Ζουζάνα Καπούτοβα: Η Έριν Μπρόκοβιτς της Σλοβακίας

Ποιος είπε ότι ο κόσμος δεν αλλάζει;

Η περίπτωση της νέας προέδρου της Σλοβενίας, αποδεικνύει ακριβώς το αντίθετο. Νομικός, με ειδίκευση στην προστασία των δικαιωμάτων του πολίτη, η Ζουζάνα Καπούτοβα έχει χαρακτηριστεί δικαίως ως «η Έριν Μπρόκοβιτς της Σλοβακίας».

Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά, πηγαίνοντας πίσω στο 2006 όταν η Καπούτοβα έδινε την πρώτη της εκστρατεία για το κλείσιμο τοξικής χωματερής που προκαλούσε εκτεταμένη ρύπανση στο έδαφος, την ατμόσφαιρα και το νερό της κοινότητας όπου ζούσε με την οικογένειά της.

Η προσπάθειά της στέφθηκε με επιτυχία σηματοδοτώντας όχι μόνο την απαρχή της ενασχόλησης των πολιτών με τα κοινά, και την ενίσχυση των γυναικών στην μετα-κομμουνιστική Σλοβακία, αλλά επιπλέον συνέβαλε στο να της απονεμηθεί το 2016 το «Goldman Environmental Prize», το διεθνές βραβείο που θεωρείται ως το «Όσκαρ της Οικολογίας».

Ακτιβισμός

Η πρώτη γυναίκα πρόεδρος της Σλοβακίας και η νεώτερη πολιτικός που έχει αναλάβει μέχρι σήμερα αυτό το αξίωμα, υποσχέθηκε κατά την ορκωμοσία της ότι θα πολεμήσει την ατιμωρησία και θα αποκαταστήσει τη δικαιοσύνη σε μια χώρα βαθιά πληγωμένη από την πολιτική διαφθορά.

«Προσφέρω την εμπειρία μου, το συναίσθημα και τον ακτιβισμό μου. Προσφέρω το μυαλό μου, την καρδιά μου και τα χέρια μου», δήλωσε μετά την τελετή. «Θέλω να γίνω η φωνή αυτών που δεν εισακούονται».

Ισότητα

Σε μια συντηρητική ρωμαιοκαθολική χώρα όπως η Σλοβακία, η Καπούτοβα τολμά να υποστηρίξει τα δικαιώματα της LGBTQ κοινότητας σε όλα τα επίπεδα.«Κάτω από το σύνταγμα, οι άνθρωποι είναι ελεύθεροι και ίσοι στην αξιοπρέπεια και στα δικαιώματα, κανείς δεν μπορεί να τους αναγκάσει να συμβιβαστούν για τα δικαιώματά τους, ούτε είναι κανείς τόσο δυνατός ώστε να είναι υπεράνω του νόμου» υπογράμμισε.

Οικολογία

Η νέα πρόεδρος, της οποίας η θητεία ξεκίνησε στις 15 Ιουνίου, αντιμετωπίζει την οικολογία ως προτεραιότητα ισάξια με τη διαφάνεια, τη δικαιοσύνη, τις ευρωπαϊκές και διατλαντικές αρχές και σέβεται απόλυτα τη διαφορετικότητα.

Κατά την ομιλία της αναφέρθηκε στην κλιματική αλλαγή τονίζοντας ότι αν και η Σλοβακία δεν μπορεί από μόνη της να αντιστρέψει την κατάσταση, τόσο η πολιτική ηγεσία όσο και οι κάτοικοί της φέρουν την αποκλειστική ευθύνη για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος της χώρας τους.

Και παρόλο που ο ρόλος του προέδρου στη χώρα της είναι ελαφρώς… διακοσμητικός, η Καπούτοβα έχει τη δύναμη να σταματήσει διαδικασίες, είναι επικεφαλής των ενόπλων δυνάμεων και μπορεί να διορίσει δικαστές.

