Η ρύπανση και η υπεραλίευση απειλεί τις ελληνικές θάλασσες

Χώρα πλούσια σε θαλασσινή παράδοση, η Ελλάδα μπορεί να «περηφανεύεται» για την ποιότητα των υδάτων της, ωστόσο, η ανεξέλεγκτη ανάπτυξη η μεγάλη περιβαλλοντική επιβάρυνση, κατατάσσει αρκετές θαλάσσιες περιοχές της χώρας μας όπως τον Θερμαϊκό και τον Σαρωνικό κόλπο, στις πλέον ρυπογόνες της Μεσογείου.

Η Μεσόγειος- μια τεράστια “λίμνη”, με ρυθμό ανανέωσης υδάτων 80 ως 90 χρόνια- ανήκει στις πλέον πολυσύχναστες οδούς διακίνησης μαύρου χρυσού παγκοσμίως, και επομένως  πλήττεται συστηματικά από διαρροές πετρελαίου λόγω ναυτικών ατυχημάτων, παράνομων πρακτικών καθαρισμού των πλοίων και ανεπαρκών λιμενικών εγκαταστάσεων.  Οι παράκτιες βιομηχανικές και αστικές εγκαταστάσεις, καθώς και οι ποταμοί που καταλήγουν σε αυτήν, προσθέτουν τη “βρώμικη” συμμετοχή τους στους 650 εκατομμύρια τόνους λυμάτων που δέχεται ετησίως. Πιο αναλυτικά, το Πρόγραμμα Περιβάλλοντος των Ενωμένων Εθνών υπολογίζει ότι κάθε χρόνο χύνονται στη μεγαλύτερη κλειστή θάλασσα του πλανήτη  6129.000 τόνοι ορυκτέλαιου, 60.000 τόνοι υδραργύρου, 3.800 τόνοι μολύβδου και 36.000 τόνοι φωσφορικών αλάτων.

Η τελευταία έρευνα του Αμερικανικού Εθνικού Κέντρου Οικολογικής Ανάλυσης και Σύνθεσης (ΝCΕΑS) αποκαλύπτει ότι το μεγαλύτερο μέρος των ελληνικών θαλασσών υπόκειται σε μέτρια έως υψηλή επιβάρυνση από τις ρυπογόνες ανθρώπινες δραστηριότητες. Ανάμεσα στις 115 περιοχές της Μεσογείου με υψηλά επίπεδα ρύπανσης περιλαμβάνονται ο Θερμαϊκός, o Πατραϊκός, ο Σαρωνικός (και ιδιαίτερα τα νερά κοντά στην Ελευσίνα), ο  Παγασητικός, ο Αργολικός και οι ανατολικές παράκτιες περιοχές της Αττικής. Υποβάθμιση των θαλάσσιων οικοσυστημάτων τους παρουσιάζουν επίσης οι εκβολές του Έβρου και του Αξιού, τα Χανιά το Ηράκλειο και άλλες περιοχές.

Συγκεκριμένα, ο Σαρωνικός διαθέτει τον βυθό με τα περισσότερα σκουπίδια σε ολόκληρη τη Μεσόγειο. Επιπλέον, είναι αποδέκτης βιομηχανικών λυμάτων- πλούσιων σε τοξικές ουσίες και παθογόνα μικρόβια- από τις μονάδες της περιοχής, τα οποία εκχύνονται στον Κηφισό και καταλήγουν στη θάλασσα μέσω των αγωγών ομβρίων υδάτων. Κοντά στην εκβολή του ποταμού, τα ιζήματα του βυθού ξεπερνούν κατά πολύ τα επιτρεπτά όρια για τα βαρέα μέταλλα. Φυσικά, η ρύπανση έχει άμεση σχέση με το γεγονός ότι οι πληθυσμοί των περισσοτέρων μορφών ζωής του κόλπου μειώθηκαν κατά 20 με 30% μέσα σε μια πενταετία,  όπως διαπίστωσαν πρόσφατα ερευνητές του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ανάλογα προβλήματα αντιμετωπίζει ο Ευβοϊκός. Η  μεταλλουργία ΛΑΡΚΟ, πρώτη στην Ευρώπη στην παραγωγή ρύπων νικελίου και υπεύθυνη για το 18,4% των συνολικών ευρωπαϊκών εκπομπών, μολύνει εδώ και 40 χρόνια τον κόλπο με ενάμισι εκατομμύριο τόνους σκουριάς ετησίως. Αναλύσεις στα αλιεύματα της περιοχής δείχνουν υψηλή περιεκτικότητα σε βαρέα μέταλλα, τα οποία τελικά εισέρχονται στην τροφική αλυσίδα.

