ΜΝΗΜΕΣ ΚΑΙ ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ
Του Νίκου Κατσαρού *
Ήταν Απρίλης του 1999 όταν η Ένωση Σέρβων Χημικών (Serbian Chemical Society) επικοινώνησε μαζί μου. Ήμουν τότε πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Χημικών (Ε.Ε.Χ) και μου είπαν ότι από τους βομβαρδισμούς στο Πάντσεβο, βιομηχανική περιοχή του Βελιγραδίου, αλλά και σε άλλες βιομηχανικές περιοχές της χώρας εκλύονταν διοξίνες, φουράνια, ΠολυΧλωριομένα Διφαινύλια(PCB), κ.α. και δεν μπορούσαν να μετρηθούν διότι δεν είχαν τον απαραίτητο εξοπλισμό και τα αντιδραστήρια.
Συγχρόνως οι βομβαρδισμοί με βλήματα απεμπλουτισμένου ουρανίου μόλυναν με ραδιενέργεια την ευρύτερη περιοχή της Σερβίας. Το Κέντρο Πυρηνικών Ερευνών Βίντσα έξω από το Βελιγράδι ήταν παροπλισμένο. Με απόφαση της Ε.Ε.Χ. προμηθεύτηκα τα απαραίτητα αντιδραστήρια και άλλα υλικά και μαζί με δύο άλλα μέλη της Διοικούσας Επιτροπής της Ε.Ε.Χ. μετά από δεκαοκτώ ώρες ταξίδι με το τραίνο μέσω Σκοπίων, και με συνεχείς ελέγχους λόγω του εμπάργκο, φθάσαμε στο Βελιγράδι, χωρίς να εντοπισθούν τα χημικά, που μεταφέραμε και τα παραδώσαμε στο Ινστιτούτο Υγιεινής του Βελιγραδίου που ήταν υπεύθυνο για τις μετρήσεις.
Την επομένη επισκεφθήκαμε το Πάντσεβο την βιομηχανική περιοχή του Βελιγραδίου και την μεγαλύτερη της Σερβίας όπου το εργοστάσιο παρασκευής αμμωνίας ήταν τελείως κατεστραμμένο και μια σειρά από τοξικές και δηλητηριώδεις ουσίες μόλυναν την ευρύτερη περιοχή του Βελιγραδίου. Δίπλα το εργοστάσιο παραγωγής χλωρίωσης του νερού είχε επίσης βομβαρδισθεί με αποτέλεσμα οι κάτοικοι του Βελιγραδίου να πίνουν νερό που δεν ήταν καθαρό. Επίσης το διυλιστήριο πετρελαίου ήταν κατεστραμμένο από τους βομβαρδισμούς και το προσωπικό με υπεράνθρωπες προσπάθειες μετέφερε σε ασφαλείς χώρους, εύφλεκτα υλικά και συσκευές που περιείχαν ΠολυΧλωριομένα διφαινύλια και που βομβαρδιζόμενα θα παρήγαγαν διοξίνες και φουράνια.
Η όλη εικόνα ήταν τραγική, αλλά οι ηρωικές προσπάθειες του προσωπικού ήταν σαν τίποτε να μην είχε συμβεί. Στο μεταξύ οι μετρήσεις του Ινστιτούτου Υγιεινής του Βελιγραδίου έδειχναν υψηλά επίπεδα διοξινών στην περιοχή του Βελιγραδίου. Συνολικά το Ινστιτούτο μέτρησε 27 τοξικές ουσίες στην ατμόσφαιρα του Βελιγραδίου αλλά επισημαίνω τις διοξίνες επειδή παραμένουν στην ατμόσφαιρα για περισσότερα από είκοσι χρόνια και συσσωρεύονται στον οργανισμό έχουν δηλαδή αθροιστική δράση και είναι ύποπτα για καρκινογενέσεις, τερατογενέσεις και βλάβες στο αμυντικό σύστημα του οργανισμού.
Ο άλλος μεγάλος κίνδυνος ήταν τα βλήματα απεμπλουτισμένου ουρανίου. Τα νατοϊκά αεροπλάνα βομβάρδιζαν με βλήματα απεμπλουτισμένου ουρανίου, τα οποία εκπέμπουν ραδιενέργεια για χιλιάδες χρόνια και μολύνουν τον υδροφόρο ορίζοντα για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα. Οι επιπτώσεις από τα βλήματα αυτού του είδους ήταν γνωστές από τον πρώτο πόλεμο Ιράκ, Ηνωμένων Πολιτειών και συμμάχων, όπου πολλοί αμερικανοί βετεράνοι εμφάνισαν το «σύνδρομο του κόλπου» με καρκινογενέσεις, τερατογενέσεις, δερματοπάθειες, αναπνευστικά και ψυχολογικά προβλήματα.
Υπήρχε ανησυχία εκείνη την περίοδο ότι το ραδιενεργό νέφος και το νέφος διοξινών θα έφθανε και στην Ελλάδα. Ο τότε Υπουργός Περιβάλλοντος Κώστας Λαλιώτης, όρισε εμένα ως πρόεδρο της Ένωσης Ελλήνων Χημικών και τον τότε πρόεδρο του Τεχνικού Επιμελητηρίου να συντονίζουμε 27 φορείς Πανεπιστήμια, Ερευνητικά Κέντρα, Δημόσιους και Ιδιωτικούς φορείς που παρακολουθούσαν το φαινόμενο. Τελικά η χώρα μας δεν απειλήθηκε ούτε από το ραδιενεργό νέφος ούτε από τις διοξίνες, εάν όμως συνεχιζόταν οι βομβαρδισμοί ο κίνδυνος θα ήταν ορατός.
Δυο μέρες αργότερα πηγαίνοντας προς την δεύτερη βιομηχανική περιοχή του Νόβισαντ ,σταματήσαμε διότι μας ενημέρωσαν ότι βομβαρδιζόνταν η περιοχή μπροστά μας, όταν μετά μερικές ώρες περάσαμε είδαμε ένα βομβαρδισμένο βενζινάδικο.Το ίδιο βράδυ παρακολουθώντας CNNάκουσα…ότι βομβαρδίστηκαν στρατιωτικές αποθήκες πετρελαίου.Αργότερα σε συνέδριο στην Λισσαβόνα της Πορτογαλίας ο τότε εκπρόσωπος τύπου του ΝΑΤΟ δήλωνε «ποτέ στην ζωή μου δεν είπα τόσες αναλήθειες όσο κατά την διάρκεια των βομβαρδισμών στην Σερβία».
* Ο κ. Νίκος Κατσαρός είναι Π.Πρόεδρος Ένωσης Ελλήνων Χημικών και π.Διευθυντής Ερευνών ΕΚΕΦΕ ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ
