Η πόλη, με την ονομασία Soline, χτίστηκε σε τεχνητή χερσαία έκταση από τον αρχαίο πολιτισμό των Χβαρ όμως, σταδιακά αποκόπηκε από την ακτή της σημερινής Κροατίας, καθώς, με το λιώσιμο των πάγων, κατά την ύστερη Εποχή των παγετώνων, περίπου το 12.000 π.Χ., η στάθμη της θάλασσας ανέβηκε.

Τι μαρτυρά η πρωτοποριακή εξερεύνηση για το τοπίο
«Το τοπίο είναι πολύ καλύτερα διατηρημένο και πολύ πιο ετερόκλητο απ’ ό,τι περιμέναμε», εξηγεί ο γεωγράφος – αρχαιολόγος Δρ. Simon Fitch, o νέος επικεφαλής ερευνών του έργου.
«Τα αποτελέσματα», εξήγησε, «προσέφεραν πολλές παραπάνω πληροφορίες απ’ ό,τι περιμέναμε».
Το υποθαλάσσιο τοπίο, κάποτε ήταν τόπος κατοικίας του πολιτισμού Χβαρ και ανακαλύφθηκε στον βυθό κοντά στη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Κροατίας, το Σπλιτ, όπου τον Μάρτιο του 2023 ταξίδεψε ο Δρ. Fitch, με σκοπό την έναρξη της πρώτης ανίχνευσης βυθού με τη χρήση πρωτοποριακών, τρισδιάστατων, υποθαλάσσιων σεισμικών αισθητήρων.
«Το μοναδικό περιβάλλον της περιοχής γύρω από το Σπλιτ, είναι αρκετά προστατευμένο, και έχει διασωθεί μεγάλο μέρος του», εξηγεί.
H παραθαλάσσια ακτή του Σπλιτ, ανοίγεται σε έναν κόλπο ο οποίος προστατεύεται από τα απρόβλεπτα ρεύματα της ευρύτερης Αδριατικής Θάλασσας, από τα νησιά Μπρατς και Σόλτα, κατά μήκος του αρχιπελάγους της Δαλματίας, στην Κροατία.
Η Αδριατική θάλασσα, η οποία χωρίζει την Κροατία από την Ιταλία, υπήρξε για πολλά χρόνια αρχαία διαδρομή του εμπορίου, ανάμεσα στους πολιτισμούς που συνέδεε, αλλά με την ευρύτερη Μεσόγειο Θάλασσα.
Παλαιότερες ανασκαφές στον βυθό έχουν ανασύρει ρωμαϊκά τεχνουργήματα, ένα ναυάγιο 2.200 ετών και ακόμη έναν οικισμό των Χβαρ στον κόλπο Gradina, 4.5 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας και «σχεδόν ίδιο με τον οικισμό της Soline», σύμφωνα με δήλωση του πανεπιστημίου του Ζάνταρ.

Χαρτογράφηση βασισμένη σε δεδομένα πετρελαιοπαραγωγού εταιρείας
Το νέο έργο, αποτελεί συνέχεια των πρόσφατων πρωτοβουλιών του Δρ. Fitch, ο οποίος αξιοποίησε δεδομένα εξόρυξης πετρελαίου από τη θάλασσα που δημιουργήθηκαν και προσφέρθηκαν από την πετρελαϊκή εταιρεία Petroleum Geo-Services, η οποία συλλέγει τρισδιάστατους γεωλογικούς χάρτες με τη χρήση σεισμικού εξοπλισμού παρόμοιου με τα κορυφαία συστήματα ειδοποίησης σεισμικής δραστηριότητας.
Ο Δρ. Fitch και η ομάδα του, αξιοποίησαν τα δεδομένα της πετρελαιοπαραγωγού εταιρείας για τη χαρτογράφηση του χαμένου νησιού Doggerland στη Βόρεια Θάλασσα, το οποίο βρισκόταν ανάμεσα στην Μεγάλη Βρετανία και την Ολλανδία.


Τρισδιάστατη απεικόνιση του βυθισμένου τοπίου
Για πρώτη φορά επίσημα, τo νέο πρόγραμμα για την Αδριατική αξιοποιεί τον τρισδιάστατο εξοπλισμό σεισμικής χαρτογράφησης, εφαρμόζοντάς τον απευθείας στη γεωλογική αρχαιολογία.
«Ερευνώντας με τους αισθητήρες υψηλής ανάλυσης, ανακαλύψαμε περισσότερους ποταμούς, περισσότερο νερό στα φυσικά τοπία και περισσότερα περιβάλλοντα», εξήγησε ο Δρ. Fitch.

Οι προεκτάσεις των υποβρύχιων ανακαλύψεων
«Είναι καταπληκτικό, επειδή κάτι τέτοιο υποδηλώνει ανθρώπινη παρουσία στην περιοχή».
Ο ερευνητής επισήμανε ότι, αν διασαφηνιστεί ότι στο σημείο κάποτε υπήρχαν ποταμοί, αυτό θα βοηθήσει την ομάδα του να καταλάβει ποια σημεία είναι πιθανότερο να κατοικούνταν από ανθρώπους, μεταξύ των οποίων οι προϊστορικοί οικισμοί του πολιτισμού των Χβαρ, αυξάνοντας παράλληλα, τις πιθανότητες επιτυχίας των υποβρύχιων ανασκαφών.
«Τελικός μας στόχος είναι η εύρεση ανθρώπινων τεχνουργημάτων», σημείωσε ο Δρ. Fitch, «και η νέα αντίληψη του τοπίου, την κάνει πιθανότερη».
«Η Κροατία είναι η πύλη της Ευρώπης», επισημαίνει, «ήταν ανέκαθεν μια πολύ σημαντική τοποθεσία για την εξέλιξη της γεωργίας στην Ευρώπη».
Η βαθύτερη κατανόηση της ζωής και του πολιτισμού των Χβαρ, θα μας βοηθήσει να γεφυρώσουμε το χάσμα ανάμεσα στην προϊστορία και, την πιο γνωστή και εξιστορημένη περίοδο των αρχαίων Ελλήνων και των Ρωμαίων στις ακτές της Αδριατικής, η οποία και τις έκανε γνωστές κατά την αρχαιότητα.
Θα βοηθήσει τους επιστήμονες να καταλάβουν πώς, ένας ανθρώπινος πολιτισμός από το παρελθόν, κατάφερε ν’ αντιμετωπίσει την αύξηση της στάθμης της θάλασσας και τις κλιματικής αλλαγής.
«Πολύ σημαντική είναι επίσης και η ταχύτητα με την οποία η περιοχή καλύφθηκε από τη θάλασσα».
«Όταν κατανοήσουμε το τοπίο, θα είμαστε σε θέση να έχουμε πλήρη και πολύ εναργέστερη εικόνα της αρχαιολογίας».

