Για τη μετάδοση του κορωνοϊού γράφτηκαν πολλά. Ειδικά για τις ραγδαίες εξελίξεις και τις τεράστιες επιπτώσεις στον δυτικό κόσμο. Γράφτηκαν βέβαια πολλά και για την Ασία, όμως –τουλάχιστον στα ελληνικά ΜΜΕ- δεν υπήρξε ανάλογη δημοσιότητα για την κατάσταση που επικρατεί όλο αυτό το διάστημα στις απομακρυσμένες περιοχές της Βραζιλίας, στις κοινότητες των ιθαγενών του Αμαζονίου.
Το National Geographic σε ειδικό αφιέρωμά του δημοσιεύει συγκλονιστικά στοιχεία που αποκαλύπτουν ότι οι λαοί αυτοί έχουν κυριολεκτικά αφεθεί στη μοίρα τους. Μέσα σε έναν μήνα, οι νεκροί από COVID-19 αυξήθηκαν από 46 σε 262, ενώ με βάση τα στατιστικά στοιχεία, υπολογίζεται ότι το 9,1% των ανθρώπων που νοσούν πεθαίνουν, ποσοστό που είναι κατά 5,2% μεγαλύτερο από τον μέσο όρο που ισχύει για τον γενικό πληθυσμό της χώρας.
Διαμαρτυρίες
Η αύξηση των κρουσμάτων έχει προκαλέσει κύμα διαμαρτυρίας για την ολιγωρία και ανικανότητα των αρχών να προστατεύσουν τους ιθαγενείς από τη νόσο. Μάλιστα, σύμφωνα με πρόσφατη αναφορά του ομοσπονδιακού εισαγγελέα, υπεύθυνοι για τη διασπορά του ιού θεωρούνται οι κρατικοί νοσηλευτές που μαζί με παράνομους επιθεωρητές, μεταβαίνουν σε αυτές τις περιοχές δήθεν για να τις προστατεύσουν.
Στις 4 Ιουνίου η ομοσπονδιακή υπηρεσία υγείας SESAI, διαπίστωσε ότι 4 από τους εργαζόμενούς της ήταν θετικοί στον ιό ενόσω είχαν σταλεί στο χωριό Καναμάρι στην κοιλάδα Τζαβάρι, στην άπω-δυτική Βραζιλία. Η υπηρεσία προσπάθησε να μειώσει τη σημασία του γεγονότος υποστηρίζοντας ότι μόνο ο ένας είχε νοσήσει και ότι όλοι μπήκαν σε καραντίνα. Ωστόσο, η αναφορά του εισαγγελέα που δημοσιεύτηκε στις 5 Ιουνίου, υποστηρίζει ότι οι συγκεκριμένοι εργαζόμενοι διέσπειραν τον ιό στις κοινότητες. Και αυτό είναι μόνο ένα από μια σειρά περιστατικά που καταγγέλλονται στο πλαίσιο της αναφοράς.
Οι αμόλυντοι
Η κοιλάδα Τζαβάρι, μια έκταση 85.469 τετ. χλμ., φιλοξενεί τον μεγαλύτερο πληθυσμό ιθαγενών του Αμαζονίου, οι οποίοι διαμένουν σε απόλυτη απομόνωση, εξ’ ου και πολλές φορές έχουν χαρακτηριστεί ως «αμόλυντες φυλές». Υπολογίζεται ότι στην περιοχή ζουν 9 διαφορετικές ομάδες, 1.000 με 1.500 συνολικά ατόμων. Παρόλο που πλέον, λόγω της υγειονομικής κρίσης, τα περισσότεροι από αυτά τα άτομα έχουν έρθει σε επαφή με τον έξω κόσμο, οι αρχές εκτιμούν ότι υπάρχουν ακόμη 40 με 50 άνθρωποι που βρίσκονται κάπου βαθιά μέσα στο δάσος.
Οι απομακρυσμένες φυλές του Αμαζονίου, θεωρούνται ιδιαίτερα ευάλωτες στον νέο κορωνοϊό καθώς δεν διαθέτουν τα αντισώματα για να αντιμετωπίσουν παθογόνους παράγοντες που εισάγονται από ξένους.
Διπλή απειλή
Οι αρχηγοί των φυλών του Αμαζονίου κατηγορούν τον πρόεδρο Μπολσονάρο ότι δεν επιδίωξε να τους προστατεύσει από την διπλή απειλή: τη μετάδοση του κορωνοϊού από τη μια και την ευρεία κατάληψη της γης τους από την άλλη. Οι ρυθμοί της αποδάσωσης στον Αμαζόνιο της Βραζιλίας έφτασαν το 60% τον τελευταίο χρόνο, αναφέρει το Εθνικό Ινστιτούτο Διαστημικής Έρευνας της χώρας, ενώ κάθε προσπάθεια αποτροπής αυτής της εξέλιξης εμποδίστηκε από το lockdown αλλά και από την απόφαση της κυβέρνησης να μειώσει τα κονδύλια για την προστασία του περιβάλλοντος και των ιθαγενών φυλών.
