Καταστροφές – Κρίσεις: Από τη σημερινή πραγματικότητα στη νέα κανονικότητα του Ευθύμη Λέκκα

του Ευθύμη Λέκκα^*,
Καθηγητή Δυναμικής, Τεκτονικής και Εφαρμοσμένης Γεωλογίας και Διαχείρισης Φυσικών Καταστροφών, Προέδρου Τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος

Το τελευταίο χρονικό διάστημα έχει παρατηρηθεί σημαντική γεωδυναμική δραστηριότητα (σεισμοί, τσουνάμι, κατολισθήσεις, ηφαίστεια) σε παγκόσμιο επίπεδο, καθώς επίσης και αυξανόμενη εκδήλωση υδρομετεωρολογικών φαινομένων (καύσωνες, παγετοί, δασικές πυρκαγιές, πλημμύρες, κατολισθητικά φαινόμενα) ιδιαίτερα στον Μεσογειακό και Ελληνικό χώρο.

Η διαχείριση των πρόσφατων καταστροφικών δασικών πυρκαγιών και των πλημμυρών που επακολούθησαν στον Ελλαδικό χώρο, δημιούργησαν ευρύτερες πολιτικές αντιπαραθέσεις, οι οποίες εν πολλοίς είναι άγονες και περιττές, δεδομένου ότι δεν βοηθούν σε κάτι και  κυρίως, δεν προωθούν κρίσιμα θέματα μακροπρόθεσμου σχεδιασμού.

Η σταδιακή αναβάθμιση της Πολιτικής Προστασίας ως κυβερνητική αρμοδιότητα από Γενική Γραμματεία σε Υπουργείο αποτελεί αναμφίβολα ένα τεράστιο βήμα εμπρός και καταδεικνύει τη βαρύτητα του αντικειμένου. Στη χώρα μας ωστόσο δεν υπάρχει επαρκής γνώση της διαχείρισης των κινδύνων  από τους αιρετούς, τους διαμορφωτές της κοινής γνώμης και τους πολίτες. Βασικοί όροι όπως κίνδυνος, τρωτότητα, ανθεκτικότητα, ευπάθεια, καταστροφή, διακινδύνευση, ένταση, μέγεθος, κλίμακα κ.α. αγνοούνται παντελώς ή παρερμηνεύονται και χρησιμοποιούνται ευρέως ως επιχειρήματα στον πολιτικό λόγο και αναπόφευκτα στα ΜΜΕ, καταλήγοντας σε αίολα επιχειρήματα και λανθασμένα πολιτικά συμπεράσματα.

Η κλιματική αλλαγή ως όρος είναι αδόκιμος, δεδομένου ότι προϋποθέτει αλλαγές κλίματος σε ευρύτερη γεωλογική περίοδο της τάξεως των χιλιάδων ετών, κάτι που έχει συμβεί χιλιάδες φορές κατά τη διάρκεια της εξέλιξης της Γης, δηλαδή στα τελευταία 4.6 δις χρόνια. Η παρούσα κλιματική κρίση διαφοροποιεί βίαια τις υφιστάμενες υδρομετεωρολογικές συνθήκες, συνδέεται άμεσα με τις γεωδυναμικές διεργασίες και επιταχύνεται από τις ανθρώπινες παρεμβάσεις και δραστηριότητες,  οι οποίες είναι καταλυτικές.

Τα τρία στάδια στη διαχείριση των καταστροφών και των κρίσεων

Η διαχείριση των καταστροφών και κρίσεων, στηρίζεται και προϋποθέτει τη διάκριση σε τρία βασικά στάδια: στο Προκαταστροφικό (πρόληψή και ετοιμότητα), στο Συνκαταστροφικό (άμεση απόκριση και έκτακτη ανάγκη) και  στο Μετακαταστροφικό (ανάκαμψη και επαναφορά). Σε κάθε στάδιο υφίστανται διακριτές δράσεις, η υλοποίηση των οποίων οδηγεί σε μακροπρόθεσμη διαχείριση, που στοχεύει στον μετριασμό των επιπτώσεων σε οικονομικό, κοινωνικό και περιβαλλοντικό επίπεδο.

Ο ολοκληρωμένος Επιχειρησιακός Σχεδιασμός για τη διαχείριση των κινδύνων και των κρίσεων στηρίζεται σε τρεις αλληλοσυμπληρωμένους πυλώνες: στον Επιστημονικό κόσμο, στην Πολιτεία και τους Επιχειρησιακούς φορείς και στον Έλληνα Πολίτη.

• Καθήκον των Επιστημόνων είναι μέσα από συντεταγμένες διαδικασίες, να συμβάλουν στη διερεύνηση όλων των θεμάτων που περιλαμβάνονται στα πλαίσια της διαχείρισης, με ό,τι πιο καινοτόμο και νέο υπάρχει διεθνώς και κυρίως εφαρμόσιμο, υπηρετώντας αταλάντευτα τον Έλληνα Πολίτη.
• Η Πολιτεία και οι Επιχειρησιακοί Φορείς πρέπει να προσεγγίζουν και να αξιοποιούν με σοβαρότητα και χωρίς πολιτικές σκοπιμότητες την επιστημονική γνώση και πληροφόρηση σχεδιάζοντας και δρώντας με σταθερό γνώμονα την προστασία του Πολίτη και νομοθετώντας με μακροπρόθεσμο όραμα.
• Τέλος, ο Έλληνας Πολίτης πρέπει να είναι ενημερωμένος και συνειδητοποιημένος για τους κινδύνους, τους οποίους διατρέχει, τόσο μέσα από προσωπική αναζήτηση, κυρίως όμως μέσα από ενημερωτικές και εκπαιδευτικές δράσεις των Ο.Τ.Α. και της Πολιτείας.

Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε όλοι ότι οι γεωδυναμικοί και υδρομετεωρολογικοί κίνδυνοι, λόγω της κλιματικής κρίσης, θα αυξηθούν σε συχνότητα, ένταση και κλίμακα, και θα πρωτοεμφανιστούν σε περιοχές που μέχρι σήμερα θεωρούντο ασφαλείς, μετατρέποντας με αυτό τον τρόπο τη σημερινή πραγματικότητα που βιώνουμε, σε μια νέα κανονικότητα.

*Ο Δρ. Ευθύμης Λέκκας είναι Καθηγητής Δυναμικής Τεκτονικής Εφαρμοσμένης Γεωλογίας & Διαχείρισης Φυσικών Καταστροφών, Διευθυντής Εργαστηρίου Διαχείρισης Καταστροφών, Διευθυντής ΠΜΣ “Στρατηγικές Διαχείρισης Περιβάλλοντος, Καταστροφών & Κρίσεων”, Πρόεδρος Τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος ΕΚΠΑ, Πρόεδρος Οργανισμού Αντισεισμικού Σχεδιασμού & Προστασίας, Πρ. Πρόεδρος της Ελληνικής Γεωλογικής Εταιρίας και Editor του Newsletter of Environmental, Disaster, and Crises Management Strategies.