40 χρόνια από τον Σεισμό της Θεσσαλονίκης: Η Ελλάδα μεταξύ των πλέον αντισεισμικά αναπτυγμένων χωρών στον κόσμο

Βασίλης Μάργαρης
Δρ Τεχνικός Σεισμολόγος
Δ/ντης Ερευνών ΙΤΣΑΚ-ΟΑΣΠ

 Σαράντα χρόνια μετά τον καταστροφικό σεισμό της Θεσσαλονίκης ( 6.5 της κλίμακας Rischter  Ιούνιος 1978) μια νέα αν και ασθενής σεισμική δόνηση μεγέθους 4.2  Rischter  στις 11:20 της  25ης Ιουνίου 2018, ξύπνησε μνήμες καταστροφής για την πόλη της Θεσσαλονίκης  η οποία τόσο δοκιμάστηκε, το αμέσως επόμενο διάστημα .Η επέτειος αυτή ωστόσο ήταν και μία καλή ευκαιρία για το επιστημονικό προσωπικό της χώρας   να κάνει έναν απολογισμό του έργου που επιτελέστηκε στην πορεία ώστε να αποφευχθούν στο μέλλον ανάλογες οδυνηρές συνέπειες από ένα φυσικό φαινόμενο όπως είναι ο σεισμός.

Φώτο :

Η τοποθεσία της κατάρρευσης της πολυκατοικίας της οδού Ιπποδρομίου στην Θεσσαλονίκη αμέσως μετά τον σεισμό της 20^ης Ιουνίου 1978 καθώς και την σημερινή της κατάσταση όπου στεγάζεται το Μουσείο Ιστορίας.

Μία από τις σημαντικότερες εκδηλώσεις που πραγματοποιήθηκε για τον σκοπό αυτό ήταν η Ημερίδα για τα 40 χρόνια από το σεισμό της Θεσσαλονίκης τον Ιούνιο του 1978 στο πλαίσιο του 16^ου Πανευρωπαϊκού Συνεδρίου Αντισεισμικής Μηχανικής που διοργανώθηκε από το  ΑΠΘ και ΤΕΕ- Τμ. Κεντρικής Μακεδονίας ανήμερα της επετείου του σεισμού την 20^η Ιουνίου 2018.

Κατά την εκδήλωση αυτή σύσσωμη η επιστημονική κοινότητα των Μηχανικών και των γεω-επιστημόνων, παρουσίασε τα επιστημονικά επιτεύγματα τα οποία πραγματοποιήθηκαν μετά τον ισχυρό σεισμό ο οποίος έπληξε πρακτικά το πρώτο πυκνοκατοικημένο πολεοδομικό συγκρότημα της Ελληνικής Επικράτειας. Τόσο η ανάπτυξη της έρευνας και της καινοτομίας από το Α,Π.Θ. και τους σχετικούς φορείς της πόλης όσο και η δημιουργία νέων ερευνητικών υποδομών όπως το Ινστιτούτο Τεχνικής Σεισμολογίας και Αντισεισμικών Κατασκευών (ΙΤΣΑΚ)  είχαν σαν αποτέλεσμα:

• να πραγματοποιηθούν γρήγορα βήματα ανάπτυξης αντισεισμικών τεχνολογιών και εγκατάστασης σύγχρονων μετρητικών δικτύων καταγραφής της ισχυρής σεισμικής κίνησης (ΙΤΣΑΚ) κατατάσσοντας την Ελλάδα μεταξύ των πλέον αντισεισμικά αναπτυγμένων χωρών σε Ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο.

Όπως παρουσίασαν  στην ημερίδα διαπρεπείς καθηγητές και επιστήμονες του ΑΠΘ και του ΙΤΣΑΚ:

• η αντισεισμική τεχνολογία και η καθιέρωση νέου αντισεισμικού κανονισμού στην Ελλάδα ήταν μερικά από τα σημαντικά επιστημονικά επιτεύγματα τα οποία προέκυψαν μετά το σεισμό της Θεσσαλονίκης.

Επειδή όμως ο σεισμός είναι ένα φυσικό φαινόμενο του οποίου η επανάληψη έχει μελετηθεί αναλυτικά και αποδειχθεί μπορούμε να πούμε ότι τέτοιου είδους γεγονότα θα επαναληφθούν στο μέλλον και πιθανά με καταστροφικότερα αποτελέσματα. Ιστορικές πληροφορίες έχουν επαληθεύσει αυτά τα συμπεράσματα σε πολλές περιπτώσεις. Διαθέτοντας μία σειρά από τεχνολογικά εργαλεία καθώς και κατάλληλη επιστημονική γνώση είναι δυνατόν να αντιμετωπίσουμε τέτοιες φυσικές καταστροφές με κύριο στόχο να μηδενίσουμε ή τουλάχιστον να ελαχιστοποιήσουμε την απώλεια της ανθρώπινης ζωής και σε ένα δεύτερο επίπεδο να περισώσουμε κατά το δυνατόν την ανθρώπινη περιουσία. Τα αποτελέσματα αυτά τα βλέπουμε έμπρακτα στις τεχνολογικά και επιστημονικά αναπτυγμένες χώρες  που πλήττονται από τους σεισμούς (π.χ. ΗΠΑ, Ιαπωνία κλπ).

Σε κάθε περίπτωση όμως πρέπει οι κυβερνώντες να μην κάνουν “εκπτώσεις”  σε ότι αφορά την οικονομική υποστήριξη της Έρευνας ούτε στην διατήρηση και ανάπτυξη των ερευνητικών υποδομών της χώρας. Το 1978 έπρεπε να έρθουν επιστήμονες από το εξωτερικό προκειμένου να βοηθήσουν στην αποκατάσταση των ζημιών από το σεισμό, ενώ σήμερα είναι δυνατόν το θέμα αυτό να λυθεί άμεσα από τον επιστημονικό κόσμο της χώρας μας.              

 Σύγκριση των δονήσεων 1978 και 2018

Ο προχθεσινός μικρός σεισμός με την κατακόρυφη δόνηση στην περιοχή των εγκαταστάσεων του Ινστιτούτου Τεχνικής Σεισμολογίας και Αντισεισμικών Κατασκευών (ΙΤΣΑΚ) καθώς και η πολύ μικρή του διάρκεια είναι χαρακτηριστικά τα οποία δηλώνουν μικρού μεγέθους σεισμούς σε κοντινές αποστάσεις.  Επρόκειτο για έναν μικρού μεγέθους σεισμό σε επικεντρική απόσταση κοντά στις εγκαταστάσεις του ΙΤΣΑΚ.

Μία σύγκριση των δύο σεισμικών κινήσεων αυτού της 20^ης Ιουνίου 1978  και του προχθεσινού σεισμικού συμβάντος της 25^ης Ιουνίου 2018 μπορεί να φανεί στα παρακάτω σχήματα.

Σχήμα  1α.                                                                          Σχήμα  1β.

 Το πρώτο σχήμα (1α) παρουσιάζει την Μακροσεισμική Ενταση του σεισμού του 1978 (Μ6.5) ο οποίος έγινε αισθητός σε μία μεγάλη έκταση του Βορειοελλαδικού χώρου καθώς και στην ευρύτερη περιοχή όπως καθορίστηκε από τον κ. Παπαζάχο και τους συνεργάτες του (1997).

Το έγχρωμο σχήμα (1β) παρουσιάζει επίσης την ένταση αισθητότητας του σεισμού του Ιουνίου 2018 (Μ4.2) όπως αποτυπώθηκε από το δίκτυο καταγραφής της Ισχυρής Σεισμικής Κίνησης του ΙΤΣΑΚ και διανέμεται από τον ιστότοπο του Ινστιτούτου (www.itsak.gr)  αμέσως μετά από κάθε σεισμό μεγέθους Μ μεγαλύτερου του 4 της κλίμακας Richter. Φαίνεται πολύ απλά ότι η τιμής της έντασης Ι=ΙV για τον σεισμό της 20 Ιουνίου 1978 έγινε αισθητή σε μία τεράστια περιοχή η οποία κάλυπτε μέρος της Δ. Μακεδονίας, ολόκληρη την Κ. Μακεδονία και μέχρι την μισή Θράκη. Από την άλλη πλευρά η αντίστοιχη ένταση Ι=4 του προχθεσινού σεισμού (Μ4.2) έγινε αισθητή σε μία πολύ μικρή περιοχή μεταξύ των δύο λιμνών Λαγκαδάς και Βόλβης σχετιζόμενη κυρίως με την επικεντρική περιοχή του σεισμού.