Ελληνικό Ινστιτούτο Βενετίας: Θησαυρός με 3500 παλαίτυπα βιβλία

Σύνταξη: ecozen.gr

Πολύτιμη για την ευρωπαϊκή πολιτιστική κληρονομιά αποδεικνύεται η συλλογή των παλαίτυπων βιβλίων που διαθέτει το Ελληνικό Ινστιτούτο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών της Βενετίας. Αυτό αναδεικνύει ερευνητική προσπάθεια που εξελίσσεται αυτή την περίοδο για την επιστημονική τεκμηρίωσή τους μέσω της σύγχρονης τεχνολογίας.

Αυξημένος πλούτος γνώσης και παράδοσης

Το προσωπικό και οι ερευνητές του Ινστιτούτου εντόπισαν από τις αρχές του χρόνου της Βιβλιοθήκης του ιδρύματος κατά 40% περισσότερα σπάνια βιβλία από όσα γνώριζαν. Η Βιβλιοθήκη διαθέτει άνω των 10.000 τίτλων. Τα νέα ευρήματα προέρχονται και από προγενέστερες συλλογές (Φλαγγίνειος Σχολή) και από κληροδοτήματα Ελλήνων της Ιταλίας. Οι τελευταίες απογραφές των τίτλων είχαν γίνει το 1969 και το 1978. Εκτιμάται ότι στο τέλος του 2021, όταν θα έχει ολοκληρωθεί η ερευνητική προσπάθεια, θα έχει ξεπεράσει τους 3500 τίτλους. Το Ελληνικό Ινστιτούτο Βενετίας αποτελεί το μοναδικό επιστημονικό ίδρυμα της Ελλάδας στο εξωτερικό. Συγκαταλέγεται στα πέντε ελληνικά ιδρύματα που διαθέτουν μεγάλες και αξιόλογες συλλογές παλαιτύπων. Εξαιρουμένων της Εθνικής Βιβλιοθήκης και του Αγίου Όρους.

Ηλεκτρονική τεκμηρίωση

Η ηλεκτρονική τεκμηρίωση των σπάνιων και μοναδικών παλαιτύπων του Ινστιτούτου καλύπτει τίτλους 400 ετών (από 16ο έως τέλος 19ου αιώνα). Έγινε μέσω των ηλεκτρονικών βάσεων των δύο μεγαλύτερων ευρωπαϊκών βιβλιοθηκών, της Gallica και της Μαρκιανής.

Από το 1527

Το πιο παλιό από τα παλαίτυπα βιβλία του Ινστιτούτου είναι ένα θεολογικό δίγλωσσο επεξηγηματικό κείμενο του Νόννου ποιητού Πανωπολίτου. Ερμηνεύει από τα ελληνικά στα λατινικά την Αποκάλυψη του Ιωάννη και χρονολογείται το 1527. Τυπωμένο στην πόλη Haguenau(σύνορα Γαλλίας-Γερμανίας). Ακολουθεί ένας τόμος με τις «Κωμωδίες» του Πλαύτου, λογοτέχνημα τυπωμένο στα λατινικά το 1530. Αναφέρεται στη ρωμαϊκή περίοδο και δείχνει ότι στην ελληνική κοινότητα της Βενετίας υπήρχε ένας κύκλος ατόμων με ουμανιστικά ενδιαφέροντα.

16 αιώνας

Σε όλο τον 16ο αιώνα και περίπου πέντε δεκαετίες μετά την ανακάλυψη της τυπογραφίας, έχουν εντοπιστεί συνολικά 45 παλαίτυποι τόμοι. Οι περισσότεροι είναι γραμμένοι στα ελληνικά και τα λατινικά. Το σύνολό τους αντικατοπτρίζει την τάση της εποχής για την εκπαίδευση και σχετίζονται με τις ανθρωπιστικές σπουδές. Την αρχαία ελληνική και ρωμαϊκή γραμματολογία,την φιλοσοφία,την θεολογία κ.ά) αλλά και την ενασχόληση των Ελλήνων της Βενετίας με το εμπόριο βιβλίων. Μεταξύ των παλαιτύπων θεολογικού περιεχομένου βρέθηκε ένα Πεντηκοστάριο του 1552.

Μοναδικό λεξικό

Καθώς και ένας μοναδικός θησαυρός της ελληνικής γλώσσας του 1572. Από τα πρώτα (ογκώδη) ελληνο-ρωμαϊκά λεξικά που κυκλοφόρησαν στην Ευρώπη. Ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης μια σπάνια εβραϊκή γραμματική στα λατινικά, βιβλίο που τυπώθηκε το 1548 στη Λουτετία (Παρίσι). Στο ελληνικό campo της Βενετίας δραστηριοποιούνταν σε κοινές εταιρίες (συντροφίες με γνωστότερη τη Σελέκη- Σάρου) και πολλοί Έλληνες Εβραίοι, κυρίως από την περιοχή της Ηπείρου (Ρωμανιώτες). Στον 17ο αιώνα εντοπίστηκαν συνολικά 68 τόμοι. To πρώτο παλαίτυπο αυτής της περιόδου είναι ένα δίτομο λεξικό θεολογικών όρων του 1600, που εκδόθηκε στην Κολωνία. Για τον 18ο αιώνα, η παλαιότερη έρευνα είχε εντοπίσει γύρω στα 250. Στην τελευταία εντοπίστηκαν άλλα τόσα κι εκτιμάται ότι ο αριθμός τους θα ξεπεράσει τα 600. Πρόκειται για τίτλους που εκπλήσσουν. Το έργο της καταλογογράφησης είναι σε εξέλιξη για τον 18ο και 19ο αιώνα.

Πολυτασική και πολυσυλλεκτική βιβλιοθήκη

Η μέχρι τώρα έρευνα κατατείνει στο συμπέρασμα ότι πρόκειται για μια πολυσυλλεκτική βιβλιοθήκη. Βρίσκει κανείς από σχολικά εγχειρίδια μέχρι εμπορικά εγχειρίδια, λεξικά και έργα ευρωπαϊκής λογοτεχνίας. «Επαναστατικά» έργα όπως τα «Προλεγόμενα»(1757) του Αδαμάντιου Κοραή, έργα του ευρωπαϊκού διαφωτισμού (σημαντικός αριθμός τίτλων των Μοντεσκιέ και Βολτέρου).

Σε άνθηση η τυπογραφία στη Βενετία

Στη Βενετία, η τυπογραφία ήταν ένας κλάδος που ανθούσε πάντα, λόγω και της γειτνίασης με την Ελβετία. Για αυτό και οι πρώτοι Έλληνες τυπογράφοι ανδρώθηκαν στα τυπογραφεία της πόλης των Δόγηδων. Άνθρωποι που πριν έκαναν άλλες εμπορικές δουλειές αλλά αντιλήφθηκαν αμέσως τις αλλαγές που έφερνε η τυπογραφία. Το Ελληνικό Ινστιτούτο Βενετίας σχεδιάζει επίσης την ψηφιοποίηση του συνόλου των παλαιτύπων. Αφού προηγηθεί ειδικό πρόγραμμα αποκατάστασης των εκατοντάδων φθαρμένων τόμων της συλλογής.