COP27: Μια μικρή νίκη σε μια αμφιλεγόμενη συμφωνία

Αυλαία έκλεισε την Κυριακή 20/11 η Διάσκεψη του ΟΗΕ για το κλίμα (COP27) στο Σαρμ ελ Σέιχ της Αιγύπτου με μια συμφωνία, η οποία προκάλεσε ανάμεικτα συναισθήματα, μετά την παράτασή της για δύο εικοσιτετράωρα και το κείμενο να εγκρίνεται κυριολεκτικά “στο παρά πέντε”.

Η συμφωνία περιλαμβάνει την πολυπόθητη δημιουργία ταμείου ειδικού σκοπού για να καλύπτονται οι «απώλειες και οι ζημίες» των χωρών που είναι πιο «ευάλωτες» στην κλιματική αλλαγή, κάτι που χαρακτηρίζεται νίκη για τις φτωχότερες χώρες καθώς το ζήτημα αποδείχθηκε ιδιαίτερα ακανθώδες.

Ωστόσο, οι όροι και οι προϋποθέσεις για τη δημιουργία του ταμείου μένουν να αποσαφηνιστούν και δεν θα εγκριθούν παρά στην COP28, που θα διεξαχθεί στα τέλη του 2023 στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.

Ιδιαίτερα απογοητευτικό είναι το γεγονός ότι η συμφωνία δεν περιλαμβάνει νέους στόχους για τη μείωση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου. Γεγονός που προκάλεσε πολλές αντιδράσεις, όχι μόνο ανάμεσα στις περιβαλλοντικές οργανώσεις, αλλά και στους εκπροσώπους πολλών χωρών.

Over 14 days, the world’s eyes were on Sharm El-Sheikh, as #COP27 brought together 112 heads of state, over 46,000 delegates including ministers, scientists, policy-makers, members of civil society, IGOs, activists and youth. pic.twitter.com/uHZ9tfEwDO

— COP27 (@COP27P) November 20, 2022

Σοβαρή ήττα η απουσία νέων μέτρων για την μείωση των εκπομπών και διατήρηση της θερμοκρασίας κάτω του 1,5 βαθμού

«Πρέπει να μειώσουμε δραστικά τις εκπομπές τώρα και αυτό είναι ένα ερώτημα στο οποίο αυτή η COP δεν απάντησε», σχολίασε ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες.

Η ΕΕ δήλωσε «απογοητευμένη» από την απουσία φιλοδοξίας για τη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου, ενώ νωρίτερα είχε δηλώσει ότι προτιμά να μην επιτευχθεί καμία συμφωνία από το να επιτευχθεί η «λάθος» συμφωνία.

Εκτιμώντας ότι «αυτή τη δεκαετία» πρέπει να γίνει κάτι για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, διαφορετικά θα είναι αργά, ο αντιπρόεδρος της ΕΕ Φρανς Τίμερμανς επέκρινε την ανακοίνωση της COP27 σχολιάζοντας ότι «αυτό που έχουμε μπροστά μας δεν είναι ένα επαρκές βήμα για τους ανθρώπους και τον πλανήτη».

«Δεν προβλέπει αρκετές επιπλέον προσπάθειες από τους βασικούς ρυπαντές προκειμένου να αυξήσουν και να επιταχύνουν τη μείωση των εκπομπών» των αερίων του θερμοκηπίου, τόνισε ο ίδιος.

Η Γερμανία εκτίμησε σήμερα ότι το αποτέλεσμα της COP27 δημιουργεί ανάμικτα συναισθήματα «ελπίδας και αγανάκτησης».

«Κάναμε σημαντική πρόοδο στο θέμα της κλιματικής δικαιοσύνης», έγραψε στο Twitter η Γερμανίδα υπουργός Εξωτερικών Αναλένα Μπέρμποκ. Όμως ο κόσμος «χάνει πολύτιμο χρόνο στην πορεία του προς τον 1,5 βαθμό Κελσίου» εξαιτίας της απουσίας φιλοδοξίας στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, πρόσθεσε.

«Μια ένωση πλούσιων σε πετρέλαιο κρατών και μεγάλων ρυπαντών» έθεσε «ανώφελα εμπόδια» στην πρόοδο στο θέμα των εκπομπών, εκτίμησε η Μπέρμποκ.

«Σε ό,τι αφορά τις απώλειες και τις ζημιές, ανοίξαμε ένα νέο κεφάλαιο σε αυτή την COP. Και μπορέσαμε να διασφαλίσουμε ότι θα δοθεί βοήθεια στις πιο ευάλωτες χώρες», πρόσθεσε.

Σε ανακοίνωσή της η Γαλλίδα υπουργός Ενεργειακής Μετάβασης Ανιές Πανιέ- Ρινασέ ανέφερε ότι «δεν έγινε καμία πρόοδος σε ό,τι αφορά την ανάγκη να καταβάλλουμε επιπλέον προσπάθειες για τη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου και την απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα. Είναι πραγματικά απογοητευτικό».

«Αν και η συμφωνία της COP27 δεν στέκεται στο ύψος των φιλοδοξιών που είχαν η Γαλλία και η ΕΕ, διαφυλάσσει τα βασικά: υπενθυμίζει τον στόχο να περιοριστεί η υπερθέρμανση του πλανήτη στον 1,5 βαθμό Κελσίου και καλεί τις χώρες να καταβάλλουν περισσότερες προσπάθειες ήδη από το 2023», πρόσθεσε η Γαλλίδα υπουργός.

Η απόφαση υπογραμμίζει «την άμεση ανάγκη για νέους, επιπλέον, προβλέψιμους και επαρκείς οικονομικούς πόρους προκειμένου να βοηθηθούν οι αναπτυσσόμενες χώρες που είναι ιδιαίτερα ευάλωτες» στις επιπτώσεις, «οικονομικές και μη», της κλιματικής αλλαγής.

After two weeks of extensive negotiations, #COP27 has concluded with a hallmark implementation plan #SHIP, and a historic deal for agenda item and outcome on #LossAndDamage funding. pic.twitter.com/clEmx0TV7x

— COP27 (@COP27P) November 20, 2022

To «ακανθώδες» ζήτημα μετατράπηκε σε επιτυχία

Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, οι πλημμύρες του φετινού καλοκαιριού, που βύθισαν κάτω από το νερό το ένα τρίτο του εδάφους του Πακιστάν και επηρέασαν περίπου 33 εκατ. ανθρώπους, προκάλεσαν ζημιές και οικονομικές απώλειες ύψους μεγαλύτερου των 30 δισεκ. δολαρίων.

Θετικό σημείο είναι ότι η τελική συμφωνία προβλέπει τη δημιουργία ενός ταμείου για την κάλυψη των «απωλειών και των ζημιών» που έχουν ήδη υποστεί οι «ιδιαίτερα ευάλωτες» φτωχές χώρες εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής. Ένα ζήτημα που στην αρχή της COP27 χαρακτηρίστηκε «ακανθώδες» και υπήρξε απαίτηση αρκετών χωρών.

Την απόφαση υποδέχθηκαν με επευφημίες πολλές αντιπροσωπείες και χαρακτηρίστηκε από πολλούς «ιστορική».

«Είναι μια μικρή νίκη για την ανθρωπότητα», δήλωσε ο Avinash Persaud, ειδικός απεσταλμένος για το κλίμα από τον πρωθυπουργό των Μπαρμπάντος.

Η θέση της Ελλάδας

Την δέσμευση της Ελλάδας για την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας, αλλά και για τη συνδιαμόρφωση της διεθνούς κλιματικής πολιτικής επιβεβαίωσε η ισχυρή και διαρκής παρουσία της στην COP27, καθώς στις συζητήσεις, εκτός από τον ίδιο τον πρωθυπουργό, συμμετείχε με εντολή του η ηγεσία του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, αλλά και οι επικεφαλής του υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας.

