Ιστορικής σημασίας η λειτουργία του πρώτου αποτεφρωτηρίου στην Ελλάδα

Στην γλυκόπικρη ινδική ταινία «Η Σωτηρία της Ψυχής» («Hotel Salvation») ο 77χρονος Ντάγια, αποφασίζει ξαφνικά να εγκαταλείψει το σπίτι του και να ταξιδέψει μαζί με τον γιο του Ρατζίβ στο μυθικό Βαρανάσι προκειμένου να αφήσει την τελευταία του πνοή στις όχθες του ιερού ποταμού Γάγγη…

Η ταινία πραγματεύεται το θέμα του θανάτου και της αποτέφρωσης των νεκρών με ιδιαίτερο τρόπο, αφήνοντας παρόλα αυτά στον θεατή μια γεύση αισιοδοξίας και έμπνευσης για τη ζωή.

Στην Ινδία ή στο Νεπάλ, η καύση συνιστά αρχαία παράδοση και εορτάζεται με ξεχωριστό τρόπο, ενώ στον δυτικό κόσμο εισήχθη ως πρακτική τον 19^ο αιώνα. Η πρώτη οργανωμένη προσπάθεια μάλιστα για την υιοθέτηση της αποτέφρωσης ως εναλλακτικής μεθόδου διάθεσης των νεκρών, μας πάει πίσω στα τέλη του μακρινού 1870.

Ωστόσο στην Ελλάδα, το θέμα συνεχίζει να αποτελεί ταμπού. Οι αντιδράσεις της εκκλησίας από τη μια και η έλλειψη πολιτικής βούλησης από την άλλη έχουν δημιουργήσει μια κατάσταση δύσκολη για όλους όσοι -ο καθένας για τους δικούς του λόγους- επέλεγαν όλα αυτά τα χρόνια την καύση για τους οικείους τους. Μέχρι τώρα η μόνη επιλογή ήταν η γειτονική Βουλγαρία, με τις ανάλογες οικονομικές και συναισθηματικές συνέπειες.

Ορόσημο

Επομένως, η επικείμενη λειτουργία αποτεφρωτηρίου στη Ριτσώνα, σε απόσταση περίπου 70 χλμ. από την Αθήνα, μόνο ως θετική εξέλιξη μπορεί να αντιμετωπιστεί.

«Η ίδρυση και η λειτουργία του πρώτου Κέντρου Αποτέφρωσης Νεκρών στη Ριτσώνα αποτελεί ένα ιστορικό γεγονός, αποτελεί ιστορική αλλαγή για τα ταφικά έθιμα της Ελλάδας”, υποστηρίζει ο πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Αποτέφρωσης, Αντώνης Αλακιώτης. “Υπολογίζουμε ότι κάθε χρόνο ένα ποσό 2,5 έως 3 εκατ. ευρώ “έφευγε” στο εξωτερικό», αναφέρει χαρακτηριστικά.

Ιδιωτικά κεφάλαια

Η εγκατάσταση δημιουργήθηκε με ιδιωτικά κεφάλαια και ανήκει σε επτά συνολικά ιδιοκτήτες. Ένας εξ αυτών είναι και η Ελληνική Εταιρεία Αποτέφρωσης, η οποία κατέχει το 30% της επιχείρησης.

Το Σωματείο Ιδιοκτητών Γραφείων Τελετών της Αθήνας, χαιρετίζει την πρωτοβουλία όμως εκτιμά ότι ο αριθμός των αποτεφρώσεων είναι μικρός. «Είναι κάτι θετικό, είναι κάτι που δημιουργήθηκε στην Ελλάδα μετά από 13 χρόνια από την πρώτη ψήφιση του νομοσχεδίου. Όλη η Ευρώπη έχει κρεματόρια, σαφώς και η δημιουργία ενός στην Ελλάδα είναι κάτι καλό», υποστηρίζει ο πρόεδρος του Σωματείου, Αθανάσιος Κωστόπουλος.

Η εκκλησία

Το 2014 με απόφαση της Ιεράς Συνόδου εστάλη εγκύκλιος στις Μητροπόλεις, η οποία απαγόρευε την τέλεση της νεκρώσιμης ακολουθίας και του μνημόσυνου σε όσους επέλεγαν την καύση. Το 2016 η Ιερά Σύνοδος πήρε εκ νέου θέση, τονίζοντας σε ανακοίνωση που εξέδωσε ότι δεν είναι «αξιοπρεπές για τον νεκρό να καεί σε κλίβανο» και ότι δεν διακρίνει ιδιαίτερες διαφορές «της σύγχρονης “αποτέφρωσης νεκρών” και της διαδικασίας ανακύκλωσης απορριμμάτων»…

Για την ιστορία

Το ζήτημα της καύσης των νεκρών τέθηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα το 1946, από μέλη του Ιατρικού Συλλόγου Αθηνών. Επανήλθε στην επικαιρότητα το 1977 μετά τον θάνατο της Μαρίας Κάλλας, η οποία κηδεύθηκε και αποτεφρώθηκε στο Παρίσι. Δύο χρόνια αργότερα, η τέφρα της μεταφέρθηκε στην Αθήνα και σκορπίστηκε στο Αιγαίο, όπως ήταν η επιθυμία της, σύμφωνα με τους συγγενείς της.

