές στον Πλανήτη. Σύμφωνα με τον Καθηγητή της Σχολής Χημικών Μηχανικών του ΕΜΠ κ. Ιωάννη Ζιώμα, η ανθρωπογενής παρέμβαση έχει συμβάλλει στην αλλαγή του κλίματος, αλλά εάν παράλληλα, συμβαίνει και μια μεταβολή, σαν φυσικό φαινόμενο, δεν το γνωρίζει κανείς. Το σίγουρο είναι – σύμφωνα με τον κ. Ζιώμα- ότι θα αυξηθεί η θερμοκρασία στον Πλανήτη, δεν πιστεύει όμως, στα τρομακτικά και εφιαλτικά σενάρια τα οποία ακούγονται κατά καιρούς. Επισημαίνει πως οι συνθήκες ζωής στη Γη θα είναι διαφορετικές μετά από αρκετά χρόνια και πως η αλλαγή του κύκλου του νερού, αποτέλεσμα της αύξησης της θερμοκρασίας, θα επιφέρει πολλά και σημαντικά προβλήματα.

Η άποψή σας για την κλιματική αλλαγή: είναι ένα φυσικό φαινόμενο, που επαναλαμβάνεται, ή είναι καθαρά ανθρωπογενής;

Σίγουρα υπάρχει ανθρωπογενές κομμάτι. Είναι πολύ πιθανό, η κλιματική μεταβολή να οφείλεται σε ένα σημαντικό βαθμό στον άνθρωπο – στις εκπομπές των θερμοκηπικών αερίων-, αλλά επίσης, ένα σημαντικό κομμάτι,- δεν μπορούμε να διευκρινίσουμε αυτή τη στιγμή, ποσοστά- να οφείλεται σε μία μεταβολή κλίματος, η οποία δεν έχει κάποιο συγκεκριμένο λόγο για τον οποίο γίνεται. Είναι, όπως οι μεταβολές του κλίματος εδώ και εκατομμύρια χρόνια.

Έχει ξανασυμβεί μεταβολή του κλίματος στο παρελθόν;

Πάρα πολλές φορές. Ο Πλανήτης έχει περάσει από πάρα πολύ κρύο ξανά σε ζέστη, ξανά σε κρύο, σε λιγότερο κρύο, σε περισσότερη ζέστη. Οι μεταβολές διαρκούν κάποιες εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια. Τα αίτια δεν είναι αποσαφηνισμένα. Υπήρχε μία μεταβλητότητα στον ίδιο τον πλανήτη, η οποία μπορεί να δικαιολογήσει κάποια πράγματα, κάποια άλλα όμως δεν δικαιολογούνται.

Τι εννοείται με τον όρο μεταβλητότητα;

Μεταβλητότητα στο στερεό φλοιό της Γης. Δηλαδή, μπορεί μια έντονη ηφαιστειακή δράση που θα διαρκέσει κάποια χρόνια, να προκαλέσει μια κλιματική μεταβολή που θα διαρκέσει κάποιες εκατονταετίες. Ξέρουμε, ότι το σχήμα των Ηπείρων δεν ήταν το ίδιο με το σημερινό, γιατί όλες αυτές οι μεταβολές, οι οποίες διήρκεσαν χιλιετίες, εκατομμύρια χρόνια, οδήγησαν, όταν συνέβαιναν και σε κλιματική μεταβολή. Υπάρχουν και άλλα αίτια τα οποία δεν τα γνωρίζουμε.

Υπάρχει διάσταση απόψεων. Άλλοι υποστηρίζουν πως είναι μια φυσική διεργασία και άλλοι ότι φταίει μόνο ο άνθρωπος…

Η πιθανότητα της ανθρώπινης παρέμβασης στο κλίμα είναι εξαιρετικά μεγάλη. Εννοώ κυρίως, τις ολοένα και αυξανόμενες εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου. Στοιχείο, στο οποίο δεν μπορούμε να κλείσουμε τα μάτια.

Τώρα, εάν ταυτόχρονα, υπάρχει και μία φυσική μεταβολή του κλίματος, που πάει παρέα, ή πάει αντίθετα, δεν το ξέρω. Αυτό θα φανεί μετά από αρκετά χρόνια.

