Η κλιματική αλλαγή έχει πλέον κυριαρχήσει στη ζωή μας, εμφανιζόμενη άλλοτε ως καύσωνας, άλλοτε ως πλημμύρες και άλλοτε ως μια σειρά από ακραία καιρικά φαινόμενα. Όμως, παρά το ότι αυτά εκδηλώνονται όλο και πιο συχνά ανά τον πλανήτη και ενώ σταδιακά η επιστημονική διαπίστωση τείνει να γίνει βεβαιότητα- ότι δηλαδή όλα οφείλονται στην κλιματική αλλαγή- ακόμα η επιστημονική κοινότητα δεν έχει πείσει για τη λήψη άμεσων μέτρων.
Γράφει ο Κώστας Κασσιός*
Χρειάστηκε η παγκόσμια κινητοποίηση σε πολιτικό επίπεδο με την συνάντηση των Παρισίων και την συνυπογραφή μνημονίου για την μείωση των ανθρωπογενών ρύπων, για να ενεργοποιηθούν οι κοινωνίες στην αντιμετώπιση –πρόληψη της κλιματικής αλλαγής.
Είναι ποικίλες οι εκτιμήσεις και τα προτεινόμενα μοντέλα για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την κλιματική αλλαγή τόσο σε κλιματικά δεδομένα όσο και στις συνέπειες των αναμενόμενων επιπτώσεων ειδικά στο θαλάσσιο περιβάλλον.
Είναι ενδιαφέρον να σχολιάσουμε και να εκτιμήσουμε πιθανές επιπτώσεις της στο τοπίο γενικότερα αλλά και για την Ελλάδα ειδικότερα, αφού προηγουμένως κάνουμε κάποιες υποθέσεις στη βάση ότι η κλιματική αλλαγή θα επηρεάσει σε βάθος χρόνου συγκεκριμένες περιβαλλοντικές μεταβλητές που συνιστούν για το τοπίο στοιχεία της σύνθεσής του.
Πρώτη υπόθεση, που όμως τείνει να γίνει βεβαιότητα είναι ότι θα έχουμε σε κάποια στιγμή στο μέλλον μια εμφανή αύξηση της θερμοκρασίας τόσο της ατμοσφαίρας όσο και του θαλάσσιου περιβάλλοντος. Αναμενόμενες συνέπειες θα είναι η άνοδος των θαλασσών και το ξηροθερμικότερο κλίμα στον πλανήτη.
Η ενδεχόμενη ανύψωση της θάλασσας σαφώς θα αλλοιώσει ένα από τα πλέον χαρακτηριστικά στοιχεία του θαλάσσιου τοπίου που είναι η ακτογραμμή. Η ακτογραμμή θα μεταβληθεί και πλέον πέραν των καλύψεων των κτισμάτων και υποδομών θα δημιουργηθεί μια νέα ακτογραμμή από τις νέες συνθήκες λόγω των μορφολογικών και φυσιογραφικών συνθηκών του γήινου περιβάλλοντος. Π.χ από ομαλή ακτή ενδεχόμενα να γίνει απόκρημνη λόγω νέου εντονότερου αναγλύφου. Συνεπώς ένα από τα ισχυρότερα στοιχεία που συνθέτουν ένα τοπίο, η «γραμμή» θα υποστεί βαθιά μεταβολή με συνέπεια την ανατροπή της προηγούμενης ποιότητας του τοπίου με αμφίβολης αξίας νέας σύνθεσης.
Η ενδεχόμενη ανοδική θερμοκρασιακή μεταβολή θα δημιουργήσει νέες συνθήκες στο αγροτικό και δασικό περιβάλλον. Αλλαγές καλλιεργειών αλλά και νέα δασικά οικοσυστήματα θα ανατείλουν, ενώ ζώνες με νερά ενδοχώρας (ποτάμια, λίμνες,έλη) θα απολέσουν το υδατικό δυναμικό τους. Μια λοιπόν άλλη μεταβλητή του τοπίου θα υποστεί βαθειά αλλοίωση αυτή του «χρώματος».
Μια νέα χρωματική «γκάμα» στα τοπία θα κυριαρχεί τώρα αντικαθιστώντας τις άλλοτε πράσινες κοιλάδες με καφε-ξηρικές αποχρώσεις. Νερά σε ποτάμιες ροές με χαρακτηριστική υδροχαρή βλάστηση και με τοπιακή αξία θα χαθούν και θα σβήσουν τους μεανδρικούς ελιγμούς στο τοπίο ή οι χρωματικές εναλλαγές των λιμναίων υδάτων θα χαθούν και μαζί ένας ατέλειωτος αριθμός ποικίλης πανίδας.
