Το λεγόμενο «σκοτεινό οξυγόνο» που παράγεται στην άφωτη άβυσσο του βυθού έχει διχάσει την επιστημονική κοινότητα, με κάποιους να αντιτίθενται στην ιδέα ότι ογκώδεις μεταλλικοί βράχοι στα βαθύτερα, στα πιο σκοτεινά σημεία του ωκεανού μπορούν να παράγουν οξυγόνο ελλείψει ηλιακού φωτός!
Η ανακάλυψη — που περιγράφηκε λεπτομερώς τον περασμένο Ιούλιο στο περιοδικό Nature Geoscience — έθεσε υπό αμφισβήτηση μακροχρόνιες υποθέσεις σχετικά με την προέλευση της ζωής στη Γη και προκάλεσε έντονη επιστημονική συζήτηση. Τα ευρήματα είχαν επίσης συνέπειες για τις εταιρείες εξόρυξης που επιθυμούν να εξάγουν τα πολύτιμα μέταλλα που περιέχονται σε αυτούς τους πολυμεταλλικούς όζους.
Οι ερευνητές δήλωσαν ότι οι κόμβοι μεγέθους πατάτας θα μπορούσαν να παράγουν αρκετό ηλεκτρικό ρεύμα για να διασπάσουν το θαλασσινό νερό σε υδρογόνο και οξυγόνο, μια διαδικασία γνωστή ως ηλεκτρόλυση. Αυτό έθεσε υπό αμφισβήτηση την από καιρό καθιερωμένη άποψη ότι η ζωή κατέστη δυνατή όταν οι οργανισμοί άρχισαν να παράγουν οξυγόνο μέσω της φωτοσύνθεσης, η οποία απαιτεί ηλιακό φως, πριν από περίπου 2,7 δισεκατομμύρια χρόνια. «Η ανακάλυψη στον βαθύ ωκεανό θέτει υπό αμφισβήτηση την προέλευση της ζωής», δήλωσε η Σκωτσέζικη Ένωση για τη Θαλάσσια Επιστήμη σε δελτίο Τύπου που συνόδευσε τη δημοσίευση της έρευνας.
Ευαίσθητο οικοσύστημα
Οι περιβαλλοντολόγοι δήλωσαν ότι το «σκοτεινό οξυγόνο» και η παρουσία του έδειξε πόσο λίγα γνωρίζουμε για τη ζωή σε αυτά τα ακραία βάθη και υποστήριξε την άποψή τους ότι η εξόρυξη σε μεγάλα βάθη εγκυμονεί απαράδεκτους οικολογικούς κινδύνους. «Η Greenpeace διεξάγει εδώ και καιρό εκστρατεία για να σταματήσει την έναρξη της εξόρυξης σε μεγάλα βάθη στον Ειρηνικό λόγω της ζημίας που θα μπορούσε να προκαλέσει στα ευαίσθητα οικοσυστήματα», δήλωσε η περιβαλλοντική οργάνωση.
«Αυτή η απίστευτη ανακάλυψη υπογραμμίζει τον επείγοντα χαρακτήρα αυτής της έκκλησης». Η ανακάλυψη έγινε στη ζώνη Clarion-Clipperton, μια τεράστια υποθαλάσσια περιοχή του Ειρηνικού Ωκεανού μεταξύ Μεξικού και Χαβάης που παρουσιάζει αυξανόμενο ενδιαφέρον για τις εταιρείες εξόρυξης. Διασκορπισμένα στον πυθμένα της θάλασσας σε απόσταση τεσσάρων χιλιομέτρων (2.5 μίλια) κάτω από την επιφάνεια, οι πολυμεταλλικοί όζοι περιέχουν μαγγάνιο, νικέλιο και κοβάλτιο, μέταλλα που χρησιμοποιούνται σε μπαταρίες ηλεκτρικών αυτοκινήτων και άλλες τεχνολογίες χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Η έρευνα που ανέδειξε το «σκοτεινό οξυγόνο» χρηματοδοτήθηκε εν μέρει από μια καναδική επιχείρηση εξόρυξης βαθέων υδάτων, την The Metals Company, η οποία ήθελε να αξιολογήσει τις οικολογικές επιπτώσεις μιας τέτοιας εξερεύνησης.
Έχει επικρίνει έντονα τη μελέτη του θαλάσσιου οικολόγου Andrew Sweetman και της ομάδας του ως βασανισμένη από «μεθοδολογικές ατέλειες». Ο Michael Clarke, περιβαλλοντικός διευθυντής της The Metals Company, δήλωσε στο AFP ότι τα ευρήματα «είναι πιο λογικό να αποδίδονται σε κακή επιστημονική τεχνική και άθλια επιστήμη παρά σε ένα φαινόμενο που δεν έχει παρατηρηθεί ποτέ στο παρελθόν».
Επιστημονικές αμφιβολίες
Τα ευρήματα του Sweetman αποδείχθηκαν εκρηκτικά, με πολλούς στην επιστημονική κοινότητα να εκφράζουν επιφυλάξεις ή να απορρίπτουν τα συμπεράσματα. Από τον Ιούλιο, πέντε ακαδημαϊκές ερευνητικές εργασίες που αντικρούουν τα ευρήματα του Sweetman έχουν υποβληθεί προς εξέταση και δημοσίευση. “Δεν παρουσίασε σαφείς αποδείξεις για τις παρατηρήσεις και τις υποθέσεις του”, δήλωσε ο Matthias Haeckel, βιογεωχημικός στο Κέντρο Ωκεάνιων Ερευνών GEOMAR Helmholtz στο Κίελο της Γερμανίας.
«Πολλά ερωτήματα παραμένουν και μετά τη δημοσίευση. Έτσι, τώρα η επιστημονική κοινότητα πρέπει να διεξάγει παρόμοια πειράματα κ.λπ. και είτε να το αποδείξει είτε να το διαψεύσει». Ο Olivier Rouxel, ερευνητής γεωχημείας στο Ifremer, το γαλλικό εθνικό ινστιτούτο για την επιστήμη και την τεχνολογία των ωκεανών, δήλωσε στο AFP ότι «δεν υπάρχει καμία απολύτως συναίνεση για τα αποτελέσματα αυτά». «Η δειγματοληψία σε βαθιές θάλασσες είναι πάντα μια πρόκληση», είπε, προσθέτοντας ότι είναι πιθανό το οξυγόνο που ανιχνεύθηκε να ήταν «παγιδευμένες φυσαλίδες αέρα» στα όργανα μέτρησης.
