Αρχική Διάστημα Διαστημικές Καταιγίδες και Σέλας

Διαστημικές Καταιγίδες και Σέλας

0
Διαφήμιση

του Διονύση Π. Σιμόπουλου

Επίτιμου Διευθυντή Ευγενιδείου Πλανηταρίου

Όπως αναφέρεται τους ιστότοπους που παρακολουθούν τον Διαστημικό Καιρό (http://www.swpc.noaa.gov/ και http://www.spaceweather.com/) αναμένεται το πανέμορφο φαινόμενο του Σέλαος να στολίσει τον ουρανό των περιοχών γύρω από τους γήινους πόλους.

Αρχικά μάλιστα αναμένονταν και μία έντονη Διαστημική Καταιγίδα ανήμερα τα Χριστούγεννα κάτι που μάλλον δεν πρόκειται να γίνει.

Θα αναρωτιέστε, όμως, τι σημαίνει αυτό που αποκαλούμε «Διαστημική Καταιγίδα», γιατί όπως είναι γνωστό τα διάφορα καιρικά φαινόμενα και οι καταιγίδες συμβαίνουν στο κατώτερο στρώμα της γήινης ατμόσφαιρας, την τροπόσφαιρα, η οποία εκτείνεται μέχρι ύψους 11 περίπου χιλιομέτρων πάνω από την γήινη επιφάνεια.

Καιρικά όμως φαινόμενα έχουμε και στο Διάστημα!

Ο διαστημικός φυσικά καιρός και οι ηλιακές λεγόμενες καταιγίδες δεν μοιάζουν με τις γήινες καταιγίδες είναι όμως εξ ίσου ενδιαφέροντα φαινόμενα τα οποία βρίσκονται στην κορυφή του επιστημονικού ενδιαφέροντος πολλών νέων αστρονόμων και συνδέονται άμεσα με την δραστηριότητα του Ήλιου και των εκλάμψεων.

Με τις εκρήξεις των εκλάμψεων τρισεκατομμύρια τόνοι πλάσματος εκπέμπονται στο Διάστημα από ορισμένες κυρίως περιοχές της ηλιακής ατμόσφαιρας που ονομάζονται τρύπες του στέμματος σχηματίζοντας έτσι τον ηλιακό άνεμο που κινείται με μέση ταχύτητα 400 χιλιομέτρων το δευτερόλεπτο, αν και η ταχύτητά του μπορεί να φτάσει ακόμη και τα 800 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο.

Μαγνητικές καταιγίδες

Σ’ αυτά τα φαινόμενα οφείλεται και η εμφάνιση των «μαγνητικών καταιγίδων» που χτυπάνε την Γη μας κατά καιρούς. Τα φορτισμένα σωματίδια από τον Ήλιο φτάνουν στη Γη μας σε τέσσερις περίπου ημέρες μετά από ένα ταξίδι 150.000.000 χιλιομέτρων.

Ευτυχώς, όμως, για ‘μας η Γη μας προστατεύεται από μια τεράστια μαγνητόσφαιρα, που δημιουργείται από το μαγνητικό της πεδίο και λειτουργεί σαν ασπίδα ενάντια στον ηλιακό άνεμο και τα φορτισμένα σωματίδιά του τα οποία, όταν φτάσουν στη Γη, αποκρούονται από την μαγνητόσφαιρα και κατευθύνονται προς τους μαγνητικούς πόλους της Γης.

Εκεί αιχμαλωτίζονται και εξαναγκάζονται να μεταπηδάνε από την μια πολική περιοχή στην άλλη επιταχυνόμενα συγχρόνως σχεδόν στην ταχύτητα του φωτός.

Μ’ αυτή την ταχύτητα συγκρούονται με τα ανώτερα στρώματα της γήινης ατμόσφαιρας, και τα φορτισμένα σωματίδια που είναι εγκλωβισμένα εκεί κι έτσι τα σωματίδια του ηλιακού ανέμου, που γεννήθηκαν στα έγκατα του Ήλιου, διοχετεύουν τελικά την ενέργειά τους πάνω από τους πόλους του πλανήτη μας.

Η αλληλεπίδραση του ηλιακού ανέμου και του γήινου μαγνητικού πεδίου είναι ο λόγος για την εμφάνιση του ωραιότερου από τα παιχνίδια της φύσης όταν σχηματίζουν τις μυστηριώδεις φωτεινές παραστάσεις που αποτελούν το βόρειο και το νότιο Σέλας σε ύψος που κυμαίνεται από 100 έως 1.000 χιλιόμετρα.

