Οι ειδήσεις για την κλιματική κρίση προκαλούν “Περιβαλλοντικό Άγος”

Pop-ups, έκτακτες ενημερώσεις, σύντομες ή μακροσκελείς αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, φωτογραφίες και ρεπορτάζ ακόμη και από τα πιο δύσβατα και απομακρυσμένα σημεία του πλανήτη, ειδήσεις στο λάπτοπ, στο κινητό, στο τάμπλετ, στο ρολόι μας: Η ενημέρωση είναι καταιγιστική, 24 ώρες το 24ωρο, 365 ημέρες τον χρόνο και δεν μπορεί κανείς να της ξεφύγει. Ακόμη κι αν εκ πεποιθήσεως κάποιος/α έχει κλειδώσει την τηλεόραση στο πιο ψηλό πατάρι, κάπου θα τον/την ξετρυπώσει.

Αυτό σκεφτόμουν αυτές τις ημέρες με αφορμή την καταστροφή στην Χαλκιδική. Καθώς έγραφα, πετάγονταν στα δεξιά του υπολογιστή μου τα τελευταία νέα σχετικά με το θέμα, από ιστοσελίδες -στις οποίες έχω ζητήσει η ίδια προφανώς να λαμβάνω ενημερώσεις-προκαλώντας μου ακόμη μεγαλύτερη αγωνία και στενοχώρια – αλλά και άγχος μπας και μου ξεφύγει κάποια σημαντική εξέλιξη ή με προλάβουν οι υπόλοιποι και αναρτήσω τελικά μπαγιάτικα νέα…

Περιβαλλοντικό Άγoς

Έτσι λοιπόν, όταν ξεπρόβαλε μπροστά μου ο όρος «eco-anxiety» -«οικο-άγχος» ελληνικά, ή καλύτερα «περιβαλλοντικό άγος»- τον οποίο η Αμερικανική Ψυχολογική Ένωση (ΑPA) έχει προσδώσει στις επιπτώσεις που έχουν στην ψυχολογία του ανθρώπου οι ειδήσεις σχετικά με τις καταστροφές λόγω της κλιματικής αλλαγής (πλημμύρες, τυφώνες, πυρκαγιές ή ακόμη και το λιώσιμο των πάγων και η εξαφάνιση σημαντικών ειδών ζώων και φυτών), αισθάνθηκα οικεία.

Η Αμερικάνικη Ψυχολογική Ένωση περιγράφει το οικο-άγχος ως «χρόνιο φόβο για την επικείμενη περιβαλλοντική καταστροφή» και παρόλο που δεν υφίσταται ως λήμμα στα επιστημονικά διαγνωστικά και στατιστικά εγχειρίδια για τις πνευματικές διαταραχές, ο όρος έχει εγκαθιδρυθεί πλέον μεταξύ των ειδικών, καθώς οι άνθρωποι που αισθάνονται χαμένοι και ανήσυχοι αυξάνονται διαρκώς στους ίδιους ρυθμούς που αυξάνονται και οι φυσικές καταστροφές ή τα ακραία καιρικά φαινόμενα.

Ειδικά στις ΗΠΑ όπου η ποπ κουλτούρα κατέχει ξεχωριστή θέση στις ζωές των πολιτών, το οικο-άγχος αποτελεί πλέον μέρος της καθημερινότητας και έχει βρει χώρο ακόμη και στα πιο δημοφιλή σίριαλ. Όπως στο «Big Little Lies» (Μεγάλα Μικρά Ψέματα) του συνδρομητικού καναλιού HBO όπου ένα 9χρονο κοριτσάκι παθαίνει κρίση πανικού και λιποθυμά στην τάξη μετά από μάθημα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης λόγω του ότι νιώθει «αγωνία για το τέλος του κόσμου λόγω της κλιματικής αλλαγής»!

Στον αντίποδα βέβαια, είναι γνωστό ότι ο Αμερικανός Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ συνεχίζει να είναι ένας από τους μεγαλύτερους αρνητές της κλιματικής αλλαγής κι αυτό, προφανώς, δεν βοηθά ούτε μικρούς ούτε μεγάλους!

