Το Άστρο των Χριστουγέννων

Κοιτάζοντας πίσω σ’ όλους τους αιώνες που πέρασαν από τη Γέννηση του Χριστού, δεν μπορούμε παρά να αναλογιστούμε με θαυμασμό τον τρόπο που η Γέννησή Του ανακοινώθηκε στους ταπεινούς μόνον βοσκούς από «πλήθος στρατιάς ουρανίου» και στο λαό των Ιεροσολύμων από την άφιξη των Σοφών Μάγων της Ανατολής. Με οδηγό τους το φως «αστέρος ον είδον εν τη Ανατολή», διέσχισαν ερήμους και όρη για να ‘ρθουν να προσκυνήσουν αυτό «το άγνωστον παιδίον». Τι ήταν όμως αυτό το φως που οδήγησε τους Μάγους μακριά από τη χώρα τους; Τι είδους άστρο τους καθοδήγησε στο μέρος όπου ήταν σπαργανωμένο το μικρό βρέφος της Βηθλεέμ; Τι ήταν άραγε το μυστηριώδες και υπέροχο αυτό άστρο του οποίου το ακτινοβόλο φως έχει φωτίσει και εμπνεύσει τους ανθρώπους εδώ και 2.000 σχεδόν χρόνια;

Του Διονύση Π. Σιμόπουλου,Επίτιμου Διευθυντή Ευγενιδείου Πλανηταρίου

Αν προσπαθήσουμε να μαζέψουμε τις αποδείξεις που έχουμε για το Άστρο των Χριστουγέννων θα ανακαλύψουμε ότι δυστυχώς δεν υπάρχουν πολλές και όλες τους βρίσκονται σε μία και μοναδική περικοπή στο κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο. Αυτή μάλιστα είναι και η μοναδική περικοπή που αναφέρεται στο Άστρο της Βηθλεέμ, είτε στη  Βίβλο ψάξουμε, είτε οπουδήποτε αλλού. Ακόμη και εδώ, όμως, το άστρο αναφέρεται τέσσερις μόνο φορές χωρίς να μας δίνεται ούτε ο χρόνος, ούτε η εποχή που εμφανίστηκε, αλλά ούτε και οποιαδήποτε άλλη περιγραφή του.

Για να ανακαλύψουμε λοιπόν τι ήταν το περίφημο αυτό άστρο θα πρέπει να αναλογιστούμε τις ιδέες που είχαν οι αρχαίοι για τα ουράνια σώματα και τα φαινόμενα. Οι αρχαίοι μας πρόγονοι όταν απευθύνονταν στους διάφορους θεούς τους ύψωναν τα μάτια, τα χέρια και τις σκέψεις τους στον ουρανό. Όλοι τους δηλαδή θεωρούσαν ότι πλησίαζαν κάπως τους θεούς τους με το να αναρριχώνται στα κτίσματά τους και να υψώνουν τα πρόσωπά τους στον ουρανό. Υπάρχει φαίνεται κάτι στα ψηλά κτίσματα, και σ’ αυτόν ακόμη τον ουρανό, που ελκύει την πνευματική φύση του ανθρώπου. Αντικείμενα που έπεσαν από τον ουρανό διατηρήθηκαν με μεγάλη προσοχή και λατρεύτηκαν ιδιαίτερα. Ο «Μαύρος Λίθος» ένας μεγάλος μετεωρίτης, στο νοτιοανατολικό τμήμα της Καάβας στη Μέκκα αποτελεί αντικείμενο λατρείας των Μωαμεθανών από τον 7ο ακόμη μ.Χ. αιώνα.