Οι πάγοι έχουν λιώσει ξανά;

Φυσικά και έχουν λιώσει. Δεν μιλάμε για την Ανταρκτική ολόκληρη, γιατί δεν υπήρχε “επικοινωνία” ας το πούμε έτσι, αλλά, για περιοχές όπως είναι η Γροιλανδία. Γροιλανδία σημαίνει “Πράσινη Γη”. Ξέρουμε ότι κάποτε, τα παράλια τουλάχιστον, σε μεγάλο βάθος, ήταν πράσινα. Δεν ήταν καλυμμένα από πάγους. Εξ ου και υπήρχε πληθυσμός στην περιοχή που ζούσε από τις καλλιέργειες. Επί ιστορικών χρόνων, το Βατικανό εισέπραττε φόρους από τους αγρότες της Γροιλανδίας. Είναι καταγεγραμμένες ακόμη και οι εκτάσεις από τις οποίες πλήρωναν τους φόρους αυτούς. Επομένως, ξέρουμε, ότι είχε περάσει από εποχές λιγότερων πάγων η περιοχή.

Άρα δεν πρέπει να μας ξενίζει ότι και σήμερα λιώνουν οι πάγοι της Γροιλανδίας, έτσι; Εσείς πιστεύετε σε όλα αυτά τα εφιαλτικά σενάρια που αναφέρονται στο μέλλον;

Εάν μείνει κανείς, στις καθαρά επιστημονικές ανακοινώσεις, όπως ανακοινώνονται από τους ίδιους τους επιστήμονες, τα πράγματα δεν είναι τόσο τραγικά. Είναι σοβαρά, πρέπει οπωσδήποτε να τα λάβουμε σοβαρά υπ όψη μας, δείχνουν ότι η ζωή στον πλανήτη δεν θα είναι όπως την ξέρουμε, θα είναι διαφορετικές οι συνθήκες που θα ζούμε – αν όχι εμείς, τα παιδιά μας ή τα εγγόνια μας. Από κει και ύστερα, τα επιστημονικά ευρήματα, όταν τα παίρνουν οι μη ειδικοί, έχουμε υπερβολές. Επίσης, δεν μπορώ να δεχθώ τις υπερβολές των προγνώσεων για συγκεκριμένες περιοχές. Η πρόβλεψη είναι σχετικά πιο ακριβής, όσο πιο μακριά στο μέλλον πάμε και όσο μεγαλύτερη περιοχή καλύπτει. Εάν μιλά για ολόκληρη την Ευρώπη, για παράδειγμα, είναι πιο ακριβής, παρά αν μιλά για την Ελλάδα. Όταν λοιπόν βλέπω προβλέψεις, που να αφορούν και συγκεκριμένες περιοχές της Ελλάδας, εκεί πλέον αρχίζω και κουμπώνομαι…

Ποια είναι η σίγουρη πρόβλεψη;

Περιμένουμε να αυξηθεί η μέση θερμοκρασία. Να έχουμε πιο ζεστά καλοκαίρια και χειμώνες. Για κάποιες περιοχές, μπορεί να σημαίνει περισσότερη βροχή, για άλλες λιγότερη. Ας μην αρχίσουμε προγνώσεις της μορφής ότι: “στην τάδε περιοχή της Ελλάδας, η θερμοκρασία θα αυξηθεί τόσο κοκ».

Επαναλαμβανόμενους καύσωνες θα έχουμε;

Εάν τώρα έχουμε 2-3 καύσωνες κάθε καλοκαίρι, ο αριθμός αυτός θα πολλαπλασιαστεί. Πόσο, είναι παρακινδυνευμένο να το πω αυτή τη στιγμή. Θα εξαρτηθεί και από τις συνθήκες ζωής μας. Όποιος μου απαντήσει, πως θα είναι η Αθήνα μετά από 45 χρόνια, τότε θα μπορέσω να κουβεντιάσω και τι θερμοκρασίες θα έχουμε εδώ στην πόλη…

Θα χάσουμε και τα χιόνια;

Πιθανόν. Ή, θα έχουμε λιγότερο χιόνι, που σημαίνει λιγότερα νερά. Σημαίνει ανατροπή σε κύκλους νερού, ανατροπή στην ίδια μας τη ζωή.