Ζωντανές εγκυκλοπαίδειες
Όσο για τους ανθρωπολόγους, ανησυχούν κυρίως για την πιθανή εξαφάνιση των γηραιότερων μελών των κοινοτήτων του Αμαζονίου, καθότι είναι οι πιο ευάλωτοι στη νόσο. «Οι ηλικιωμένοι αποτελούν ζωντανές εγκυκλοπαίδειες για την κοσμοθεωρία αυτών των λαών» επισημαίνει ο ανθρωπολόγος στο Κοινωνικο-Περιβαλλοντικό Ινστιτούτο Tiago Moreira dos Santos. «Είναι οι φύλακες ενός πολιτισμού. Και δεν μιλάμε μόνο για τους μύθους και τις ιστορίες, αλλά και για τη γλώσσα, τη μνήμη και τη γνώση, που αποτελούν τη βάση για την ύπαρξη ενός λαού».
«Οι λαοί έχουν περάσει από πολλαπλά κύματα θανατηφόρων επιδημιών», προσθέτει ο
Glenn Shepard, Αμερικανός ανθρωπολόγος στο Μουσείο Emilio Gueldi στη Μπελέμ, όπου μελετάται ο πολιτισμός του Αμαζονίου. «Οπότε γνωρίζουν ακριβώς τι πρέπει να κάνουν – δηλαδή, να απομονωθούν». Γι’ αυτό άλλωστε, εξηγεί, συνεχίζουν να υφίστανται κατά μήκος του Αμαζονίου. «Και είναι λόγω των ασθενειών και της βίαιης μετακίνησής τους που αποφάσισαν να μείνουν μακριά από τους υπόλοιπους. Αυτή ήταν η στρατηγική τους εξαρχής».
Γενοκτονία
Η κυβέρνηση Μπολσονάρο πάντως δεν δείχνει να συμμερίζεται αυτές τις απόψεις. Αντιθέτως, από την έναρξη της πανδημίας, κυκλοφόρησε μικτά μηνύματα, συνιστώντας στους πολίτες της Βραζιλίας να αγνοήσουν τα μέτρα εγκλεισμού και κοινωνικής αποστασιοποίησης και ταυτόχρονα δελεάζοντας με επιδόματα τους ιθαγενείς λαούς ώστε να μετακομίσουν στις πόλεις.
Από την αρχή της πανδημίας άλλωστε η στάση του Βραζιλιάνου προέδρου ήταν αμφιλεγόμενη έως εγκληματική. Μιλούσε για “ονειροφαντασίες“, “υστερίες” και “νευρώσεις”, ενώ εκτιμούσε ότι ο COVID-19 θα είχε λιγότερα θύματα απ’ όσα η γρίπη Η1Ν1 την προηγούμενη χρονιά (γύρω στα 800). «Οι άνθρωποι θα καταλάβουν σύντομα ότι οι αρχηγοί των κρατών και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης τους κορόιδευαν σε σχέση με την πανδημία», υποστήριζε.
Μέχρι που, η χώρα έφτασε να θρηνεί περισσότερους από 40.000 νεκρούς καταλαμβάνοντας τη δεύτερη θέση σε αριθμό θυμάτων μετά τις ΗΠΑ, γεγονός που οδήγησε τις αρχές να σταματήσουν να δημοσιοποιούν τα στατιστικά στοιχεία – αντί δηλαδή να λάβουν πρόσθετα μέτρα και να εντείνουν τους ελέγχους…
Όπως καταγγέλλει η Sônia Guajajara, συντονίστρια της οργάνωσης APIB για την υποστήριξη των αυτόχθονων λαών της Βραζιλίας, όλα τα παραπάνω μαζί με την επίσημη ενθάρρυνση των καταπατητών της γης των ιθαγενών και άλλων προστατευόμενων περιοχών, έχουν προστεθεί στην ήδη μεγάλη κοινωνική και περιβαλλοντική καταστροφή που συντελείται στον Αμαζόνιο. «Είναι μια στιγμή γενικής εγρήγορσης, γιατί είμαστε κυριολεκτικά στη γωνία: από τη μια με τον κορωνοϊό και από την άλλη με τα μέτρα γενοκτονίας της φασιστικής κυβέρνησης», καταλήγει.