Ο δρόμος προς τη δόξα πέρασε από μια… χωματερή

Η Καπούτοβα μεγάλωσε στο Πεζινόκ, μια γραφική κωμόπολη στη δυτική Σλοβακία.

Κάποτε, η αμπελουργία στήριζε την τοπική οικονομία, ενώ το κάστρο και τα μουσεία του προσέλκυαν τους επισκέπτες που ενδιαφέρονταν να μάθουν τα πάντα για τα βασιλικά αμπέλια και τα κρασιά του.

Στην πορεία όμως τα πράγματα άλλαξαν. Το ειδυλλιακό τοπίο το Πεζινόκ μεταμορφώθηκε σε θλιβερό σκουπιδότοπο όπου εναπόθεταν κάθε λογής απορρίμματα οι χώρες της Δυτικής Ευρώπης. Ερήμην του μετατράπηκε σε ανεξέλεγκτη χωματερή χωρίς άδειες ή δικλείδες ασφαλείας για τα τοξικά χημικά που διέρρεαν στο έδαφος, και μάλιστα σε πολύ μικρή απόσταση από την κατοικημένη περιοχή.

Καθώς η χωματερή ξεπέρασε τα όρια χωρητικότητάς της, επιφανής επενδυτής αποφάσισε να κατασκευάσει μια καινούργια, ανεξάρτητα από το γεγονός ότι το 2002 είχε απαγορευτεί η λειτουργία χωματερών μέσα στον αστικό ιστό.

Στο μεταξύ, οι κάτοικοι του Πεζινόκ, ήταν αναγκασμένοι να υποστούν το κόστος: οι καρκίνοι, τα αναπνευστικά προβλήματα και οι αλλεργίες αυξήθηκαν αισθητά με έναν συγκεκριμένο τύπο λευχαιμίας να οκταπλασιαστεί σε σχέση με τον εθνικό μέσο όρο.

Μεγάλη νίκη

Η ύπαρξη της τοξικής χωματερής στοίχειωνε την Καπούτοβα: η μυρωδιά έμπαινε από τις χαραμάδες του σπιτιού της το οποίο κρατούσε ερμητικά κλειστό για να προστατεύσει τις δυο κόρες της.

Με όπλο το πείσμα και τις νομικές της γνώσεις, κατάφερε να ενώσει καλλιτέχνες, τοπικούς επιχειρηματίες, οινοπαραγωγούς, κληρικούς και άλλα μέλη της κοινότητας, σε έναν κοινό αγώνα για το σφράγισμα της χωματερής. Διοργάνωσε ειρηνικές διαμαρτυρίες, συναυλίες και εκθέσεις φωτογραφίας, ενώ συνέλεξε 8.000 υπογραφές τις οποίες απέστειλε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Ταυτόχρονα ξεκίνησε έναν ανηλεή δικαστικό αγώνα μέσα από τα σλοβάκικα και τα ευρωπαϊκά δικαστήρια.

Η καμπάνια έφτασε στο αποκορύφωμά της το 2013, όταν το Ανώτατο Δικαστήριο της Σλοβακίας αποφάσισε ότι η νέα χωματερή ήταν παράνομη και απέσυρε την άδεια λειτουργίας της, διατάσσοντας επίσης το σφράγισμα της παλαιάς. Η εξέλιξη ήρθε ως αποτέλεσμα αντίστοιχης απόφασης του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου που βεβαίωνε το δικαίωμα των πολιτών να συμμετέχουν σε αποφάσεις που επηρεάζουν το περιβάλλον, όχι μόνο στο Πεζινόκ αλλά σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Δεν είναι τυχαίο άλλωστε που η νίκη του Πεζινόκ θεωρείται ως η δεύτερη μεγαλύτερη κινητοποίηση των Σλοβάκων από την Βελούδινη Επανάσταση του 1989.