του Κώστα Κέντζου Λίγοι φυσικοί είχαν το προνόμιο της ανακάλυψης ενός υποατομικού σωματιδίου. Ομως, όταν ο Βόλφγκανγκ Πάουλι διατύπωσε τη θεωρία για την ύπαρξη του νετρίνου, το 1930, κατακλύστηκε από τύψεις:
«Έκανα ένα φοβερό πράγμα», δήλωσε αργότερα. «Δήλωσα την ύπαρξη ενός σωματιδίου που δεν μπορεί να ανιχνευτεί».Το νετρίνο πράγματι δεν είναι εύκολο να το «πιάσεις». Ξεφεύγει εύκολα απ’ όλα τα φυσικά φράγματα, μεταξύ αυτών και από τα υλικά που οι φυσικοί χρησιμοποιούν στους επιταχυντές σωματιδίων.
Μάλιστα, η συντριπτική πλειοψηφία των νετρίνων περνάει μέσα από ολόκληρο τον πλανήτη, χωρίς να «ακουμπήσει» ούτε ένα άλλο σωματίδιο. Ωστόσο, οι φόβοι του Πάουλι αποδείχτηκαν υπερβολικοί.
Το νετρίνο μπορεί να ανιχνευτεί, αν και η ανίχνευσή του απαιτεί μεγάλη προσπάθεια και πειραματική ευρηματικότητα. Τα νετρίνα είναι τα πιο παράξενα από τα θεμελιώδη σωματίδια και από άλλες πλευρές. Δε συμμετέχουν στο σχηματισμό ατόμων, ούτε και έχουν οποιαδήποτε σχέση με τη χημεία.
Είναι τα μόνα ηλεκτρικά ουδέτερα υποατομικά σωματίδια (τα νετρόνια δεν είναι στοιχειώδη). Είναι εξαιρετικά ελαφριά, έχοντας λιγότερο από το ένα εκατομμυριοστό της μάζας του αμέσως βαρύτερου στοιχειώδους σωματιδίου, του ηλεκτρονίου, που είναι και το ίδιο εξαιρετικά ελαφρύ.
Σα να μην έφταναν αυτά, τα νετρίνα μεταμορφώνονται περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο σωματίδιο, μετατρεπόμενα σε μια από τρεις ποικιλίες («αρώματα») νετρίνων.Αυτά τα μικροσκοπικά σωματίδια προκαλούν την κατάπληξη στους φυσικούς επί περισσότερα από 80 χρόνια.
Ακόμα και σήμερα θεμελιώδη ερωτήματα για τα νετρίνα παραμένουν αναπάντητα: Υπάρχουν μόνο τρία αρώματα νετρίνων ή μήπως περισσότερα; Γιατί όλα τα είδη νετρίνων είναι τόσο ελαφριά;
Είναι τα νετρίνα αντισωματίδια του εαυτού τους; Γιατί τα νετρίνα αλλάζουν «χαρακτήρα» με τέτοια απίστευτη ζωηρότητα;
Σε όλο τον κόσμο – σε επιταχυντές σωματιδίων, σε πυρηνικούς αντιδραστήρες, μέσα σε εγκαταλειμμένες στοές ορυχείων – τίθενται σε λειτουργία νέα πειράματα που έχουν σκοπό να απαντήσουν στα ερωτήματα.
Οι απαντήσεις που θα δώσουν θεωρείται ότι θα προσφέρουν ουσιαστικές πληροφορίες για τις εσωτερικές λειτουργίες της ύλης σε πολύ βαθύ επίπεδο.
Οι παραξενιές του νετρίνο το κάνουν πολικό αστέρα που οδηγεί τους φυσικούς στο δύσκολο ταξίδι προς μια πιο ενοποιημένη θεωρία που θα περιγράφει με ένα συνεπές μαθηματικό σύστημα τα σωματίδια και τις μεταξύ τους αλληλεπιδράσεις (δυνάμεις), εξαιρουμένης της βαρύτητας.
Το Καθιερωμένο Πρότυπο της σωματιδιακής φυσικής, η μέχρι στιγμής καλύτερη θεωρία για τα σωματίδια και τα πεδία, δε μπορεί να ενσωματώσει όλες τις ιδιαιτερότητες του νετρίνο. Χρειάζεται να επεκταθεί.
με Αριθμό Μητρώου 12691