Ο Κορινθιακός βρίσκεται σε εξίσου κακή κατάσταση, επισημαίνει μελέτη του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Μόνο από το εργοστάσιο αλουμινίου στον Κόλπο Αντίκυρας παράγονται κάθε χρόνο 750.000 τόννοι κόκκινης λάσπης, το μεγαλύτερο μέρος των οποίων καταλήγει στη θάλασσα μαζί με ένα “κοκτέιλ” αστικών και βιομηχανικών λυμάτων.

Παράκτια οικιστική ανάπτυξη

Εκτός από τα βιομηχανικά απόβλητα,  σημαντικές πηγές μόλυνσης των ελληνικών θαλασσών αποτελούν η οικιστική ανάπτυξη κατά μήκος των ακτών, συχνά  χωρίς την παρουσία οργανωμένων μονάδων επεξεργασίας λυμάτων, η συνειδητή- ή, μάλλον, ασυνείδητη- απόρριψη πετρελαίου και άλλων ουσιών από περαστικά πλοία και η υπερβολική χρήση λιπασμάτων, τα οποία τελικά μεταφέρονται στη θάλασσα. Τα θρεπτικά συστατικά των λιπασμάτων ευθύνονται για το φαινόμενο του ευτροφισμού, τον ανεξέλεγκτο, δηλαδή, πολλαπλασιασμό της θαλάσσιας χλωρίδας, η οποία καταναλώνει το οξυγόνο των υδάτων απειλώντας τους υπόλοιπους ζώντες οργανισμούς με ασφυξία.

Οι αμμοληψίες, οι εκχερσώσεις και η αυθαίρετη εκμετάλλευση των παραλιών για τουριστικούς σκοπούς επιφέρουν διάβρωση του εδάφους και ανατρέπουν την εύθραυστη ισορροπία των θαλάσσιων οικοσυστημάτων. Μεγάλο πρόβλημα συνιστούν και τα σκουπίδια, ιδιαίτερα οι συσκευασίες από μη βιοαποικοδομήσιμες ύλες, που παραμένουν στη θάλασσα για δεκάδες ή εκατοντάδες χρόνια.  Η συγκέντρωση πλαστικών απορριμμάτων στη Μεσόγειο φτάνει τα 2.000 αντικείμενα ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο, ενώ κάθε χρόνο υπολογίζεται ότι βρίσκουν το θάνατο εκατοντάδες θαλάσσια ζώα, επειδή μπλέκονται σε πλαστικές σακούλες ή προσπαθούν να τις καταπιούν.

Όσο για τα πιο ανθεκτικά στη μόλυνση είδη, κινδυνεύουν να αφανιστούν από την εντατική αλίευση. Πάνω από το μισό των ιχθυοαποθεμάτων της Ελλάδας υπεραλιεύεται, ενώ η χώρα μας αναγκάζεται ήδη να κάνει εισαγωγές ψαριών. Σε αυτό έρχονται να προστεθούν η καταστροφική χρήση συρόμενων εργαλείων (μηχανότρατες) στην παράκτια ζώνη, οι παράνομες πρακτικές όπως ο δυναμίτης και το ψάρεμα σε περιόδους απαγόρευσης. Ο τόνος, ο ξιφίας, το φαγκρί, το λυθρίνι, η συναγρίδα, το μπαρμπούνι, η σφυρίδα και ο ροφός είναι μερικά από τα είδη που ίσως να μην δοκιμάσουν ποτέ οι επόμενες γενιές, αφού απειλούνται άμεσα με αφανισμό.

Μεσόγειος:

• ρυθμός ανανέωσης 80-90 χρόνια

• δέχεται 650 εκατομμύρια τόνους λυμάτων  το χρόνο

• 29.000 τόνοι ορυκτέλαιου, 60.000 τόνοι υδραργύρου, 3.800 τόνοι μολύβδου, 36.000 τόνοι φωσφορικών αλάτων ετησίως

• περιέχει 2.000 πλαστικά απορρίμματα ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο

Σαρωνικός:  οι ζωντανοί οργανισμοί μειώθηκαν κατά 20-30% σε μια πενταετία,

1,5 εκατ. τόννοι σκουριάς

Κορινθιακός: δέχεται μέρος από 750.000 τόννους κόκκινης λάσπης που παράγει το εργοστάσιο αλουμινίου στον Κόλπο Αντίκυρας