Έρευνα του Yale

Τον Δεκέμβριο του 2018, έρευνα του Πανεπιστημίου Yale κατέγραψε ότι το 70% τουλάχιστον των Αμερικανών, «ανησυχούν κάπως» για την κλιματική αλλαγή, το 49% «φοβούνται» και το 51% αισθάνονται «αβοήθητοι».

Αντίστοιχα πρόσφατη έρευνα κοινής γνώμης του Harvard αναφέρει ότι το 45% των νέων Αμερικανών πιστεύουν ότι η αλλαγή του κλίματος είναι «κρίση και απαιτεί άμεση δράση».

Άλλο γκάλοπ του 2018 δείχνει ότι τα τρία τέταρτα των Millennials, της γενιάς δηλαδή στην οποία ανήκουν όσοι γεννήθηκαν μεταξύ του 1980 και του 2000, αναφέρουν ότι η κατανάλωση αρνητικών ειδήσεων σχετικά με την αλλαγή του κλίματος είχε κακή επίδραση στην ψυχική τους υγεία.

Υποφέρουν και οι επιστήμονες

Φαίνεται όμως ότι υποφέρουν και οι ίδιοι οι επιστήμονες. Ο Πήτερ Κάλμους, κλιματολόγος στην NASA γράφει στο περιοδικό «Yes!» ότι η θλίψη για την κλιματική αλλαγή τον καταβάλλει ακόμη και κατά τις ώρες της εργασίας του: «Χωρίς καμία προειδοποίηση αισθάνομαι τον λαιμό μου να κλείνει, τα μάτια μου να τσούζουν και το στομάχι μου να ανακατεύεται – σαν να φεύγει η Γη κάτω από τα πόδια μου. Αυτές τις στιγμές έχω πλήρη συναίσθηση για όλα τα πράγματα που χάνουμε – αλλά και για τη σύνδεση και την αγάπη μας γι’ αυτά».

Αντίστοιχα συναισθήματα διακατέχουν και τον μετεωρολόγο και περιβαλλοντικό συντάκτη Έρικ Χολτχάουζ ο οποίος δηλώνει ότι τα συναισθήματά του εναλλάσσονται μεταξύ απελπισίας και ελπίδας και ότι «η δυσθυμία της κλιματικής αλλαγής» έχει επηρεάσει τις προσωπικές του σχέσεις με αποτέλεσμα να αναζητήσει ψυχολογική βοήθεια.

Οδηγίες της ΑΡΑ για την αντιμετώπιση του οικο-άγχους

Δυστυχώς οι μελέτες έχουν δείξει ότι σε αυτές τις περιπτώσεις ο φόβος δεν είναι ο καλύτερος σύμμαχος και, ειδικά όσον αφορά ένα θέμα τέτοιων διαστάσεων όπως η κλιματική αλλαγή, δεν παρακινεί τους ανθρώπους να δείξουν γνήσιο ενδιαφέρον και δέσμευση για προσπάθεια σε ατομικό επίπεδο.

Στις 69 σελίδες της μελέτης της, η APA συνιστά στους επαγγελματίες της ψυχικής υγείας να υποστηρίξουν μεταξύ άλλων τις προσπάθειες των «ασθενών» τους να γίνουν πιο ανθεκτικοί, να βρουν νόημα στη ζωή τους και να αναζητήσουν τη σύνδεση με το πολιτισμικό παρελθόν τους. Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις και φορείς από την άλλη, τους προτείνουν να μετατρέψουν την απάθεια σε δράση τόσο ατομικά όσο και σε επίπεδο κοινότητας.

Η βοηθός καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Bath και μέλος του Συνδέσμου Κλιματικής Ψυχολογίας Καρολάιν Χίκμαν υποστηρίζει ότι οι άνθρωποι που πάσχουν από περιβαλλοντικό άγος πρέπει να βρουν το δρόμο «για έναν καινούργιο κόσμο μέσα από τη βαθύτερη κατανόηση της σχέσης τους με τον πλανήτη και το πώς το μέλλον μας εξαρτάται απόλυτα από την επιβίωση άλλων πλασμάτων».