Η πρόσφατη πυρκαγιά στις 4 έως 13 Απριλίου 2020 στην δασική περιοχή δίπλα στο Τσερνόμπιλ, όπου η ραδιενέργεια που εκλύθηκε από το μολυσμένο δάσος, ανιχνεύθηκε σε όλη την Ευρώπη και έφθασε και στην χώρα μας θα μας θυμίζει για τα επόμενα 300 χρόνια την τραγική επέτειο του μεγαλύτερου πυρηνικού ατυχήματος στην ιστορία της ανθρωπότητας.
Στις 26 Απριλίου 1986, νωρίς το πρωί, ο αντιδραστήρας 4 του πυρηνικού εργοστασίου του Τσερνόμπιλ εξερράγη. Προκάλεσε αυτό που τα Ηνωμένα Έθνη χαρακτήρισαν «τη μεγαλύτερη περιβαλλοντική καταστροφή στην ιστορία της ανθρωπότητας».
Οι Σουηδοί ήταν οι πρώτοι που ανακοίνωσαν τρεις μέρες μετά στις 29 Απριλίου, ότι τα στοιχεία έδειχναν για μεγάλη έκρηξη σε σοβιετικό πυρηνικό εργοστάσιο με διαρροή ραδιενεργού ακτινοβολίας. Οι Σοβιετικοί δεν ανακοίνωσαν το παραμικρό. Δεν πληροφόρησαν τις κυβερνήσεις των χωρών που μολύνθηκαν από την διαρροή της ραδιενέργειας, ούτε καν τους πολίτες τους στην Ουκρανία, τη Ρωσία και τη Λευκορωσία. Όλα κρατήθηκαν μυστικά.
Όταν στις 29 Απριλίου έγινε γνωστό το πυρηνικό ατύχημα στο Τσέρνομπίλ η τότε κυβέρνηση και αρμόδιοι κυβερνητικοί παράγοντες έσπευσαν να διαβεβαιώνουν ότι το ραδιενεργό νέφος δεν επρόκειτο να φθάσει στην Ελλάδα. Όταν μετά την Πρωτομαγιά οι Έλληνες πληροφορήθηκαν ότι το ραδιενεργό νέφος είχε φθάσει προ ημερών στην Ελλάδα επεκράτησε πανικός. Εξαφανίστηκαν βασικά είδη από τα υπερκαταστήματα, κονσέρβες γάλα, ζυμαρικά κλπ. Φρούτα, λαχανικά, γάλα φρέσκο και άλλα προϊόντα, περνούσαν για έλεγχο ραδιενέργειας από τον ΔΗΜΟΚΡΙΤΟ. Τα επίπεδα ραδιενέργειας που είχε θέσει η Ε.Ε. άλλαζαν συνεχώς προς τα πάνω και στην χώρα μας η τότε κυβέρνηση άλλα στοιχεία για την ραδιενέργεια έστελνε στην Ε.Ε, και άλλα στοιχεία δημοσίευε εδώ, σύμφωνα με την Καθημερινή και άλλες εφημερίδες.
Οι μετρήσεις που δεν έγιναν
Συγχρόνως το σύστημα ελέγχου της ραδιενέργειας της χώρας δεν λειτουργούσε αξιόπιστα με αποτέλεσμα άλλες μετρήσεις να δίνουν τα πανεπιστήμια, άλλες οι κρατικοί φορείς και άλλες ιδιωτικά εργαστήρια και εργαστήρια του εξωτερικού. Υπήρξε το απόλυτο χάος για διάστημα τριών μηνών και συνεχίστηκε μέχρι τον Σεπτέμβρη του 1986. Από τον πανικό των ημερών λέγεται ότι πραγματοποιήθηκαν 6000 εκτρώσεις από έγκυες γυναίκες που δεν ήθελαν να γεννήσουν παιδιά παραμορφωμένα από την ραδιενέργεια.
Σήμερα κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα πόσοι καρκίνοι του θυρεοειδούς και λευχαιμίες εμφανίστηκαν στα επόμενα χρόνια, ούτε πόσες μεταλλάξεις στον πληθυσμό οφειλόμενες στο Τσέρνομπίλ, αφού ποτέ δεν έγιναν μετρήσεις και το φαινόμενο δεν παρακολουθήθηκε με επίσημα πρωτόκολλα κλπ. Ούτε κρατήθηκαν δείγματα τροφίμων για να παρακολουθηθεί το φαινόμενο.
Επιπλέον, σήμερα η χώρα διαθέτει ένα σύγχρονο σύστημα παρακολούθησης της ραδιενέργειας στον αέρα, την θάλασσα και τα τρόφιμα. Ως γραμματέας Έρευνας και Τεχνολογίας στο Υπουργείο Βιομηχανίας επισκέφθηκα τότε το συγκρότημα πυρηνικών αντιδραστήρων στην Βουλγαρία στο Κοζλοντούι και κατόπιν ενεργειών της ελληνικής κυβέρνησης προς την Ε.Ε. έκλεισε ο ένας αντιδραστήρας και αναβαθμίστηκαν οι άλλοι τέσσερις όσον αφορούσε την ασφάλεια λειτουργίας τους.
Ο μεγάλος κίνδυνος
Τέλος ένας άλλος πυρηνικός αντιδραστήρας 160χλμ δυτικά του Κοζλοντούι στο Μπέλενε δεν λειτούργησε ποτέ. Ο πραγματικός κίνδυνος σήμερα υπάρχει από την γειτονική μας χώρα την Τουρκία η οποία εγκαθιστά συγκρότημα πυρηνικών αντιδραστήρων στο Ακούγιου με Ρωσική τεχνολογία, σε σεισμογενή περιοχή και με χαμηλή πυρηνική τεχνολογία, που σε περίπτωση πυρηνικού ατυχήματος θα εκτεθούν σε ραδιενέργεια περισσότεροι από 350 εκατ. κατοίκων στα Βαλκάνια, Ιταλία και χώρες της Μέσης Ανατολής σύμφωνα με μελέτη Καναδών επιστημόνων, σε περίπτωση δε διαρροής ραδιενέργειας θα μολυνθεί το Αιγαίο για δεκάδες χρόνια. Και να μην ξεχνάμε ότι η εγκατάσταση πυρηνικών αντιδραστήρων αποτελεί ενδεχόμενα και το πρώτο βήμα για την απόκτηση πυρηνικών όπλων.
*Νίκος Κατσαρός
Πτυχίο Χημείας ΕΚΠΑ. MSc, PhD Univ. of Massachusetts,USA. Καθ.Georgia Southern Univ ΗΠΑ. Διευθυντής Ερευνών ΕΚΕΦΕ ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ, Γραμματέας Έρευνας και Τεχνολογίας, Υπ.Ανάπτυξης, Μέλος Εθνικού Συμβουλίου Έρευνας και Μεταπτυχιακών Σπουδών, Υπ.Παιδείας, Πρόεδρος ΕΦΕΤ. Πρόεδρος ΕΕΧ, Αντιπρόεδρος Ένωσης Καταναλωτών Ελλάδος
με Αριθμό Μητρώου 12691