Τι εννοείτε να αλλάξουμε κάποια πράγματα;

Να μείνω στο παράδειγμα της λειψυδρίας. Το νερό της Αθήνας δεν φτάνει για τους κατοίκους της. Φέρναμε νερό αρχικά από την Υλίκη, στη συνέχεια πήγαμε στο Μόρνο, πιθανό να πάμε και πιο μακριά αργότερα. Αυτό δεν μπορεί να συνεχιστεί για πάντα.

Πάντως είναι ένα πιθανό σενάριο.

Ο κύκλος του νερού, σίγουρα θα αλλάξει. Γενικά, για τις Μεσογειακές χώρες περιμένουμε άνοδο της θερμοκρασίας, που σημαίνει λιγότερα χιόνια, και άρα λιγότερα νερά.

Η τεχνολογία και η επιστήμη πώς θα μας βοηθήσουν;

Είναι πανάκριβη λύση, να πούμε ότι με τεχνικούς τρόπους θα αντιμετωπίσουμε τις συνέπειες από τη κλιματική μεταβολή. Έχουμε και στο παρελθόν, καταστροφή πολιτισμών από κλιματικές μεταβολές. Πολιτισμούς, παραποτάμιους, που για μία δεκαετία το ποτάμι δεν έφερνε το νερό που έπρεπε. Ο πολιτισμός αυτός δεν μπορούσε να ζήσει πια, σ αυτή την περιοχή…

Σήμερα, μπορούμε να ξεπερνάμε τη φέρουσα ικανότητα μιας περιοχής, δηλαδή, το πόσο η ίδια η περιοχή μπορεί να τροφοδοτήσει με φυσικούς πόρους και προϊόντα τον πληθυσμό. Όμως, ως ένα βαθμό. Αυτό πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας.

Πρέπει να πάρουμε μέτρα από τώρα…

Είναι απολύτως σωστό αυτό που λέτε, γι’ αυτό και γίνονται οι παγκόσμιες προσπάθειες για τη μείωση των θερμοκηπικών αερίων. Ακόμη και λάθος να κάνουμε το πολύ – πολύ να έχουμε ξοδευτεί λίγο πιο νωρίς απ ότι έπρεπε. είναι κακό όμως αυτό. Εννοώ, ότι ούτως ή άλλως οι προσπάθειες που γίνονται. Μακάρι να έχουμε κάνει λάθος. Αν όμως όχι, ίσως να έχουμε προλάβει μια καταστροφή”.

Η Ελλάδα είναι το 2 τοις χιλίοις στην παγκόσμια προσπάθεια για τη μείωση εκπομπών. Όχι ότι πρέπει να μείνει έξω από το χορό. Όμως οι μεγάλες χώρες, ΗΠΑ, Κίνα, Ινδία, είναι που επηρεάζουν καθοριστικά.

Σε λίγα χρόνια θα έχουν πάνω από το 75% των παγκόσμιων εκπομπών οι τρεις τους…»

Δεν βλέπουμε να γίνεται κάτι. Είμαστε καταδικασμένοι;

Όχι, ελπίζουμε, ότι θα μπορέσουμε να τους πείσουμε. Το δέχονται σαν πρόβλημα απλώς προβάλλουν άλλους, οικονομικούς κυρίως λόγους… Μεταθέτουν τη λύση του προβλήματος στο μέλλον.

Είστε πιο αισιόδοξος από τους άλλους;

Δεν είναι θέμα αισιοδοξίας. Είναι θέμα τεχνοκρατικής αντίληψης. Λύσεις υπάρχουν, χρήματα δεν υπάρχουν αυτή τη στιγμή και δεν υπάρχει και παγκόσμια βούληση. Τα πράγματα δεν είναι τόσο άσπρα ή τόσο μαύρα όπως παρουσιάζονται, είναι μία γκρίζα κατάσταση. Σίγουρα θα έχουμε μία κλιματική μεταβολή προς το θερμότερο, η κατάσταση είναι αναστρέψιμη αν συμφωνήσουν οι μεγάλες χώρες, αλλά μέχρι εκεί. Και δεν είναι κάτι που θα γίνει από τη μία στιγμή στην άλλη. Ούτε θα εξαφανιστεί η ζωή από τη Γη.

«Θα είναι διαφορετική απ’ ότι την ξέρουμε. Οι συνθήκες ζωής μας θα είναι διαφορετικές» καταλήγει ο κ. Ζιώμας.