Τα διάφορα χρώματα που παρατηρούμαι στο Σέλας εξαρτώνται από τα χημικά στοιχεία της ιονόσφαιρας με τα οποία συγκρούονται τα φορτισμένα ηλεκτρόνια από τον Ήλιο. Η όλη αυτή διαδικασία γίνεται με έναν αρκετά πολύπλοκο τρόπο που ακόμη και σήμερα δεν είναι πλήρως κατανοητός αν και η αρχή της διαλεύκανσής του άρχισε πριν από 150 περίπου χρόνια.

Στα μέσα του 19ου αιώνα ανακαλύφτηκε, δηλαδή, ότι όταν διοχετεύαμε ηλεκτρικό ρεύμα μέσα σ’ ένα σωλήνα που περιείχε κάποιο αέριο μπορούσαμε να δημιουργήσουμε μία αναλαμπή με το φασματικό χρώμα που είναι χαρακτηριστικό του δεδομένου αυτού αερίου. Με βάση αυτή την ιδιότητα έχουμε σήμερα τις λάμπες φθορισμού και τις φωτεινές επιγραφές νέον.

Αυτό που συμβαίνει σ’ αυτή την περίπτωση είναι ότι τα ηλεκτρόνια του ηλεκτρικού ρεύματος συγκρούονται με τα άτομα που αποτελούν το αέριο και μ’ αυτόν τον τρόπο τα «αναστατώνουν».

Η τάση όμως που έχουν τα άτομα αυτά είναι να επανέλθουν όσο το δυνατόν πιο γρήγορα στην προηγούμενη σταθερή τους κατάσταση και για να το επιτύχουν αποβάλουν μέρος της ενέργειας που πήραν από την σύγκρουσή τους με τα ηλεκτρόνια.

Η αποβολή της πρόσθετης αυτής ενέργειας παίρνει ένα συγκεκριμένο χρώμα που είναι χαρακτηριστικό για κάθε χημικό στοιχείο. Το Σέλας, λοιπόν, δημιουργείται με τον ίδιο τρόπο όταν τα ηλεκτρόνια που προέρχονται από τον ηλιακό άνεμο συγκρούονται με τα αέρια των ανώτερων στρωμάτων της γήινης ατμόσφαιρας.

Είναι το ίδιο δηλαδή που συμβαίνει και στην περίπτωση της τηλεοπτικής μας οθόνης όπου μία ροή ηλεκτρονίων χτυπάει την οθόνη σχηματίζοντας τις διάφορες τηλεοπτικές εικόνες.

Φυσικά καμιά περιγραφή, όσο γλαφυρή κι αν είναι, και καμιά φωτογραφία δεν μπορεί να αποδώσει πλήρως τα πολύμορφα σχήματα, τις αποχρώσεις και το συνολικό υπερθέαμα που παρουσιάζεται στα έκθαμβα μάτια του άμεσου θεατή.

Γι’ αυτό άλλωστε η εμφάνιση του Σέλαος στον ουρανό ήταν ανέκαθεν για τους καλλιτέχνες πηγή ανεξάντλητης έμπνευσης, ενώ για τους απλούς ανθρώπους ήταν, και είναι, αντικείμενο απέραντου θαυμασμού και δέους.

Δια μέσου των αιώνων ορισμένοι λαοί το έβλεπαν ως προσωποποίηση «χαρούμενων χορευτών», ενώ οι Βίκινγκς το θεωρούσαν ως αντανάκλαση των ασπίδων που κρατούσαν οι έφιππες Βαλκυρίες. Οι Ρωμαίοι ονόμαζαν το φαινόμενο αυτό «pluvia sanguinea» ή «βροχή αίματος».

Ακόμη και ο Αριστοτέλης (384-322 π.Χ.) φαίνεται ότι είχε παρατηρήσει μία τέτοια εμφάνιση το 344 π.Χ. και το παρομοίασε με φλόγες στον ουρανό, ενώ ακόμη νωρίτερα ο Αναξιμένης (570-500 π.Χ.) και ο Ξενοφάνης (560-470 π.Χ.) είχαν προσπαθήσει να μελετήσουν το ίδιο φαινόμενο με επιστημονικό τρόπο δίνοντάς του μία φυσική εξήγηση.

Πολύ περισσότερες και θεαματικές πληροφορίες μπορείτε να δείτε στην ειδική παράσταση του Ευγενιδείου Πλανηταρίου με τον ίδιο τίτλο αυτού του κειμένου.

  • Μπορείτε να διαβάσετε το Δελτίο Τύπου για την παράσταση εδώ,
  • και την αφήγηση της παράστασης εδώ.
  • Μπορείτε επίσης να κατεβάσετε δωρεάν τον ειδικό Οδηγό της Παράστασης εδώ,
  • ενώ το πλήρες πρόγραμμα των παραστάσεων του Πλανηταρίου θα το βρείτε εδώ.
  • Θα βρείτε, επίσης, το trailer της παράστασης εδώ,
  • και μια 5-λεπτη ταινία μικρού μήκους για το Σέλας εδώ.
Διαφήμιση