Ήταν κάποιος μετεωρίτης;

Εκατομμύρια από τις πέτρινες και σιδερένιες αυτές μάζες βομβαρδίζουν συνεχώς τη Γη μας από τον ουρανό και προσθέτουν καθημερινά χιλιάδες τόνους στο βάρος της Γης μας. Ακόμη και τα λιλιπούτεια και ακίνδυνα μετέωρα που είναι αδύνατο να επιζήσουν και να φτάσουν στην επιφάνεια της Γης, προκαλούν πολλές φορές το θαυμασμό των παρατηρητών. Μεγάλη θεαματικότητα παρουσιάζουν επίσης και οι γνωστές ως «βροχές διαττόντων». Είναι πράγματι κάτι το απερίγραπτο. Στις 9 Οκτωβρίου 1948 ένα τέτοιο φαινόμενο είχε ως αποτέλεσμα την πτώση αρκετών χιλιάδων μετεώρων κάθε ώρα. Ενώ το 1833 μια ακόμη πιο θεαματική «καταιγίδα διαττόντων», θεωρήθηκε από πολλούς σαν η αρχή του τέλους του κόσμου.

Γι’ αυτόν το λόγο, υπάρχουν μερικοί ερευνητές που υπέθεσαν ότι το άστρο των Χριστουγέννων ίσως να ήταν κάποιο μετέωρο. Τα μετέωρα όμως δεν είναι καθόλου σπάνια φαινόμενα, και δεν είναι δυνατόν να προκάλεσαν τόση αναστάτωση στους Μάγους και να τους έκαναν να ξεκινήσουν για το μακρινό ταξίδι τους προς τη Βηθλεέμ. Ακόμη και στην περίπτωση που αναφλεγεί ένα μεγαλύτερο κομμάτι, οι γνωστές σαν «βολίδες», δεν είναι δυνατό να θεωρήσουμε ότι οι Μάγοι θα μπορούσαν να την ακολουθήσουν στη Βηθλεέμ, γιατί η ζωή τους διαρκεί μερικά μόλις δευτερόλεπτα.

Μήπως ήταν κομήτης;

Μία άλλη πιθανότητα είναι και η εμφάνιση κάποιου κομήτη. Ο Ωριγένης για παράδειγμα, τον 3ο μ.Χ. αιώνα, γράφει σχετικά τα εξής: «΄Εχω τη γνώμη ότι το άστρο που εμφανίστηκε στους σοφούς της Ανατολής… ήταν ένα από εκείνα τα φωτεινά σώματα που εμφανίζονται από καιρό σε καιρό και που οι Έλληνες οι οποίοι συνηθίζουν να τα ξεχωρίζουν με ονομασίες ανάλογα με τη μορφή και το σχήμα τους τα ονόμαζαν κομήτες, φωτεινές δοκούς, θυσάνους, άστρα με ουρά, καράβια και με διάφορα άλλα ονόματα». Ένας ξένος αστρονόμος παρομοίασε τους κομήτες με γιγάντια βρόμικα παγόβουνα, γιατί ο πυρήνας των κομητών αποτελείται από παγωμένα αέρια αναμειγμένα με μέταλλα και σκόνη. Καθώς πλησιάζουν προς τον ήλιο τα παγωμένα αέρια εξατμίζονται από τη θερμότητα του Ηλίου και αποχωρίζονται από την «κεφαλή» του κομήτη λόγω της πίεσης που ασκεί η ακτινοβολία του Ηλίου στο κενό του διαστήματος.

Εν τούτοις δεν είναι δυνατό να θεωρηθεί ότι το Άστρο των Χριστουγέννων ήταν ένας κομήτης αφ’ ενός μεν γιατί θα τον έβλεπαν όλοι, αφ’ ετέρου δε γιατί οι αρχαίοι λαοί θεωρούσαν τους κομήτες ως προάγγελους δυσάρεστων γεγονότων και καταστροφών. Όταν, για παράδειγμα, ο Ιούλιος Καίσαρας δολοφονήθηκε το 44 π.Χ. εμφανίστηκε ένας πολύ φωτεινός κομήτης. Ο κομήτης του 11 π.Χ. συνδέθηκε με το θάνατο του Αγρίππα και ο κομήτης του 14 μ.Χ. με το θάνατο του Καίσαρα Αυγούστου. Ο δε κομήτης του Χάλλεϋ ακόμη και στην προτελευταία του εμφάνιση, το Μάιο του 1910, προκάλεσε τρομερούς φόβους και δεισιδαίμονες προφητείες.

