Η ανάμνηση των ονομάτων παλιών συμμαθητών 50 χρόνια μετά την αποφοίτηση ή της αγαπημένης τηλεοπτικής σειράς των παιδικών μας χρόνων απεικονίζει τις εκπληκτικές ικανότητες της ανθρώπινης μνήμης.
Το συναίσθημα και η επανειλημμένη έκθεση είναι γνωστό ότι παίζουν σημαντικό ρόλο στη μακροπρόθεσμη απομνημόνευση, αλλά γιατί θυμόμαστε πράγματα που δεν είναι συναισθηματικά φορτισμένα και έχουν παρατηρηθεί ή βιώσει μόνο λίγες φορές στο παρελθόν;
Για να απαντήσουν σε αυτή την ερώτηση, οι επιστήμονες της ερευνητικής μονάδας Centres Recherche cerveau & cognition (CNRS / Université Toulouse III-Paul Sabatier) αποφάσισαν να αμφισβητήσουν τη μνήμη ατόμων που είχαν δοκιμάσει στο εργαστήριο πριν από μια δεκαετία.
Ανακάλυψαν ότι οι συμμετέχοντες αναγνώρισαν εικόνες που παρατηρήθηκαν μόνο μερικά δευτερόλεπτα πριν από δέκα χρόνια. Αυτά τα ευρήματα δημοσιεύτηκαν ηλεκτρονικά στις 5 Νοεμβρίου 2017, στο Cognition.
Κατά τη διεξαγωγή εργαστηριακών δοκιμών, είναι δύσκολο να ληφθούν υπόψη οι βασικοί παράγοντες που σχετίζονται με την απομνημόνευση. Ωστόσο, είναι γνωστό ότι η συχνή έκθεση σε αισθητήρια δεδομένα μεταφράζεται σε ανθεκτικές μνήμες. Και ότι κάτι που βλέπει ή βιώνει κανείς μόνο μια φορά δεν θα μπορούσε ποτέ να τις ξεχάσει όταν εμπλέκονται έντονα συναισθήματα.
Οι ερευνητές της μελέτης μπόρεσαν να ελέγξουν για αυτές τις μεταβλητές – δηλαδή, το συναισθηματικό πλαίσιο και τον αριθμό των εκθέσεων – και να αξιολογήσουν έναν άλλο τύπο απομνημόνευσης. Ζήτησαν 24 άτομα (χωρίς διαταραχές μνήμης) που δοκιμάστηκαν στο εργαστήριο δέκα χρόνια νωρίτερα να επιστρέψουν για νέες εξετάσεις.
Μια δεκαετία νωρίτερα, τα ίδια άτομα είχαν δει μια ακολουθία απλών εικόνων clipart, καθεμιά για μερικά δευτερόλεπτα, χωρίς να έχουν δοθεί συγκεκριμένες οδηγίες για να τις απομνημονεύσουν. Όταν επέστρεψαν στο εργαστήριο το 2016, οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να αναγνωρίσουν αυτές τις εικόνες που παρουσιάστηκαν σε ζεύγη μαζί με νέες εικόνες.
Κατά μέσο όρο, οι ερωτηθέντες έδωσαν 55% σωστές απαντήσεις, σε σύγκριση με 57% στην περίπτωση των εικόνων που έχουν παρατηρηθεί τουλάχιστον τρεις φορές και μέχρι 70% για ορισμένους συμμετέχοντες (το ένα τρίτο των οποίων βαθμολογούνται μεταξύ 60 και 70 %).
Υπό αυτές τις πειραματικές συνθήκες, φαίνεται ότι τρεις εκθέσεις αρκούν για να απομνημονεύσουν μια εικόνα για 10 χρόνια.
Παρόλο που οι επιστήμονες γνωρίζουν εδώ και αρκετά χρόνια ότι οι αναμνήσεις μπορούν να διατηρηθούν σιωπηρά -δηλαδή, χωρίς να μπορούν να έχουν συνειδητά πρόσβαση σε αυτές- αυτή η νέα μελέτη δείχνει ότι μπορούν να επηρεάσουν άμεσα τις επιλογές των συμμετεχόντων και μπορεί μερικές φορές να προκαλέσουν ακόμη και ένα έντονο συναίσθημα εξοικείωσης.
Οι ερευνητές επιδιώκουν τώρα να διασαφηνίσουν τη βιολογική βάση αυτής της απομνημόνευσης. Υποθέτουν ότι τέτοιες μνήμες βασίζονται σε μια μικρή ομάδα εξειδικευμένων νευρώνων και όχι σε ένα ευρύ και διάχυτο νευρωνικό δίκτυο.