Βαρύ το κλίμα

Επιβεβαιώνοντας την γλυκόπικρη αίσθηση που άφησε η COP 27 για τα πενιχρά αποτελέσματά της, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο γενικός γραμματέας Φυσικού Περιβάλλοντος του ΥΠΕΝ, Πέτρος Βαρελίδης, έχοντας εκπροσωπήσει τη χώρα μας καθ’ όλη τη διάρκεια της Συνόδου, ανέφερε: «Η αλήθεια είναι ότι στις τάξεις των αξιωματούχων της ΕΕ υπάρχει διάχυτη η αίσθηση της απογοήτευσης. Προφανώς, δεν είμαστε εκεί που θα θέλαμε να είμαστε. Για να πετύχουμε τη συγκράτηση της ανόδου της θερμοκρασίας του πλανήτη στον 1,5 βαθμό Κελσίου σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα, θα πρέπει έως το 2030 να έχουμε μείωση των αερίων του θερμοκηπίου κατά 43% σε σχέση με το 2019. Σήμερα, το άθροισμα των δεσμεύσεων των χωρών φθάνει μόλις το 0,3%. Πρόκειται για τεράστια απόκλιση, που δεν μπορεί να γεφυρωθεί χωρίς την πολύ πιο ουσιαστική συμμετοχή όλων των χωρών στην προσπάθεια μείωσης των εκπομπών».

Ωστόσο, σύμφωνα με τον κ. Βαρελίδη, «οι αποφάσεις της COP πρέπει να αξιολογούνται στο πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών, όπου πρέπει 200 χώρες με εντελώς διαφορετικά χαρακτηριστικά, προβλήματα και προτεραιότητες να συμφωνήσουν ομόφωνα. Αν σκεφτούμε τη δυσκολία που υπάρχει στο να συμφωνήσουν 27 χώρες με παρόμοια πολιτισμικά, κοινωνικά και οικονομικά χαρακτηριστικά στο πλαίσιο της ΕΕ, αντιλαμβανόμαστε αμέσως τη δυσκολία του εγχειρήματος. Σε κάθε διαπραγμάτευση πρέπει να υπάρχουν ρεαλιστικές προσδοκίες και στόχοι, με βάση τα πραγματικά δεδομένα και ισορροπίες και όχι με βάση το θυμικό».

Επομένως, όπως είπε, «η ψυχρή αποτίμηση των αποτελεσμάτων της COP27, είναι ότι μάλλον πήγε καλύτερα από ό,τι περιμέναμε και από το πώς φαινόταν να εξελίσσεται έως και την προτελευταία μέρα (17/11), δεδομένου δε, ότι εξαρχής υπήρχαν πολύ χαμηλές προσδοκίες. ‘Αλλωστε, μην ξεχνάμε ότι η Σύνοδος των Μερών (COP) της UNFCCC (United Nations Framework Convention on Climate Change) επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο και έχει πολλές ενδιάμεσες συναντήσεις, διαρκείς ομάδες εργασίας κλπ.. Πρόκειται δηλαδή για μια συνεχή διαπραγμάτευση. Χρειάζεται υπομονή και προσήλωση στο στόχο».

Όσον αφορά την εξέλιξη της συνόδου, ο γενικός γραμματέας ανέφερε: «Η συζήτηση πάντα έχει δύο βασικούς άξονες: την αύξηση της φιλοδοξίας για μεγαλύτερη μείωση εκπομπών και την αύξηση της δημόσιας και ιδιωτικής κλιματικής βοήθειας (χρηματοδότησης και μεταφοράς τεχνογνωσίας) από τις «πλούσιες» προς τις «φτωχές» χώρες».

Οι στόχοι της Ελλάδας και τα αποτελέσματά της συνόδου

«Οι στόχοι της ΕΕ και ομοίως και της Ελλάδας στη UNFCCC, είναι παγίως, αφενός, η αύξηση της φιλοδοξίας από όλες τις άλλες χώρες, ανεπτυγμένες και μη, και, αφετέρου, η διασφάλιση επαρκούς και στοχευμένης χρηματοδότησης, με αύξηση των χωρών που συνεισφέρουν οικονομικά σύμφωνα με τα σημερινά δεδομένα (και όχι με αυτά του 1992 όταν ξεκίνησαν οι πρώτες διαπραγματεύσεις για το κλίμα) προς τις χώρες που πραγματικά την έχουν ανάγκη, δηλαδή τις λιγότερες αναπτυγμένες και αυτές που αντιμετωπίζουν μεγαλύτερα προβλήματα από την κλιματική αλλαγή, με όρους που διασφαλίζουν την ορθή χρήση των διατιθέμενων πόρων».