Μήπως ήταν κάποια νόβα;

Μήπως ήταν άραγε κάποια νόβα, κάποιο νέο, δηλαδή, «καινοφανές» άστρο; Πότε-πότε, φαίνεται, ότι κάποιο νέο άστρο προστίθεται στον ουρανό. Το φαινόμενο αυτό συμβαίνει ως εξής: καθώς τα άστρα γερνάνε γίνονται ασταθή στις θερμοπυρηνικές τους αντιδράσεις και φτάνει μια στιγμή που το άστρο αυτό αποβάλλει με μια ή περισσότερες εκρήξεις μερικά από τα εξωτερικά του στρώματα αερίων και έτσι παρουσιάζεται λαμπρότερο απ’ ό,τι ήταν πριν. Μερικές φορές λοιπόν, άστρα που ήσαν πολύ αμυδρά και γι’ αυτό ήταν αδύνατο να τα διακρίνει κάποιος με γυμνό μάτι, όταν μετατραπούν σε νόβα είναι εύκολα ορατά. Μ’ αυτόν τον τρόπο φαίνεται ότι ξαφνικά ένα νέο, ένα «καινοφανές» άστρο δημιουργήθηκε στον ουρανό. Το Άστρο των Χριστουγέννων όμως μάλλον δεν θα πρέπει να ήταν κάποια σουπερνόβα γιατί ο καθένας θα μπορούσε να δει ένα τέτοιο άστρο, και όπως είπαμε μέχρι τώρα, το Άστρο της Βηθλεέμ το παρατήρησαν προφανώς μόνον οι Μάγοι.

Μερικές φορές ένας από τους πλανήτες λάμπει με ιδιαίτερη φωτεινότητα αποσπώντας την προσοχή μας. Η Αφροδίτη για παράδειγμα, όταν εμφανίζεται ως αυγερινός ή ως αποσπερίτης λάμπει περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο ουράνιο σώμα (εκτός φυσικά από τη Σελήνη και τον ΄Ηλιο). Πολλοί μάλιστα, ακόμη και σήμερα, στη διαστημική εποχή μας, θεωρούν μερικές φορές τον πλανήτη αυτόν σαν ένα εξωγήινο ιπτάμενο δίσκο, όπως έγινε στα μέσα του περασμένου μήνα όταν η Αφροδίτη επί ημέρες προβλημάτιζε τους κατοίκους διαφόρων περιοχών της Ελλάδας που την νόμιζαν για UFO! Παλαιότερα μάλιστα ένα πολεμικό πλοίο άνοιξε πυρ εναντίον της πριν καταλάβουν περί τίνος επρόκειτο. Μήπως λοιπόν ήταν η Αφροδίτη ή κάποιος άλλος πλανήτης το μυστηριώδες άστρο που αναζητάμε; Κάτι τέτοιο όμως δεν είναι καθόλου πιθανό. Οι άνθρωποι της εποχής εκείνης γνώριζαν αρκετά καλά τα άστρα και τους πλανήτες. Και το περιπλανώμενο αυτό άστρο, η Αφροδίτη, ήταν ένα συνηθισμένο θέαμα γιατί παρουσιαζόταν κανονικά στον ουράνιο θόλο. Ήταν πάρα πολύ γνωστή, και εκτός αυτού θα ήταν ορατή από τον καθένα.

Ο φημισμένος αστρονόμος του 17ου αιώνα Γιόχαν Κέπλερ, δημοσίευσε το 1614  ένα βιβλίο με μία δική του θεωρία για το Άστρο της Βηθλεέμ στο οποίο γράφει και τα εξής: «Tο άστρο αυτό δεν ήταν οι συνήθεις κομήτες ή ένα άστρο, αλλά με έναν ιδιαίτερα θαυμαστό τρόπο κινoύνταν στο κατώτερο στρώμα της ατμόσφαιρας…για να οδηγήσει τους Μάγους από τη Χαλδαία στη Βηθλεέμ». Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του Κέπλερ, που έθετε τη Γέννηση του Χριστού στο έτος 6 π.Χ., οι πλανήτες Δίας και Κρόνος έλαβαν μέρος σε μια τριπλή ή μεγάλη συζυγία στη διάρκεια του 7 π.Χ.. Προσπέρασαν δηλαδή ο ένας τον άλλο στις 27 Μαΐου, στις 5 Οκτωβρίου και την 1η Δεκεμβρίου. Κάτι που κανονικά συμβαίνει μια φορά κάθε 20 χρόνια, με ένα «παράξενο» για τους Μάγους τρόπο, είχε συμβεί τρεις φορές σε λιγότερο από ένα χρόνο.

