Γρίφος για δυνατούς λύτες η στάση της Τουρκίας στο Ουκρανικό – Το αυστηρό μήνυμα των ΗΠΑ

Την ώρα που η παγκόσμια κοινή γνώμη και διπλωματία έχει στραμμένο το βλέμμα στον Ουρανικό όλεθρο, η Τουρκία επιλέγει και πάλι να δηλώσει «παρούσα» με υπερπτήσεις μαχητικών πάνω από ελληνικά νησιά.

Το πρωί της Πέμπτης περίπου στις 10:00, δύο ζευγάρια από τουρκικά μαχητικά αεροσκάφη F-16 πέταξαν πάνω από τα ελληνικά νησιά Ανθρωποφάγοι και Μακρονήσι, παραβιάζοντας τον εθνικό εναέριο χώρο.

Τζέφρι Πάιατ: Να απέχει η Τουρκία από προκλητικές ενέργειες

Για τις προκλητικές ενέργειες της γείτονος φαίνεται πως ενημερώθηκε ο Αμερικανός πρέσβης Τζέφρι Πάιατ, ο οποίος σε ενημέρωση δημοσιογράφων ανέφερε πως «οι ΗΠΑ απάντησαν άμεσα στους τουρκικούς ισχυρισμούς που αμφισβητούσαν την κυριαρχία συγκεκριμένων ελληνικών νησιών. Ήμασταν πολύ καθαροί σε αυτό, υπογράμμισε, και πολύ ισχυροί στην προσήλωσή μας να υποστηρίξουμε την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα της Ελλάδας».

Επίσης, δήλωσε την ικανοποίηση των ΗΠΑ για τη διεξαγωγή των διερευνητικών επαφών χθες στην Αθήνα, καθώς και για τη συζήτηση της Θετικής Ατζέντας μεταξύ των υφυπουργών Εξωτερικών Κώστα Φραγκογιάννη και Σεντάτ Ονάλ, που πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα.

Επισήμανε πως διχασμοί εντός του ΝΑΤΟ εξυπηρετούν μόνον τους αντιπαλούς του και χαιρέτισε τις προσπάθειες της ελληνικής κυβέρνησης να σταθεροποιήσει τον διάλογο με την Τουρκία.

Ουκρανία προς Τουρκία: «Κλείστε Βόσπορο και Δαρδανέλια»

Να κλείσει τα Στενά του Βοσπόρου και τα Δαρδανέλια για τα ρωσικά πλοία ζήτησε επισήμως από την Τουρκία η Ουκρανία, ανοίγοντας τον χορό των πιέσεων που αναμένεται να δεχτεί η Άγκυρα το προσεχές διάστημα από τη Δύση, προκειμένου να εγκλωβιστεί η Ρωσία στη Μαύρη Θάλασσα και να αποκοπεί η πρόσβασή της από τη Μεσόγειο.

«Ζητάμε να κλείσουν ο εναέριος χώρος, ο Βόσπορος και τα Δαρδανέλια. Μεταφέραμε το σχετικό αίτημα στην τουρκική πλευρά. Παράλληλα θέλουμε να επιβληθούν κυρώσεις στη ρωσική πλευρά», δήλωσε ο πρεσβευτής της Ουκρανίας, Βασίλ Μπόντναρ, στην Άγκυρα.

Μπορεί όμως η Τουρκία να κλείσει τα Στενά και αν το πράξει ποιες θα είναι οι επιπτώσεις; Πρόκειται για ένα καίριο ερώτημα όχι μόνο για την Τουρκία, αλλά για μία σειρά από χώρες που λειτουργούν αυτή τη στιγμή ως δρώντες, έμμεσα ή άμεσα, στις εξελίξεις γύρω από τον πόλεμο στην Ουκρανία.

Η Συνθήκη του Μοντρέ και πάλι στο επίκεντρο

Το νομικό καθεστώς των Στενών καθορίζεται από τη Συνθήκη του Μοντρέ ή αλλιώς η Συνθήκη για το καθεστώς των Στενών του 1936, που κατοχυρώνει την πλήρη κυριαρχία της Τουρκίας στο μοναδικό και στρατηγικής σημασίας θαλάσσιο πέρασμα προς τη Μαύρη Θάλασσα, επιβάλλει όμως καθεστώς ελεύθερης ναυσιπλοΐας.

