Τα πρώτα επιστημονικά δεδομένα αλλά και τα συμπεράσματα που προκύπτουν από την βιβλική καταστροφή που σημειώθηκε στην Αγία Πελαγία το Σάββατο 15 Οκτωβρίου, δημοσιεύτηκαν στο 28ο τεύχος του “Newsletter of Environmental, Disaster, and Crises Management Strategies”, που εκδίδεται υπό την αιγίδα του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών «Στρατηγικές Διαχείρισης Περιβάλλοντος, Καταστροφών και Κρίσεων» του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
Ο Διευθυντής του Εργαστηρίου Διαχείρισης Καταστροφών καθηγητής Ευθύμιος Λέκκας και οι άλλοι ειδικοί επιστήμονες που μελέτησαν τα δεδομένα, υπογραμμίζουν ότι η μορφολογία της λεκάνης αλλά και το έντονο ανάγλυφο της περιοχής έπαιξαν πολύ σημαντικό ρόλο στις καταστροφές που σημειώθηκαν στην περιοχή.
Το τεύχος με τίτλο “The October 15, 2022 Flash Flood in Agia Pelagia (Crete, southern Greece)” είναι αποτέλεσμα επιτόπιας και βιβλιογραφικής έρευνας επιστημόνων του Τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος και του ΠΜΣ «Στρατηγικές Διαχείρισης Περιβάλλοντος, Καταστροφών και Κρίσεων» του ΕΚΠΑ και περιλαμβάνει πληροφορίες και χάρτες για:
- την εξέλιξη του καιρικού φαινομένου που έδρασε ως αιτία της πλημμύρας
- το υδρογραφικό δίκτυο της λεκάνης της Αγίας Πελαγίας
- τη μορφολογία της λεκάνης (ανάγλυφο και κλίσεις πρανών)
- τη γεωλογία και τεκτονική της λεκάνης και την επίδρασή τους στο υδρογραφικό δίκτυο
- την κατολισθητική τρωτότητα της λεκάνης
- την εξέλιξη του δομημένου περιβάλλοντος της πληγείσας περιοχής
- τα αντιπλημμυρικά έργα στον κεντρικό κλάδο του υδρογραφικού δικτύου
- τα όρια του πλημμυρικού πεδίου
- τα μέγιστα ύψη νερού που καταγράφηκαν μετά την εκδήλωση του φαινομένου
- τις συνέπειες σε επίπεδο ανθρώπου, περιβάλλοντος, δομημένου περιβάλλοντος, υποδομών και μετακινούμενων αντικειμένων
- τις πιθανές συνέπειες στη δημόσια υγεία και σχετικά μέτρα πρόληψης
Τα προκαταρκτικά συμπεράσματα
Πρόκειται για σύστημα ισχυρού βαρομετρικού χαμηλού το οποίο έφτασε στην Ελλάδα από τα δυτικά ξεκινώντας από τη νότια Ιταλία (13/10), ανατροφοδοτήθηκε από το θερμό θαλάσσιο χώρο του Ιονίου, και έδωσε σημαντικά ύψη βροχής στη Δυτική Ελλάδα, τα Επτάνησα και την Πελοπόννησο (14/10) και στη συνέχεια την Κρήτη και τα Δωδεκάνησα.
Η Κρήτη κατέγραψε τα πιο σημαντικά ύψη βροχής με έντονες καταιγίδες σε μεγάλα τμήματα του νησιού της τάξης των 100 με 150 mm κατ’ εκτίμηση και κατά τόπους με υψηλή ένταση και μικρή διάρκεια, στο πλαίσιο ενός φαινομένου ακραίου και με μεγάλη εκτιμώμενη περίοδο επαναφοράς.
Καταστροφές παρατηρήθηκαν σε διάφορες παραλιακές περιοχές της Κρήτης με ιδιαίτερη ένταση στην Αγία Πελαγία και Λυγαριά Ηρακλείου, τη Σητεία, την Ιεράπετρα, τον Άγιο Ιωάννη Ιεράπετρας και άλλες τοποθεσίες σε μικρότερο βαθμό.
Ευάλωτος ο οικισμός σε πλημμυρικά φαινόμενα
Το μικρό μέγεθος της λεκάνης απορροής (3.3 km2) της Αγίας Πελαγίας καθιστά τον οικισμό ευαίσθητο σε πλημμυρικά φαινόμενα μετά από καταιγίδες υψηλής έντασης – μικρής διάρκειας, με γρήγορη απόκριση.
Το έντονο ανάγλυφο και η γεωλογία της περιοχής (αδιαπέρατοι και ευδιάβρωτοι γεωλογικοί σχηματισμοί) συνετέλεσαν στην γρήγορη απορροή και συγκέντρωση του νερού στα κατάντη, αλλά και το μεγάλο όγκο φερτών υλικών που κατέβηκαν προς τα κατάντη με την πλημμύρα.
Διαβάστε επίσης: Σπάνιο το φαινόμενο της αφρισμένης θάλασσας στην Κρήτη – Τι το προκάλεσε
Η κατάληψη του πλημμυρικού πεδίου διαχρονικά τα τελευταία 60 χρόνια από κατασκευές και υποδομές αποτέλεσε σημαντικό παράγοντα για την εκδήλωση της πλημμύρας, καθώς καταγράφεται ελάχιστος διαθέσιμος χώρος από τον οποίο θα μπορούσαν τα ύδατα να αποστραγγιστούν προς τη θάλασσα.
Ανεπαρκής ο αγωγός μεταφοράς υδάτων
Από την προκαταρκτική ανάλυση προκύπτει ότι ο πλακοσκεπής αγωγός επί της οδού Αγίας Πελαγίας, ο οποίος έχει κατασκευαστεί κατά μήκος του κύριου κλάδου του υδρογραφικού δικτύου δεν κατέστη επαρκής για να μεταφέρει το συνολικό όγκο των υδάτων στη θάλασσα.
Διαπιστώθηκε ότι αυτού του τύπου οι αγωγοί δεν επαρκούν κατά τη διάρκεια τέτοιων φαινομένων καθώς η έντονη παρουσία φερτών υλικών δύναται να προκαλέσει αστοχίες λόγω απόφραξη ή μείωσης της παροχευτικής ικανότητας (οι οποίες έχουν καταγραφεί πολλαπλώς και σε άλλες πλημμύρες στον Ελληνικό χώρο).
Αναμένονται περισσότερα ακραία φαινόμενα
Στο γενικότερο πλαίσιο της κλιματικής κρίσης καταγράφεται ανησυχία για την αύξηση της συχνότητας τέτοιων ακραίων φαινομένων, και θεωρείται σημαντικό να ληφθεί υπόψη σε οποιαδήποτε σχεδίαση μέτρων μείωσης του κινδύνου στο άμεσο μέλλον.
Στην ευρύτερη περιοχή:
- η διερεύνηση και η ιεράρχηση του κινδύνου,
- η χαρτογράφηση και η πρόταση έξυπνων κατασκευών και
- η συστηματική εκπαίδευση θεωρούνται απαραίτητες για τη μείωση του κινδύνου.
Στη λεκάνη Αγ. Πελαγίας, κρίνεται αναγκαία η διερεύνηση βραχυπρόθεσμων παρεμβάσεων και μακροπρόθεσμων μέτρων για τη μείωση του κινδύνου.
Συνιστάται έντονα η ανάλυση και η εκτίμηση του κινδύνου πλημμύρας σε ολόκληρη την Περιφέρεια Κρήτης με βάση σύγχρονες μεθοδολογίες και η εκτίμηση της τρωτότητας των συστημάτων (οικιστικός ιστός, υποδομές, τουριστικές εγκαταστάσεις, γραμμές ζωής κ.λπ.), προκειμένου να υπολογιστεί ο κίνδυνος σε κάθε υδρολογική λεκάνη ξεχωριστά.
Με βάση αυτά τα αποτελέσματα, οι τοπικές και περιφερειακές αρχές θα είναι σε θέση να ιεραρχήσουν τον αντιπλημμυρικό σχεδιασμό της Περιφέρειας
με Αριθμό Μητρώου 12691