Οι πλανήτες δηλαδή στις κανονικές τους κινήσεις γύρω από τον ήλιο φαίνονται να κινούνται στον ουρανό από τη Δύση στην Ανατολή. Οι πλανήτες που βρίσκονται πλησιέστερα στον ήλιο φαίνονται να κινούνται ταχύτερα, ενώ οι πιο απομακρυσμένοι κινούνται αργότερα. Με αυτόν τον τρόπο ένας από τους πλανήτες είναι δυνατόν να φτάσει και να προσπεράσει κάποιον άλλον. Το προσπέρασμα αυτό το ονομάζουμε σύνοδο ή συζυγία των δύο πλανητών. Δεν είναι μάλιστα καθόλου παράξενο το να δει κάποιος έναν πλανήτη να σταματά την κανονική του πορεία και να οπισθοδρομεί προς τη Δύση. Αυτή η κίνηση παραξένευε και βασάνιζε τους αρχαίους. Σήμερα όμως ξέρουμε ότι οι πλανήτες στην πραγματικότητα δεν αλλάζουν κατεύθυνση ποτέ. Το τι συμβαίνει είναι ότι καθώς περιφέρεται η Γη μας γύρω από τον Ήλιο, έρχεται πολλές φορές στη θέση να προσπεράσει έναν από τους εξωτερικούς πλανήτες και τότε ο πλανήτης αυτός φαίνεται να κινείται προς τα πίσω, όπως όταν ένα αυτοκίνητο προσπερνάει κάποιο άλλο.

Οι πλανήτες όμως δεν σταματούν ποτέ την κίνησή τους.  Και τέτοιου είδους συμπεριφορά συμβαίνει συχνά.  Πάρτε για παράδειγμα όλα όσα συνέβησαν μερικά χρόνια αργότερα, στη διάρκεια των ετών 3 και 2 π.Χ. Στις 19 λοιπόν Μαϊου του 3 π.Χ. βλέπουμε τον Ερμή να προσπερνάει τον Κρόνο πάρα πολύ κοντά ο ένας στον άλλον.  Στις 12 Ιουνίου είναι η σειρά της Αφροδίτης να προσπεράσει τον Κρόνο, σε ακόμη πιo μικρή απόσταση. Στις 12 Αυγούστου έχουμε ένα ακόμη πιo θεαματικό προσπέρασμα δύο πλανητών. Αυτή τη φορά πρόκειται για τους πλανήτες Δία και Αφροδίτη, σε απόσταση ενός δεκάτου της μοίρας ο ένας από τον άλλο.  Η συζυγία αυτή συνέβη στον αστερισμό του Λέοντα, που περιλαμβάνει ένα από τα λαμπρότερα άστρα στον ουρανό, το Βασιλίσκο. Δύο βδομάδες αργότερα η Αφροδίτη ήρθε σε σύνοδο με τον Ερμή.  Ενώ ο Δίας πλησιάζει το  Βασιλίσκο που τον προσπερνάει στις 14 Σεπτεμβρίου. Καθώς λοιπόν περνούσε ο καιρός, ο Δίας φάνηκε πως για λίγο κοντοστάθηκε, και άρχισε να γυρίζει πάλι προς τα πίσω, όπως είχε κάνει νωρίτερα. ΄Ετσι ο Δίας ξαναπέρασε το Βασιλίσκο για δεύτερη φορά,  στις 17 Φεβρουαρίου του 2 π.Χ. Με την πάροδο του χρόνου, ο Δίας ξανάρχισε την κανονική του πορεία προς την ανατολή και ξαναπέρασε το  Βασιλίσκο για τρίτη φορά στις 8 Μαΐου του 2 π.Χ..