Σύμφωνα πάντα με τον αξιωματούχο του ΥΠΕΝ: «Σε ό,τι αφορά στον πρώτο στόχο, δεν υπήρξε ουσιαστική αλλαγή. Παραμένει το αίτημα για ενίσχυσή τους και αυτό αποτυπώνεται στις αποφάσεις της COP. Το αν οι χώρες θα αυξήσουν τις δεσμεύσεις τους για μείωση των εκπομπών, θα φανεί τους αμέσως επόμενους μήνες. Το ότι χρειάστηκε προσπάθεια από πλευράς ΕΕ για τη διατήρηση των ίδιων διατυπώσεων με πέρυσι, σίγουρα δεν προοιωνίζει θετικές εξελίξεις».

Σε ό,τι αφορά το ζήτημα της χρηματοδότησης, στο οποίο επικεντρώθηκε η COP27, «η δημιουργία ενός Ταμείου για την κάλυψη των ‘απωλειών και ζημιών’ από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, το οποίο δεν επιτρέπει τη δυνατότητα διεκδίκησης αποζημιώσεων και επικεντρώνεται στις πιο ευάλωτες χώρες, ενώ δεν φαίνεται να περιλαμβάνει άλλες χώρες που σήμερα επωφελούνται (όπως π.χ. η Τουρκία η οποία π.χ. το 2019 έλαβε 3,1 δισ. δολάρια ως κλιματική βοήθεια) κρίνεται ως θετική εξέλιξη. Όμως παραμένει ασαφές το ποιες χώρες θα συνεισφέρουν στη χρηματοδότηση, καθώς και οι κανόνες λειτουργίας του Ταμείου, αφού οι λεπτομέρειες θα καθοριστούν από εδική επιτροπή και θα συμφωνηθούν στην επόμενη COP».

Σε επιμέρους θέματα, ο κ. Βαρελίδης εξέφρασε την ικανοποίησή του από τη συμπερίληψη στην κύρια απόφαση αναφορών:

• στα νερά, άλλωστε ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης συντόνισε σχετική συζήτηση που οργανώθηκε από την Αίγυπτο,
• στα πολιτιστικά μνημεία, δεδομένης της ελληνικής πρωτοβουλίας για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στα μνημεία και
• στο ρόλο των ωκεανών και της θάλασσας, δεδομένου ότι η Ελλάδα έχει αναλάβει τη διοργάνωση της 11ης συνόδου για τους ωκεανούς που θα γίνει το 2024 και συμμετείχε σε σχετική παράλληλη εκδήλωση που οργανώθηκε από τις ΗΠΑ.

Στόχος άλλωστε ήταν, η χώρα να έχει μια ενεργό παρουσία σε όλη τη διάρκεια της COP, τόσο με την συμμετοχή του πρωθυπουργού σε σειρά παράλληλων εκδηλώσεων, και τη διοργάνωση με μεγάλη επιτυχία παράλληλης εκδήλωσης για την απανθρακοποίηση των νησιών, όσο και με την ενεργό συμμετοχή στελεχών της διοίκησης στις διαπραγματεύσεις, στο μέτρο του δυνατού από πλευράς ανθρώπινων και οικονομικών πόρων.

Ο στόχος της απανθρακοποίησης

«Σε κάθε περίπτωση, η απανθρακοποίηση της οικονομίας θα έρθει μέσα από την εφαρμογή πράσινων τεχνολογιών όπως οι ΑΠΕ, η ηλεκτροκίνηση κλπ., πρώτα από τα πλέον ανεπτυγμένα κράτη και, στη συνέχεια, με την αναπόφευκτη διάχυσή τους στον υπόλοιπο κόσμο, μετάβαση που ευνοείται στην τρέχουσα συγκυρία λόγω του αυξημένου κόστους παραγωγής ενέργειας από συμβατικά καύσιμα».

«Η κυβέρνηση έθεσε εξαρχής ως προτεραιότητα την πράσινη μετάβαση, πετυχαίνοντας τεράστια αύξηση της συμμετοχής των ΑΠΕ στο ενεργειακό μίγμα της χώρας και με επισφράγισμα τη ψήφιση του πρώτου κλιματικού νόμου στην Ελλάδα», ανέφερε ο κ. Βαρελίδης, δίνοντας έμφαση στην εν λόγω στρατηγική επιλογή της χώρας μας.