Η Συνθήκη αυτή σε συνδυασμό με εκείνη της Λωζάννης θεωρούνται οι διεθνείς ιδρυτικές πράξεις της Τουρκικής Δημοκρατίας και οι συνθήκες με τις οποίες κατοχυρώθηκε η πλήρης ανεξαρτησία της χώρας, συμπεριλαμβανομένης και της πλήρους κυριαρχίας του τουρκικού κράτους στα Στενά.

H Συνθήκη του Μοντρέ αφορά επίσης άμεσα και την Ελλάδα, καθώς επηεράζει και το καθεστώς των ελληνικών νησιών του βορειοανατολικού Αιγαίου και είναι συμβαλλόμενο μέρος αυτής. Επίσης, η Ελλάδα, ως ναυτική δύναμη με τον τεράστιο εμπορικό της στόλο, έχει κάθε όφελος από την πιστή εφαρμογή της πρόνοιας της Συνθήκης για ελεύθερη ναυσιπλοΐα.

Συμβαλλόμενα μέρη της Συνθήκης είναι η Ελλάδα, η Βουλγαρία, η Ρουμανία, η Σοβιετική Ένωση, η Τουρκία, η Αυστραλία, η Γαλλία, η Ιταλία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γιουγκοσλαβία.

Η Συνθήκη του Μοντρέ ήταν ένα σημαντικό εργαλείο για την Τουρκία στη διάρκεια του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου, προκειμένου να αποκρούσει τις πιέσεις γα κλείσιμο των Στενών -είτε για τους Συμμάχους, είτε για τα πλοία του Άξονα- γεγονός που επέτρεψε στην Άγκυρα να αποφύγει τη συμμετοχή της στον πόλεμο.

Οι προθέσεις του Ερντογάν

Τα τελευταία χρόνια, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν άνοιξε τη συζήτηση σε σχέση με τη Συνθήκη του Μοντρέ, καθώς το σχέδιο του για τη διάνοιξη της Διώρυγας της Κωνσταντινούπολης (Kanal Istanbul), ανοίγει το δρόμο για κατάργηση της Συνθήκης.

Τον Δεκέμβριο του 2019 και με αφορμή την προαναγγελία για την κατασκευή της Διώρυγας της Κωνσταντινούπολης από την τουρκική προεδρία εκδόθηκε ανακοίνωση στην οποία επιβεβαιώνονταν οι ανησυχίες για το μέλλον της Συνθήκης. «Στα Στενά, με την Συνθήκη του Μοντρέ δεν έχουμε κανένα δικαίωμα και τα πλοία περνούν όπως θέλουν. Σκεφτείτε ότι χρησιμοποιούν τα Στενά και δεν κερδίζουμε τίποτα. Όμως με το Kanal Istanbul θα υπάρχουν δικαιώματα όπως συμβαίνει και στη Διώρυγα του Σουέζ, Εμείς θα προχωρήσουμε το σχέδιο αυτό».

Οι επικριτές του σχεδίου υποστηρίζουν ότι εάν η Τουρκία καταργήσει τη Συνθήκη του Μοντρέ θα βρει απέναντί της τη Συνθήκη των Σεβρών του 1920 (διαχρονικός «εφιάλτης» της Τουρκίας, καθώς ξυπνά τους φόβους για διαμελισμό της χώρας).

Υποστηρίζουν επίσης ότι αν καταργηθούν οι πρόνοιες της Συνθήκης του Μοντρέ ο αμερικανικός στόλος θα έχει μόνιμη παρουσία στην Μαύρη Θάλασσα χωρίς κανέναν περιορισμό στο εκτόπισμα των πολεμικών πλοίων και τον εξοπλισμό τους και η Τουρκία θα βρεθεί αντιμέτωπη με τη Ρωσία.

Έτσι μετά τις εξελίξεις στην Ουκρανία, δεν αποκλείεται η Τουρκία να «ξεχάσει», έστω και προσωρινά τη Διώρυγα της Κωνσταντινούπολης και να επικαλεστεί πάλι τη Συνθήκη του Μοντρέ (όπως έκανε και στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο), προκειμένου να μην βρεθεί ανάμεσα σε διασταυρούμενα πυρά.

Με πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ και CNN