Και οι πλημμύρες, ένα από τα αναμενόμενα συνεπακόλουθα της κλιματικής αλλαγής, τώρα θα δράσουν ανατρεπτικά πάνω σε μια άλλη σοβαρή και δύσκολα επεμβάσιμη μεταβλητή του τοπίου, αυτή της «φόρμας». Η διαβρωτική δράση των νερών με τη μεταφορική τους ικανότητα και απόθεση ποικίλων υλικών σε νέες θέσεις μακριά από το γηγενές τους τόπο θα συντελέσουν στη δημιουργία νέων μορφών φόρμας (3D) στο τοπίο. Λιθώνες θα αντικαταστήσουν εύφορα χωράφια, άλλες επιφάνειες θα κατακλυστούν από τα νερά και άλλες θα αναδειχτούν και αναπηδήσουν ως νέο ανάγλυφο.
Η «υφή», η άλλη ποιοτική μεταβλητή των παλαιότερων τοπίων, που με τις σκιάσεις δημιουργούσε τα ποικίλα εφήμερα εντυπωσιακά τοπία, με την κλιματική αλλαγή που θα εντατικοποιεί τις χειμωνιάτικες παγωνιές και συγκεντρώσεις χιονιού ή με τους θερινούς διαρκείς καύσωνες θα χαθεί και θα αντικατασταθεί από μόνιμες χρωματικές τοπιακές μονότονες αποδόσεις. Όταν λοιπόν αλλοιωθούν και βαθειά μεταβληθούν οι προαναφερθείσες βασικές μεταβλητές και στοιχεία που συνθέτουν κάθε τοπίο δηλαδή η γραμμή, το χρώμα, η φόρμα και η υφή τότε τα τοπία στο σύνολό τους υφίστανται μεταβολή και υποβάθμιση αν όχι καταστροφή .
Άμεση λοιπόν η διαπίστωση είναι ότι η κλιματική αλλαγή θα επισύρει εκτός των άλλων δεινών στο πλείστον των συνθηκών και διαστάσεων της ζωής στον πλανήτη και μια βαθειά αλλοίωση στη σύσταση του γήινου τοπίου που κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τους νέους τύπους που θα προκύψουν ή την ποιότητά τους για το μέλλον.
Πώς θα επηρεάσει την Ελλάδα
Το ελληνικό τοπίο, από την κλιματική αλλαγή αν αυτή επιτελεσθεί με την αναμενόμενη αύξηση της θερμοκρασίας ενδέχεται να υποστεί μεγάλες και βαθιές μεταβολές που θα οδηγήσουν στην ποιοτική του υποβάθμιση.
- Όμορφες σήμερα δαντελωτές ακτογραμμές που παιχνιδίζουν με της θάλασσας τα χρώματα μέσα σε ένα ήλιο που να τις καταυγάζει με τις ποικιλόχρωμες ακτίνες του, ενδεχόμενα να γίνουν απόκρημνες βραχώδεις ακτές που αντί να φιλοξενούν τον τουρισμό θα προσφέρονται για φωλιές στα θαλασσοπούλια.
- Τα ήμερα βουνά μας και τα ορεινά τοπία θα χάσουν το βαθύ πράσινο χρώμα των ελατών και θα ντυθούν με το πρασινωπό χρώμα των ξηρόπευκων .
- Τα χωράφια και οι λιμνούλες και τα ποταμάκια θα τα αντικαταστήσουν οι ξηριάδες με τα αφιλόξενα χρώματα μεταμορφώνοντας μια μεσογειακή χώρα, που όλο και θα μοιάζει στο ερημικό αφρικανικό τόξο.
Υπό αυτό το πρίσμα καλό θα ήταν κυβερνήσεις και πολίτες να συστρατευθούν άμεσα στον κοινό σκοπό για την προστασία του πλανήτη. Τουλάχιστον για την επιβράδυνση των πιθανών επερχόμενων μεταβολών.
*Ομότιμος Καθηγητής Τομέα Γεωγραφίας και Περιφερειακού Σχεδιασμού ΕΜΠ
με Αριθμό Μητρώου 12691