Αυτού του είδους οι τριπλές σύνοδοι, παρ’ όλο που θεωρούνται σημαντικές από τους αστρολόγους, δεν είναι ούτε σπάνιες αφού συμβαίνουν μια φορά κάθε 40 περίπου χρόνια, ούτε μπορούν να επηρεάσουν οποιαδήποτε γεγονότα στη Γη ή οπουδήποτε αλλού.  Είναι απλά και σήμερα εύκολα επεξηγήσιμα ουράνια φαινόμενα που φαίνονται ότι συμβαίνουν απλώς γιατί εμείς τα παρατηρούμε από το κινούμενο διαστημόπλοιό μας που ονομάζουμε Γη, ταξιδιώτες και μεις στο αέναο ταξίδι του γύρω από τον ΄Ηλιο, όπως κάνουν άλλωστε και όλοι οι άλλοι πλανήτες. Με όλα αυτά λοιπόν καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι το Άστρο της Βηθλεέμ δεν θα μπορούσε να ήταν ούτε κάποια πολλαπλή σύνοδος των πλανητών μεταξύ τους ή με κάποιο άστρο γιατί τέτοιοι σύνοδοι συμβαίνουν συχνά.

Το θαύμα των Χριστουγέννων

Φτάσαμε πια στο τέλος της αναζήτησής μας και δυστυχώς μέχρι τώρα καμιά από τις επεξηγήσεις που έχουν προταθεί δεν μπορεί να μας ικανοποιήσει πλήρως. Γιατί είναι μάλλον δύσκολο να αποδείξουμε όλα τα επί μέρους στοιχεία που απαιτεί μια πλήρης και τεκμηριωμένη απόδειξη. Πολλοί μάλιστα ερευνητές των Γραφών υποστηρίζουν ότι το Άστρο της Βηθλεέμ δεν είναι κάποιο συγκεκριμένο αστρονομικό σώμα ή φαινόμενο, αλλά πρόκειται απλά και μόνο για το συμβολικό άστρο των προφητειών της Παλαιάς Διαθήκης για τον προσδοκώμενο Μεσσία. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει επίσης και το γεγονός ότι η εμφάνιση κάποιου άστρου ή άλλου αξιοσημείωτου ουράνιου φαινόμενου κατά τη Γέννηση σπουδαίων ανδρών της ιστορίας είναι αρκετά διαδεδομένη στα αρχαία κείμενα.

Σήμερα η Γέννηση του Χριστού αντιμετωπίζεται ως ένα θαύμα. Πολλοί μάλιστα πιστοί θεωρούν και την εμφάνιση του Άστρου της Βηθλεέμ ως ένα ακόμη θαύμα. Αν προτιμάτε να πιστεύετε ότι το Άστρο των Χριστουγέννων ήταν ένα θαύμα, η επιστήμη δεν έχει τη δυνατότητα ούτε να υποστηρίξει, αλλά ούτε και να απορρίψει κάτι τέτοιο. Είναι ασφαλώς έξω από το πεδίο της επιστήμης και απόλυτα μέσα στο πεδίο της πίστης.

Σε τελική όμως ανάλυση δεν έχει και τόσο μεγάλη σημασία το τι συνέβη στον ουρανό εκείνη τη νύχτα των Χριστουγέννων, γιατί κάτι πολύ πιο σπουδαίο συνέβαινε επάνω στη Γη μας. Κάτι υπέροχο συνέβη στη μικρή πόλη της Βηθλεέμ εκείνο το βράδυ, και το γεγονός αυτό ήταν πολύ πιο σπουδαίο απ’ οτιδήποτε και αν γινόταν στον ουρανό. Γιατί όταν ο Ήλιος ανέτειλε το άλλο πρωινό, την πρώτη εκείνη μέρα των Χριστουγέννων, ανέτειλε πάνω από ένα κόσμο που ποτέ πια δεν θα μπορούσε να είναι ο ίδιος.