O πολιτισμός των Χβαρ
Ο πολιτισμός των Χβαρ, ή Χβαρ- Lisičići, ήταν ένας πολιτισμός της Νεολιθικής Εποχής που έζησε στην ανατολική ακτή της Αδριατικής και πήρε το όνομά του από το νησί Χβαρ της Αδριατικής.
Η τοποθεσία Χβαρ, στο κέντρο των θαλάσσιων διαδρομών, έκανε το νησί μια σημαντική βάση του εμπορίου σ’ ολόκληρη την Μεσόγειο.
Κατοικούταν ήδη από την προϊστορική εποχή, αρχικά από τους ανθρώπους της Λίθινης Εποχής, οι οποίοι, με την ξεχωριστή τέχνη της κεραμικής , ανέπτυξαν και διαμόρφωσαν τον όρο πολιτισμό των Χβαρ.
Ιστορικοί και αρχαιολόγοι, συγκλίνουν στο συμπέρασμα ότι ο αυτός Νεολιθικός πληθυσμός ανέπτυξε τα εμπορικά δίκτυα ανάμεσα στη Χβαρ και τις ανατολικές ακτές της Μεσογείου.
Η Χβαρ ήταν η νήσος των Φάρων, των αρχαίων Ελλήνων. Το 385 π.Χ., αρχαίοι Έλληνες άποικοι από την Πάρο, ίδρυσαν ελληνική αποικία με το όνομα Φάρος, εκεί όπου σήμερα βρίσκεται το Στάρι Γκραντ (Παλαιά Πόλη), καθιστώντας την μια από τις αρχαιότερες πόλεις της Ευρώπης. Ο Πτολεμαίος Κλαύδιος, την αναφέρει ως Φαρία, από όπου προέκυψε και η λατινική της ονομασία. Το 231 π.Χ., καταλήφθηκε από τους Ιλλυρίους.
Το επόμενο βήμα της αποστολής
Ο Δρ. Fitch, καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Bradford, εξηγεί ότι η ομάδα του έχει σκοπό, στο άμεσο μέλλον, να αποστείλει ακόμη μια ομάδα δυτών για να εξερευνήσει ορισμένα από τα σημεία που αποκαλύφθηκαν με την νέα μέθοδο τρισδιάστατης χαρτογράφησης.
Ο Vedran Barbarian, αρχαιολόγος και ιστορικός τέχνης, αναπληρωτής καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Σπλιτ στην Κροατία, παρουσίασε, μαζί με τον Δρ. Fitch τα νέα ευρήματα, σε μια ανοιχτή διάλεξη στο Σπλιτ, στις 10 Μάϊου, την οποία κάλυψαν τοπικά μέσα ενημέρωσης, Dalmacija Danas.
Οι μελλοντικές έρευνες για τα επόμενα χρόνια θα εστιάσουν στη χαρτογράφηση τόσο της Αδριατικής, όσο και της Βόρειας Θάλασσας ώστε να ανακαλύψουν πώς ήταν πριν από 10.000 και 24.000 χρόνια στο παρελθόν, κατά τη διάρκεια της τελευταίας Εποχής των Παγετώνων, όταν η στάθμη της θάλασσας ήταν περίπου 91.44 μέτρα χαμηλότερα απ’ ό,τι είναι σήμερα.
Οι αρχαιολόγοι προχώρησαν σε εκπληκτικές ανακαλύψεις σ’ αυτό το σημείο της Αδριατικής, μετά την ανάλυση δορυφορικών εικόνων του νερού που περιβάλλει τη βυθισμένη πόλη Soline, η οποία ανακαλύφθηκε το 2021, κοντά στην ακτή του κροατικού νησιού Κόρτσουλα, ή Κόρκυρα Μέλαινα των αρχαίων Ελλήνων.
Σύμφωνα με χρονολογήσεις ραδιοάνθρακα που έγιναν σε διατηρημένο ξύλο που ανακαλύφθηκε, ο εποικισμός της πόλης Soline ανάγεται περίπου στο 4.900 π.Χ.
Τη Soline εντόπισε ο αρχαιολόγος Mate Parica, από το πανεπιστήμιο του Ζαντάρ, ο οποίος μαζί με άλλους συναδέλφους του, εξερεύνησε προσεκτικότερα τον βυθό όπου βρίσκεται η περιοχή.
Ανάμεσα στα τεχνουργήματα που δημιουργήθηκαν κατά τη Νεολιθική εποχή, από τον πολιτισμό των Χβαρ, συγκαταλέγονται λεπίδες, πέτρινα τσεκούρια, και «θραύσματα από θυσίες», σύμφωνα με δήλωση από το πανεπιστήμιο του Ζαντάρ.