Οι φωνές ωστόσο που υποστήριζαν την καύση των νεκρών ήταν ακόμα πολύ αδύναμες, ιδιαίτερα απέναντι στην ηχηρή αντίδραση της Εκκλησίας. Λίγα χρόνια αργότερα, άρχισε να τίθεται εκ νέου και πιο επιτακτικά, λόγω της έλλειψης χώρων στα νεκροταφεία της Αττικής. Κατά τον μεγάλο καύσωνα του 1987 ο τότε δήμαρχος Αθηναίων Μιλτιάδης Έβερτ και ο τότε υπουργός Υγείας Γ. Μαγκάκης, τάχθηκαν υπέρ, ξεσηκώνοντας αντιδράσεις από πολλές πλευρές.

Τελικά, η αποτέφρωση επιτράπηκε στην Ελλάδα το 2006, με την υιοθέτηση νόμου, αλλά η κατασκευή αποτεφρωτηρίου δεν ήταν εφικτή, γιατί ο νόμος δεν εξειδίκευε τους όρους. Απόφαση του 2010 ρύθμισε μεν εκκρεμή τεχνικά ζητήματα, δημιούργησε δε νέα εμπόδια γιατί τέθηκε ως όρος η γειτνίαση με νεκροταφείο με αποτέλεσμα να καθίσταται δύσκολη η χωροθέτηση. Το ζήτημα λύθηκε με νέο νόμο το 2014, όμως η ίδρυση και λειτουργία των αποτεφρωτηρίων επιτρεπόταν μόνο από τους δήμους ή τα νομικά τους πρόσωπα, πράγμα που ξεπεράστηκε αργότερα με σχετική ρύθμιση.

Στην Ευρώπη

Η πρακτική της καύσης των νεκρών πάντως επιλέγεται ως η πιο ενδεδειγμένη λύση σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες και μάλιστα για περισσότερο από έναν αιώνα. Ιδού κάποια ενδεικτικά παραδείγματα:

Ολλανδία: Η πρώτη αποτέφρωση έγινε το 1914. Μάλιστα, στα 100 και χρόνια που μεσολάβησαν το ποσοστό έναντι των ενταφιασμών έφτασε το 63%.

Βρετανία: Το ποσοστό των αποτεφρώσεων ακολουθεί ανοδική πορεία εδώ και δεκαετίες, και από το 34,7% το 1960, έφτασε στο 77,05% το 2017.

Σκανδιναβικές Χώρες: Τα ποσοστά έναντι των ενταφιασμών είναι 36% στη Νορβηγία, 51% στην Φινλανδία, 70% στη Σουηδία και 76% στη Δανία. Η αποτέφρωση επιλέγεται περισσότερο στις μεγάλες πόλεις, που έχουν πρόβλημα χώρου στα νεκροταφεία και όχι τόσο στην περιφέρεια όπου δεν υφίσταται το πρόβλημα. Σε όλες τις μεγάλες πόλεις, όλων των χωρών της Σκανδιναβίας, κυμαίνεται από 70% μέχρι 90%.

Γαλλία: Η αποτέφρωση είναι διαδικασία που επιλέγεται από την μειοψηφία στις αγροτικές περιοχές, όπου δεν υπάρχει ζήτημα χώρου στα νεκροταφεία, αλλά αποκτά ολοένα και περισσότερους υποστηρικτές στα αστικά κέντρα. Το 1979 μόνο το 1% των νεκρών αποτεφρώνονταν. Το 2012 το ποσοστό έφτασε το 32% στην επικράτεια και το 45% στο Παρίσι.

Ιρλανδία: Το υψηλό κόστος των ενταφιασμών σε συνδυασμό με την έλλειψη χώρων επίσης έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση των αποτεφρώσεων την τελευταία δεκαετία. Υπάρχουν συνολικά πέντε κρεματόρια, τρία εκ των οποίων βρίσκονται στο Δουβλίνο.

Ισπανία: Το ποσοστό αυξήθηκε από 16% (2006) στο 36% μέσα σε μια δεκαετία. Περισσότερες από τις μισές αποτεφρώσεις συνολικά της χώρας γίνονται στην Βαρκελώνη.

Ουγγαρία: Η αποτέφρωση έχει φτάσει να είναι συνηθέστερη του ενταφιασμού τα τελευταία χρόνια. Το 2016 αποτεφρώθηκε το 60% των νεκρών σε όλη τη χώρα συνολικά, ενώ το ποσοστό κυμαίνεται από 70-90% στην Βουδαπέστη.

Τα σχέδια των δήμων

Ενδιαφέρον για την κατασκευή αποτεφρωτηρίων έχει εκδηλωθεί και από την πλευρά των δήμων. Ο δήμος Αθηναίων έχει επιλέξει χώρο στον Ελαιώνα, ανάμεσα στη λεωφόρο Αθηνών στο ύψος του Χρηματιστηρίου και το Ισλαμικό Τέμενος. Αν και οι γραφειοκρατικές διαδικασίες φαίνεται να προχωρούν, είναι πιθανό να προκληθεί εμπλοκή από τις προσφυγές που έχουν καταθέσει επιχειρήσεις που βρίσκονται στην περιοχή.

Περισσότερο αισιόδοξα για τους υποστηρικτές της αποτέφρωσης είναι τα πράγματα στην Πάτρα. Ο δήμος έχει προχωρήσει σε χωροθέτηση στον Γλαύκο και προκήρυξε αρχιτεκτονικό διαγωνισμό, όπου εκδηλώθηκε μεγάλο ενδιαφέρον με πάνω από 110 προτάσεις.

Περιβαλλοντική διάσταση

Όπως αναφέρει ο Σύνδεσμος Φίλων Αποτέφρωσης Ελλάδος, για κάθε 1.000 αποτεφρώσεις εξοικονομείται 1 στρέμμα γης…